RAYMOND CARVER

“Është gënjeshtër”, gruaja ime tha. “Si mund ta besosh një gjë të tillë? Ajo është xheloze, kjo është e tëra”. Ajo e hodhi kokën prapa dhe vazhdoi të më shikonte me ngulm. Ende nuk i kishte hequr kapelën dhe pallton. Fytyra iu skuq shkaku i akuzimit. “Ti më beson, apo jo? Me siguri se ti nuk e beson këtë?”

Mblodha supet. Atëherë thashë, “Përse do të gënjente ajo? Ku do ta shpinte? Çfarë do të përfitonte duke gënjyer?” Isha në sik­let. Qëndroja aty në pantoflat e mia duke i hapur dhe mbyllur duart e mia, duke u ndier paksa qesharak dhe i ekspozuar karshi këtyre rrethanave. Nuk jam i gdhendur ta luaj rolin e inkuizitorit. Tash dëshiroj që kurrë mos të ma kishin zënë veshët, që çdo gjë të mund të ishte siç ka qenë më parë. “Gjoja ajo është dashur të jetë shoqe”, thashë. “Shoqe e ne të dyve”.

“Ajo është bushtër, ja se ç’është ajo! Ti nuk beson se shoqja, sidoqoftë shoqe e mjerë, bile një e njohur e rastit, do të mund të thoshte një gjë të tillë, një rrenë të kulluar, apo jo? Ti, thjesht, s’mund ta besosh”. Ajo tundi kokën ndaj budallallëkut tim. Pastaj e shkopsiti kapelën e vet, hoqi dorezat, la çdo gjë në tavolinë. Zhveshi pallton dhe e lëshoi në shpinë të karriges.

“Nuk e di se çka të besoj më”, thashë. “Dua të të besoj”.

“Atëherë besomë!” tha. “Besomë – kjo është e tëra që po kër­koj. Po ta them të vërtetën. Nuk do të gënjeja rreth diçkaje të tillë. Ja pra. Thuaj se nuk është e vërtetë, i dashur. Thuaj se nuk beson në të”.

E dua. Doja ta mbërtheja në krahët e mi, ta mbaja, t’i thosha se i besoja. Ama ajo gënjeshtër, nëse ishte gënjeshtër, qe futur mes nesh. Iu afrova dritares.

“Ti duhet të më besosh”, tha. “Ti e di se ky është budallallëk. Ti e di se po ta them të vërtetën”.

Rrija te dritarja dhe shikoja nga lart poshtë trafikun si lëvizte ngadalë. Jam njeri mendjegjerë, i thashë vetes. Mund t’ia dal mbanë. Zura të mendoj mbi gruan time, mbi të jetuarit bashkë, rreth të vërtetës kundër rrenës, ndershmërisë në krahasim me falsitetin, iluzionin dhe realitetin. Mendoja rreth filmit Zmadhimi që e kishim parë së voni. Më binin ndër mend biografia e Leo Tolstojit që shtrihej në tavolinën e kafesë, gjërat që ai i thotë mbi të vërtetën, bujën që kishte bërë në Rusinë e vjetër. Atëherë m’u kujtua një shok i kahditshëm, një shok që kisha në vitet e para dhe të fundit të shkollës së mesme. Një shok që kurrë s’mund ta fliste të vërtetën, një gënjeshtar i regjur, kronik, megjithatë i shkueshëm, person me qëllime të mira dhe shok i vërtetë për dy a tri vjet gjatë një periudhe të vështirë në jetën time. Isha i ngazëllyer me zbulimin e këtij gënjeshtari të zakon­shëm nga e kaluara ime, ky rast i ngjashëm për ta shfrytëzuar për ndihmë në krizën e tanishme në – deri më tani – martesën tonë të lumtur. Ky person, ky gënjeshtar i frymëzuar, vërtet do të mund ta mbështeste teorinë e gruas sime se në botë ka njerëz të tillë. Sërish isha i lumtur. U ktheva për të folur. E dija se çka doja të thosha: Po, përnjëmend, do të mund të ishte e vërtetë, është e vërtetë – njerëzit mund të dhe, gënjejnë, pa u përmbaj­tur, ndoshta në mënyrë të pandërgjegjshme, herë pas here patologjikisht, pa i kujtuar pasojat. Sigurisht informatori im ka qenë person i tillë. Por në atë moment gruaja ime u ul në kanape, mbuloi fytyrën me duar dhe tha: “Është e vërtetë. O Zot, më fal! Çdo gjë që ka thënë ajo është e vërtetë. Ka qenë gënjeshtër kur të thashë se nuk kam ditur asgjë rreth saj”.

