Milazim KRASNIQI

Kur flasim për pasojat e sundimit serb, ne menjëherëkoncentrohemi te dhuna fizike që ka ushtruar shteti kolonialserb. Kjo qasje është krejtësisht e kuptueshme, sepse pasojat e asaj dhune janë ende të freskëta në kujtesën tonë. Por ne endenuk kemi filluar ta analizojmë e ta sistematizojmë dhunënkulturore, që ka ushtruar shteti kolonial serb. Dhuna kulturorenuk shihet me sy, as nuk ndihen dhimbjet e saj. Ajo shkaktonhutesë, topitje, harresë, tjetërsim, por në mënyrë të ngadaltë, tëpadukshme. Efektet e dhunës kulturore fillojnë të shihen vetëmkur procesi i tjetërsimit ka përparuar shumë, siç përparonsëmundja. Kur tjetërsimi a sëmundja përparojnë, nuk mund tëshkëputesh lehtë prej tyre. Duhet terapi adekuate për t’u shëruar. Në rastin tonë shqiptar në Kosovë, pasojat e dhunës kulturoreserbe mbi identitetin tonë kulturor e kombëtar duhet të jenë mëtë rënda, se sa ne kujtojmë. Pse? Sepse gjenerata të tëra jemishkolluar me planprograme mësimore të diktuara ngaadministrata shtetërore e arsimore e Serbisë/Jugosllavisë. Kemi mësuar serbishten dhe alfabetin cirilik, që nga shkolla fillore. Kemi folë serbisht në komunikim zyrtar. Kemi paguar tatime përshtetin serb/jugosllav. Kemi shërbyer në armatën jugosllave. Kemi dëgjuar televizionin serbisht. Kemi lexuar gazeta serbisht. Kemi bërë tifo për ekipe serbe a jugosllave. Të gjitha këto ikemi bërë duke qenë qytetarë të rendit të dytë, duke qenë tëpushtuar e të kolonizuar. Por ato kanë lënë vrragë më formimintonë kulturor, edhe pa dashjen tonë. Ne kemi një formimkulturor, ku arbitrarisht ka participuar kultura e pushtuesit. Rrjedhimisht disa nga shijet dhe disa nga huqet i kemi si pasojëe atij ndikimi arbitrar të kulturës së pushuesit. Ne duhet tëkoncentrohemi e të kuptojmë se ku janë këto ndikime, sindikojnë në jetën tonë tash që jemi të lirë, si mund t’ieliminojmë që të rifitojmë ekuilibrin tonë kulturor e kombëtar. Ky duhet të jetë preokupim i studimeve albanologjike, studimeve kulturore, sidomos i studimeve postkoloniale. Nëstudimet e tilla do të mund të krijohet evidenca e politikavekoloniale serbe që janë zbatuar, qëllimet që kanë pasur dherezultatet që ka arritur në nënshtrimin dhe tjetërsimin kulturor tëshqiptarëve të Kosovës në periudha të ndryshme kohore (1912-1999.) Studimet kulturore e postkoloniale mund të akomodohenbrenda studimeve albanologjike, pra, brenda institucioneveshkencore ekzistuese. Por është e nevojshme që të ngrihet edhenjë departament i Studimeve Shqiptare, i cili do të përgatistekuadro pikërisht për këtë fushëveprim studimor. Studimet qëbëhen në departamentet e letërsisë shqipe, gjuhës shqipe e tëhistorisë, nuk aftësojnë ekspertë për këto fusha specifikestudimore.

Derisa presim që shkencat shoqërore e humanistike tëorganizojnë projekte e programe në këto fusha, ne duhet tëmobilizojmë edhe artet që të tematizojnë dhunën kulturore, sigurisht edhe dhunën fizike, psikike, ekonomike e politike qëka ushtruar shteti kolonizaor serb kundër shqiptarëve tëpushtuar. Në këtë kontekst, letërsia mund të bëjë shumë, po edhepiktura e muzika mund të bëjnë shumë. Mirëpo, për të pasurrezultate duhet që të orientohen politikat kulturore në drejtim tëzbërthimit artistik të atyre përvojave të hidhura koloniale. Pa e zvogëluar aspak preokupimin me luftën çlirimtare dhe vlerat e saj, duhet të stimulohet kërkimi për përvojat e gjeneratave tëshqiptarëve që nga rënia nën okupimin serb në vitin 1912 e para kësaj nga tragjedia e muhaxherisë shqiptare, e cila u dëbua ngavatrat e veta në vitet 1877-1879. Muhaxheria është njëra ngatemat që do të duhej të mbahej lart në preokupimin e shkrimtarëve e piktorëve. Për të gjitha këto na duhen vetëm dyfaktorë: studiues e artistë me preokupime mirëfilli artistike e me ndërgjegje kombëtare dhe qeveri që harton e zbaton me qartësipolitika kombëtare. Qëllimi i fundit i këtij projekti duhet të jetëdekontaminimi i kulturës dhe identitetit tonë kombëtar ngapasojat që ka lënë sundimi njëshekullor serb/jugosllav. Me gjasëky është edhe parakusht për të ecur përpara, pa pengesa serioze, në rrugën e fuqizimit dhe integrimit kulturor dhe kombëtar.