Orbáni, përkundrazi, nuk është despot vrastar i opozitës. Por, megjithatë, Freedom House – një institut amerikan i cili përpilon listën vjetore se ku qëndrojnë vendet për sa i përket të drejtave politike dhe civile – tani e rendit Hungarinë vetëm “pjesërisht të lirë”. Kjo falë konsolidimit të kontrollit të Orbánit mbi gjyqësorin, mbi median e kështu me radhë.

Orbáni sot ka pak miq në qeveritë e tjera perëndimore dhe ka bërë gjithçka që mundet për të penguar dhe ngadalësuar ndihmën për Ukrainën. Këtë muaj, ai u prit si mysafir i nderit në Moskë, në Pekin dhe në Mar-a-Lago. Pra, pse jemi miq me sauditët dhe Emiratet – të cilat “nuk janë të lira” sipas Freedom House-it – dhe të cilat e bëjnë Hungarinë të duket si model i demokracisë?

Applebaum është e qartë për këtë. Ndryshe nga rusët dhe kinezët, iranianët, koreano-veriorët dhe sundimtarët e Venezuelës, ata “kryesisht nuk synojnë të minojnë botën demokratike”. Bota mbase po ndryshon, por kjo është e vërteta e shekullit XX që ndërlidhet me vërejtjen ndoshta apokrife të Franklin D. Rooseveltit, se diktatori i atëhershëm i Nikaraguas, Anastasio Somoza, “mund të jetë bir kurve, por ai është biri ynë i kurvës”.

Sa i përket Hungarisë, Applebaum e përshkruan atë si një nga “autokracitë më të buta dhe një nga demokracitë hibride” – krahas Singaporit, Indisë, Turqisë dhe Filipineve. Ato “ndonjëherë rreshtohen me botën demokratike dhe ndonjëherë jo”. Kjo është kategoria që përfshin shumë më shumë vende, veçanërisht në jugun global ku liderët perëndimorë në veçanti kanë dështuar që t’i bashkojnë ato në kauzën e vlerave demokratike.

Derisa Dirsusi është kryesisht i interesuar për tiranitë klasike me një njeri, Applebaum nuk është. Në të vërtetë, ajo thotë se “në ditët e sotme, autokracitë nuk drejtohen nga një djalë i keq, por nga rrjetet e sofistikuara të cilat mbështeten në strukturat kleptokratike financiare, nga një kompleks i shërbimeve të sigurisë – ushtarake, paraushtarake, policore – dhe nga ekspertët teknologjikë të cilët ofrojnë mbikëqyrje, propagandë dhe dezinformim”.

Në një masë të madhe kështu ishte gjithmonë, por sot, argumenton ajo, ka një ndryshim të madh nga e kaluara. “Ky grup nuk funksionon si bllok, por më tepër si aglomerat i kompanive të cilat lidhen jo nga ideologjia, por nga vendosmëria e pamëshirshme e mendjes së vetme për të ruajtur pasurinë dhe fuqinë personale: Sipërmarrjen e autokracisë [Autocracy, Inc].

Këta njerëz, thotë ajo, “kanë të njëjtën qasje brutale pragmatike ndaj pasurisë”, “e shfaqin lakminë e vet” dhe “shpeshherë mbajnë vendbanime të pasura dhe e strukturojnë pjesën më të madhe të bashkëpunimit si sipërmarrje fitimprurëse”.

Pra, Koreja e Veriut dhe Irani sot shesin armë për të vrarë ukrainasit, por jo gjithçka që bëjnë së bashku këto regjime të ndryshme, ka të bëjë me paratë. Për shembull, ushtarët kinezë ushtrojnë në kufirin polak së bashku me bjellorusët, ndërsa në X-in e Elon Muskut mund të gjesh idiotë të dobishëm britanikë të cilët punojnë për PressTV-në e Iranit dhe të cilët lexojnë vargjet e rusëve se pse Ukraina thjesht duhet të dorëzohet.

Në vitet 1970 dhe 1980, kur trupat komuniste kubane u dërguan për të luftuar për guerilët marksistë-leninistë në Angolë, të cilët nga ana e vet luftonin kundër guerilëve të mbështetur nga ShBA-ja dhe nga trupat e aparteidit të Afrikës së Jugut, kishte të paktën një arsyetim ideologjik për këtë.

Por, fakti se duket se autokratët modernë janë më të interesuar për pasurinë, kjo nuk do të thotë se ata nuk e kanë asnjë besim. Putini qartazi beson, thellë në shpirtin e vet, se Ukraina nuk ka të drejtë për një ekzistencë të pavarur.

Ndërkaq, Dirsusi është i mirë në atë se pse për tamam tiranët të cilët bien, rënia në të vërtetë është diçka si tërheqje nga shteti: “Në fund, qoftë përmes vdekjes natyrore apo largimit të dhunshëm, çdo tiran bie”. Meqenëse njerëzit si Stalini, Mao dhe Franko vdiqën që të gjithë nga sëmundjet e pleqërisë, do të ishte mirë të dinim se pse disa nga tiranët më të këqij mbijetojnë në vend që t’i fshehim ata nën tapetin autokratik.

Ndoshta përgjigja është se “shtypja e pamëshirshme mund të funksionojë, por kërkon angazhim të përgjithshëm ndaj brutalitetit të tmerrshëm”, thotë Dirsus. Prandaj, Partia Komuniste kineze siguroi mbijetesën e vet me masakrën në Sheshin Tiananmen në vitin 1989, por Viktor Yanukovychi i Ukrainës dështoi të shtypte revolucionin e vitit 2014, sepse mbi 100 protestuesit e vdekur shërbyen vetëm për ta radikalizuar dhe jo për ta mundur opozitën.

Megjithatë, nuk është gjithçka e zymtë! “Mund t’i ndalojmë ata”, thotë Applebaum. Sot kemi nevojë për një koalicion ndërkombëtar për të luftuar themelet ndërkombëtare kleptokratike të autokratëve, si dhe për të punuar me aktivistët nga vendet që janë nën kontrollin e tyre, thotë ajo. Ata dinë më shumë se ne se si vidhen paratë e tyre dhe se “si ta komunikojnë atë informacion”.

Gjithashtu, shton ajo, ne kemi nevojë për reforma të platformave të mediave sociale të cilat përhapin dezinformata, si X-i, të cilat janë plot me “narrativa ekstremiste, antisemite dhe proruse”. Duhet ta zvogëlojmë varësinë tonë nga tregtia me Rusinë dhe me Kinën, thotë ajo, sepse këto marrëdhënie biznesi po “i korruptojnë vetë shoqëritë tona”.

Ajo që Applebaum dëshiron është një kërkesë e vështirë. Por, të mos dorëzohemi ndaj disfatizmit, thotë ajo, duke vënë në dukje se deri në pushtimin e plotë të Rusisë në vitin 2022, fillimisht nuk kishte asnjë koalicion ndërkombëtar për të ndihmuar Ukrainën. E, duke pasur parasysh ngritjen e liderëve miqësorë të Putinit në të gjithë Perëndimin, kjo do të jetë e vështirë.

Mbi të gjitha, libri i Applebaumit është thirrje për armë, për të mbrojtur shoqëritë tona të cilat, siç e thotë ajo qartë, mund të shkatërrohen jo vetëm nga jashtë, por edhe nga brenda – nga përçarjet dhe nga demagogët. Megjithatë, ato mund të mbrohen. Me fjalë të tjera, “Luftoni! Luftoni! Luftoni!” për demokracitë liberale. Përndryshe, jemi në rrugën e rrëshqitshme për të humbur liritë tona. /Telegrafi/