“A është e vërtetë?” thashë. U ula në njërën prej karrigeve afër dritares.

Ajo bëri po me kokë. E mbulonte fytyrën me duar.

Thashë, “Përse e mohove, atëherë? Ne kurrë nuk gënjejmë njëri-tjetrin. A nuk ia kemi thënë njëri-tjetrit gjithmonë të vër­tetën?”

“Më vinte keq”, tha. Më shikoi dhe tundi kokën. “Më vinte turp. Ti nuk e di sa më vinte turp. Nuk doja që ti t’i besoje”.

“Kujtoj se po të kuptoj”, thashë.

Ajo e shqelmoi këpucën e vet dhe u mbështet në kanape. Pastaj u ul dhe tërhoqi trikon përmbi kokë. I rregulloi flokët. Mori njërën prej cigareve nga shpuzorja. Ia mbajta çakmakun dhe menjëherë u mahnita me pamjen e gishtërinjve të saj të hollë dhe të zbehtë dhe me thonjtë e mbajtur mirë. Ishte sikur t’i shihja në një mënyrë të re dhe disi zbuluese.

E thithi cigaren dhe tha, pas një çasti, “Si e kalove ditën sot, zemër? Në përgjithësi, kjo është e tëra. E di se çka dua të them”. E mbante cigaren mes buzëve dhe u ngrit për një çast për të dalë nga fustani. “Epo”, tha.

“Paj njëfarsoj”, u përgjigja. “Ishte një polic këtu pasdite, me një autorizim, në daç beso në daç mos beso, duke kërkuar dikë që ka jetuar në fund të korridorit. Dhe vetë menaxheri i apar­tamenteve më thirri për të thënë se do të ketë ndërprerje uji për një gjysmë ore ndërmjet orës tre dhe tre e tridhjetë derisa ta ndreqnin. Në të vërtetë, tash më ra në ndër mend kjo ndodhi në kohën derisa polici qe këtu dhe ata duhej ta ndërprisnin ujin”.

“Përnjëmend e ke?” tha. Vuri duart në ije dhe u shtri. Pastaj mbylli sytë, gogësiu dhe tundi flokët e gjata.

“Dhe e kam lexuar një pjesë të mirë të librit mbi Tolstoyin”,

thashë.

“Mrekullueshëm”. Zuri të hante turli bërthama fryti, duke i hedhur njërën pas tjetrës me dorën e djathtë në gojë, derisa ende mbante cigaren ndërmjet gishtave të dorës së majtë. Herë pas here pushonte së ngrëni aq sa i mjaftonte për t’i fshirë buzët me mysin e dorës dhe e thithte cigaren. Tashmë ka dalë nga veshjet e brendshme. Palosi këmbët dhe u rehatua në kanape.

“Si po të duket?” tha.

“Ka pasur disa ide interesante”, thashë. “Ka qenë tamam karakter”. Gishtat më mizëronin dhe gjaku nisi të më rrjedhë më shpejt. Ama ndihesha edhe i lig.

“Eja këtu muzhiku im i vocërr”, tha.

“E dua të vërtetën”, thashë gati i zalisur, tashmë këmbadoras. Pelushi, butësia e përkulshme e qilimit më eksitoi. Ngadalë u zvarrita deri te kanapeja dhe vura mjekrën time në njërin nga jastëkët për mbështetje. Ajo kalonte dorën nëpër flokët e mia. Ende buzëqeshte. Kokrrat e kripës vezullonin në buzët e saj të plota. Por derisa e shikoja, sytë e saj u mbushën me shikim të trishtimit të pashprehshëm, sado që vazhdoi të buzëqeshte dhe të m’i përkëdhelte flokët.

“O Pasha i Vocërr”, tha. “Ngjitu këtu, buçkan. Njëmend i zure besë asaj kudre, asaj rrene të pistë? Eja këtu, vëre kokën në gjirin e mamit. Ashtu pra. Tash mbylli sytë. Njashtu. Si ke mundur të besosh një gjë të tillë. Jam e zhgënjyer në ty. Për­njëmend, ti më njeh më mirë se të tillë. Gënjeshtra është sall zbavitje për do njerëz”.

Përktheu nga anglishtja: Fadil Bajraj