Nga Washington DC shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Për t’iu përgjigjur kësaj pyetjeje në mënyrë më të detajuar, është e rëndësishme të analizohen disa aspekte që lidhen me marrëveshjet, rolin e aktorëve ndërkombëtarë dhe përvojat e vendeve të tjera. Gjithashtu, do të ilustrohen këto argumente me raste konkrete.

Çfarë përfshijnë marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit?

Fokus kryesor ka themelimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe (AKS) në Kosovë, si një mekanizëm për t’u dhënë serbëve lokalë të drejta të vetëqeverisjeje, por pa cenuar integritetin territorial të Kosovës. Ajo synon normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë.
Marrëveshja e Ohrit, thekson zbatimin e pikave të dakordësuara më parë dhe përfshin angazhimin e të dyja palëve për të mos e penguar njëra-tjetrën në integrimet ndërkombëtare.
Serbia, në këtë marrëveshje, ka pranuar të mos pengojë anëtarësimin e Kosovës në organizata rajonale dhe ndërkombëtare, por ende nuk ka dhënë mbështetje të qartë për një anëtarësim në OKB.

Anëtarësimi në struktura ndërkombëtare dhe ndikimi i marrëveshjeve

a) Pranimi në OKB
Anëtarësimi i Kosovës në OKB varet nga Këshilli i Sigurimit dhe përfshin pëlqimin e vendeve me të drejtë vetoje, si SHBA, Rusia dhe Kina. Serbia dhe aleatët e saj tradicionalë (sidomos Rusia) kanë qenë kundër njohjes ndërkombëtare të Kosovës.
Anëtarësimi i Gjermanisë Perëndimore dhe Lindore në OKB (1973) ndodhi vetëm pasi dy vendet nënshkruan marrëveshjen e njohjes reciproke de facto, edhe pse jo de jure. Në një skenar të ngjashëm, një kompromis mes Kosovës dhe Serbisë mund të lehtësonte pranimin e Kosovës në OKB

b) Anëtarësimi në NATO
Për t’u bërë anëtare e NATO-s, një shtet duhet të përmbushë kritere të caktuara politike dhe ushtarake. Disa nga vendet që nuk e kanë njohur Kosovën (si Spanja, Greqia, Sllovakia, etj.) janë gjithashtu anëtare të NATO-s. Zbatimi i marrëveshjeve të Brukselit dhe Ohrit mund të ndihmojë në bindjen e këtyre shteteve për të mbështetur Kosovën.
Maqedonia e Veriut u bë anëtare e NATO-s në 2020 vetëm pasi zgjidhi mosmarrëveshjen me Greqinë për çështjen e emrit, përmes Marrëveshjes së Prespës. Kjo tregon se konfliktet bilaterale mund të jenë pengesë për anëtarësim dhe se zgjidhja e tyre është çelës për integrimin.

c) Integrimi në BE
Normalizimi i marrëdhënieve me Serbinë është një kusht për Kosovën dhe Serbinë për të avancuar në procesin e integrimit në BE. Kosova gjithashtu duhet të përmbushë reformat e brendshme (si sundimi i ligjit dhe lufta kundër korrupsionit).
Kroacia dhe Sllovenia u përballën me një mosmarrëveshje kufitare që ndikoi procesin e integrimit të Kroacisë në BE. Mosmarrëveshja u zgjidh përmes ndërmjetësimit ndërkombëtar, duke lejuar Kroacinë të bëhet anëtare e BE-së në 2013.
A janë marrëveshjet kusht për pranimin ndërkombëtar të Kosovës? Marrëveshjet e Brukselit dhe Ohrit nuk janë kusht formal për anëtarësimin e Kosovës në struktura ndërkombëtare, por zbatimi i tyre do të:

a. Lehtësojë marrëdhëniet me Serbinë, duke zvogëluar rezistencën e saj në arenën ndërkombëtare.
b. Bindë vendet që nuk e kanë njohur Kosovën (si Spanja dhe Sllovakia) që të rishikojnë qëndrimin e tyre.
c. Forcojë mbështetjen ndërkombëtare për integrimin e Kosovës në OKB, NATO dhe BE.

Pengesat kryesore për zbatimin e marrëveshjeve dhe integrimin ndërkombëtar

a) Qëndrimi i Serbisë
Serbia shpesh e ka përdorur Asociacionin si argument për më shumë autonomi për serbët e Kosovës, duke e trajtuar atë si një mekanizëm që mund të minojë sovranitetin e Kosovës.
Bosnja dhe Hercegovina ka Asociacionin e Republika Srpska-s, e cila ka krijuar tensione të vazhdueshme politike dhe ka vështirësuar funksionimin e shtetit. Kosova ka frikë nga një skenar i ngjashëm.

b) Qëndrimi i Kosovës
Qeveria e Albin Kurtit ka qenë e rezervuar për zbatimin e AKS-së, duke pasur frikë se mund të shkaktojë një ndarje të brendshme. Gjithashtu, Kosova insiston që Serbia të njohë pavarësinë e saj si kusht për çdo marrëveshje përfundimtare.

c) Mungesa e unitetit ndërkombëtar
Vendet si Rusia dhe Kina vazhdojnë ta kundërshtojnë njohjen e Kosovës, dhe zgjidhja e konfliktit me Serbinë nuk garanton automatikisht pranimin në OKB.

A mund të bashkëekzistojnë marrëveshjet dhe anëtarësimi ndërkombëtar?

Zbatimi i marrëveshjeve të Brukselit dhe Ohrit mund të lehtësojë rrugën për pranimin e Kosovës në strukturat ndërkombëtare, por nuk është një parakusht i detyrueshëm. Përvoja e vendeve si Maqedonia e Veriut dhe Gjermania tregon se zgjidhja e konflikteve bilaterale është shpesh çelësi për progresin ndërkombëtar. Nëse Serbia dhe Kosova arrijnë të zbatojnë me sukses marrëveshjet, kjo do të përmirësonte imazhin e Kosovës në arenën ndërkombëtare dhe do të eliminonte disa nga pengesat kryesore për pranimin e saj.