Në tre vjet, “Ballkani i Hapur” nuk ka arritur të provojë se dëshiron të përfshijë të gjitha vendet në baza të barabarta. Ajo sfidon në mënyrë implicite procesin e Berlinit dhe për pasojë çon në fragmentimin e rajonit, duke rritur frikën nga ndikimi rus dhe duke i hapur rrugën thellimit të ndarjeve në Ballkan. Përderisa Procesi i Berlinit është një rrugë e sigurt për në BE, nuk mund të thuhet e njëjta gjë për Ballkanin e Hapur – thotë për Pobjeda Izabela Kisic, Drejtoreshë Ekzekutive e Komitetit të Helsinkit në Serbi. Këto mesazhe nuk shqetësojnë qeverinë Abazovic, e cila është në një mandat teknik dhe duhet të marrë një vendim për hyrjen e Malit të Zi në Ballkanin e Hapur në 15 ditët e ardhshme, pavarësisht analizave negative të Ministrisë së Çështjeve Evropiane, si dhe kundërshtimit të shumicës në Parlament.

Dy burime të Pobjeda pranë majës së qeverisë kanë deklaruar se hyrja e Malit të Zi në “Ballkanin e Hapur” është tashmë një “punë e kryer”.

Kryeministri ka siguruar mbështetjen e Komisionerit të Zgjerimit, Oliver Varhelji për këtë vendim, por edhe në administratën amerikane, me në krye Gabriel Escobar, kanë theksuar se nuk kanë asgjë kundër, theksojnë burimet e gazetës sonë, pranë majës së pushtetit ekzekutiv, duke theksuar se – nëse do të ishte një vendim që do të mbështetej nga shumica në Parlamentin malazez – ata nuk do të ishin kundër tij.

Mungesa e besimit

Edhe pse u krijua në vitin 2014 me iniciativën e kancelares gjermane Angela Merkel, Procesi i Berlinit ka ngecur përballë euroskepticizmit dhe vendimit të BE-së për të mos u zgjeruar në pesë vitet e ardhshme. Në fazën e tij të pushimit, një nismë e re rajonale – “Mini Schengen” – u krijua në Novi Sad në vitin 2019, me qëllim të lëvizjes së lirë të njerëzve, mallrave dhe shërbimeve. Në vitin 2021, ajo u shndërrua në “Ballkanin e Hapur”, të cilit iu bashkuan vetëm tre nga gjashtë vendet në rajon – Serbia, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut – gjë që vë në pikëpyetje justifikimin e ekzistencës së saj.

E meta kryesore e “Ballkanit të Hapur” mbetet se ai bashkon vetëm tre dhe jo të gjashtë partnerët nga Ballkani Perëndimor. Mungesa e besimit pengon anëtarësimin e Malit të Zi, Bosnjë-Hercegovinës dhe Kosovës, por ju kujtoj se BE-ja nuk është ndërtuar mbi besimin, por mbi interesat reale dhe se ka pasur një hendek që nga dominimi gjerman – shpjegon Suzana Grubjeshiq, nënkryetare e Qendra për Politikë të Jashtme për Pobjeda.

Grubjeshiq, i cili ka shërbyer si Sekretar i Përgjithshëm i Lëvizjes Evropiane në Serbi, Zëvendës President i Qeverisë Serbe për Integrim Evropian dhe ka mbajtur role të ndryshme këshilluese në lidhje me BE-në, beson se ringjallja e Procesit të Berlinit është kryesisht për shkak të frikës së përhapjes e krizës së Ukrainës në Ballkanin Perëndimor dhe më pak për një vendosmëri reale për ta bërë procesin të përshpejtojë me të vërtetë pranimin dhe integrimin e rajonit.

Megjithatë, nëse Procesi i Berlinit arrin të përshpejtojë krijimin e CRM (tregut të përbashkët rajonal) dhe ta integrojë atë shpejt në tregun e vetëm evropian, do të jetë një sukses i madh, megjithëse integrimi ekonomik nuk mund të zëvendësojë integrimin politik të vendeve të rajonit.

Rianimimi

Procesi i Berlinit u riaktivizua në fillim të nëntorit, pas një ndërprerjeje pesëvjeçare, kur të gjashtë vendet perëndimore nënshkruan tre marrëveshje për lirinë e lëvizjes, njohjen e diplomave dhe kualifikimeve profesionale.

Nëse ratifikohen dhe zbatohen me shpejtësi, marrëveshjet e nënshkruara do të sjellin përmirësime konkrete për qytetarët dhe kjo do të ndihet. Kjo do të rivendosë besimin në integrimin evropian, i cili është minuar pothuajse në të gjitha vendet për arsye të ndryshme. Hyrja në fuqi e tre marrëveshjeve për herë të parë do të kishte rezultate konkrete në krijimin e një tregu të vetëm, siç ishte rasti me heqjen e roaming-ut – shpjegon Izabela Kisiq, duke theksuar se e gjithë kjo po bëhet në bazë të Acquis e BE-së, e cila mbështet një qasje të përbashkët të vendeve të Ballkanit Perëndimor ndaj çështjeve të jetës së përditshme të qytetarëve.

Kjo krijon kushtet për rritje ekonomike dhe investime të huaja në të gjitha vendet e rajonit. Pikërisht mbi marrëveshje të tilla është ndërtuar BE-ja – thotë Kisic.

Mbështetja e SHBA

Edhe pse Serbia kishte shpresuar se SHBA do të mbështeste fuqishëm “Ballkanin e Hapur” – kjo nuk ka ndodhur. Gabriel Escobar, i dërguari special i SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, e bëri të qartë në Samitin e Ballkanit të Hapur në Ohër në qershor se SHBA-të mbështesin Ballkanin e Hapur si një nismë ekonomike që synon krijimin e më shumë mundësive për njerëzit në rajon, por që “Bashkëpunimi ndërkufitar duhet të drejtohet drejt një integrimi më të madh evropian”. Më pas ai përsëriti se SHBA-ja “mbështet të gjitha nismat që e afrojnë rajonin me BE-në dhe promovojnë stabilitetin” dhe theksoi se “që nisma të jetë e suksesshme, ajo duhet të përfshijë të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor në baza të barabarta”.

“Ballkani i hapur” shpesh kritikohet si vetëpromovim i Presidentit të Serbisë dhe ndikimi i tij tek serbët në rajon, Mali i Zi dhe BeH, të cilët duhet të shtyjnë iniciativën në ato vende. Kryeministri teknik i Malit të Zi Dritan Abazoviq po përpiqet ta bëjë këtë me urdhër të Vuçiqit.

Kisiq thotë se “Ballkani i Hapur” nuk ka pasur kapacitete për të përfshirë të gjitha vendet e rajonit në baza të barabarta dhe për shkak të mosbesimit të rajonit ndaj presidentit serb.

Ajo u pa si një nismë e presidentit të Serbisë dhe kryeministrit të Shqipërisë – Aleksandar Vuçiq dhe Edi Rama, e fokusuar në interesat e elitave politike dhe jo te qytetarët. Në anën tjetër, nuk kishte kapacitete sepse nuk kishte marrë parasysh kriteret politike për zgjerimin e Bashkimit Evropian dhe nuk i zgjidhte kontestet politike ndërmjet shteteve anëtare, veçanërisht në raport me Serbinë dhe Kosovën. Shpesh bazohej në shantazhe politike të ‘merre ose lëre’, gjë që e bënte të pamundur zbatimin. Për shembull, aplikimi i marrëveshjeve për diploma që ishin bërë më herët nuk u zbatua asnjëherë plotësisht, shpjegon Kisic.

Rikthimi i madh i BE-së

Marrëveshjet e Berlinit kanë mbështetjen e fortë të Bashkimit Evropian, gjë që nuk ndodh me “Ballkanin e Hapur”. Pas nënshkrimit të marrëveshjes, BE-ja mori një vendim për ndihmën energjetike për rajonin. Asnjë vend i BE-së nuk ka qëndruar kurrë pas projektit “Ballkani i Hapur”. Rritja e dinamikës që lidhet me procesin e Berlinit sigurisht që do ta margjinalizojë projektin “Ballkani i Hapur”. Ballkani i Hapur nuk ka mekanizma apo buxhet për ta zbatuar atë. Ai u krijua si një alternativë ndaj Procesit të Berlinit, por Procesi i Berlinit tani është kthyer në rajon. Natyrisht, nuk përjashtohet që Serbia të vazhdojë të pengojë dhe vonojë verifikimin parlamentar të marrëveshjes, që është hapi i parë drejt hyrjes së tyre në fuqi – sqaron Kisiq./Pobjeda