Dje u shënua një vjetori i sulmit terrorist në fshatin Banjskë të komunës së Zveçanit në Mitrovicën veriore.

Katër persona mbetën të vrarë dhe ende nuk dihet për publikun numri i autorëve si dhe anëtarët e grupit që u bashkuan për të kryer krimin.

Përgjegjësinë për veprën penale e ka marrë Milan Radoiçiq, nënkryetar i partisë Srpska Lista.

Ku janë marrë armët e përdorura gjatë sulmit në Banjskë? A ishte ruajtur në Serbi para konfiskimit? A është bërë dhe si është bërë shoqërimi në Serbi me qëllim të kryerjes së veprave kriminale? Cilët ishin anëtarët e grupit dhe çfarë krimesh mund të ishin kryer?

Avokati serb Luka Jovanoviq, drejtor i Forumit për Siguri dhe Demokraci nga Serbia mendon se këto çështje duhet të trajtohen intensivisht nga prokuroria në Republikën e Serbisë.

“Në veçanti duhet theksuar se vetë formimi i grupit paraqet vepër të kryerjes së veprës penale dhe si e tillë është e dënueshme sipas ligjeve të Serbisë. Çështja e rëndësisë për përcaktimin e juridiksionit të institucioneve serbe në këtë rast ka të bëjë me vendin e veprimit të grupit – konkretisht, a ka vepruar edhe në Serbi apo vetëm në Kosovë? Nëse disa nga veprat penale për hir të të cilave është formuar grupi janë kryer në Serbi, kjo mund të jetë bazë e mjaftueshme për vendosjen e juridiksionit të Serbisë për ndjekje penale në këtë rast. Së fundi, në këtë pikë duhet të shqyrtohet çështja e cilësimit të një pjese të ngjarjeve në Banjskë si aktivitete terroriste. Edhe pse autoritetet kosovare të hetimit të ngjarjeve në Banjskë pa mëdyshje e cilësojnë konfliktin ndërmjet grupit të Radoiçiqit dhe policisë së Kosovës si akt terrorist, një kualifikim i tillë nuk është i detyrueshëm për autoritetet gjyqësore të Serbisë”, vlerëson Jovanoviq.

Terrorizëm konsiderohet një akt që synon të detyrojë Serbinë, një shtet të huaj ose një organizatë tjetër ndërkombëtare të kryejë ose të mos kryejë një veprim ose të kërcënojë seriozisht ose të dëmtojë strukturat themelore kushtetuese, politike, ekonomike ose sociale të shtetit të Serbisë. vend ose organizatë ndërkombëtare, të parashikuar nga neni 391 i Kodit Penal.

“Nuk ka gjasa që Serbia, e cila nuk e njeh Kosovën si shtet sovran, do t’i karakterizojë veprimet e Radoiçiqit dhe grupit të tij si terroriste dhe do të fillojë ndonjë hetim që do të çonte në këtë. Megjithatë, pavarësisht nëse Serbia e konsideron atë që ndodhi në Banjske si akt terrorist apo jo, çështja e përgjegjësisë për atë që ndodhi atje nuk mund të shtyhet pafundësisht. Nëse Serbia nuk është në gjendje të hetojë aktivitetet e Radoiçiqit dhe grupit të tij brenda juridiksionit të saj dhe duke respektuar ligjet e veta, institucionet e Kosovës do ta bëjnë këtë brenda kornizës së tyre dhe në këtë me siguri do të kenë mbështetjen e bashkësisë ndërkombëtare“, pohon Jovanoviq.

Pas dëgjimit të Milan Radoiçiqit në Prokurorinë e Lartë Publike në Beograd, disa çështje që kanë të bëjnë me zhvillimin e mëtutjeshëm të situatës juridike dhe sulmin në Banjska nuk janë më objekt spekulimi, mendon Jovanoviq.

“Aq sa gjyqi i Radoiçiqit për çdo gjë në këtë situatë duket të jetë një lojë e montuar, veprat për të cilat prokuroria dyshon se janë të rënda dhe nuk shkojnë dukshëm përtej kufijve të asaj që është e mundur ligjërisht, në kushtet e sotme. Megjithatë, një dilemë që është ende objekt i diskutimeve publike është – a mund të ekstradohet Milan Radoiçiq tek autoritetet e Kosovës? Kjo çështje po ashtu bëhet aktuale edhe nga njoftimet e Ministrisë së Drejtësisë së Kosovës se ndaj tij do të lëshohet fletarrest dhe se autoritetet e Kosovës do të insistojnë që ai t’i dorëzohet autoriteteve të Kosovës. Në disa raste kam shprehur qëndrimin tim se nuk ka asnjë mënyrë efektive ligjore në të cilën Serbia do të mund të ekstradonte z. Radoiçiq autoriteteve të Kosovës. Me këtë rast do të doja të flisja për ato arsye në mënyrë më të detajuar për ta zhvendosur diskutimin mbi këtë temë nga kornizat politike në ato ligjore. Dhe përsëri – le të fillojmë me radhë. Ekstradimi i të pandehurve/të dënuarve është një nga format e ndihmës juridike ndërkombëtare në çështjet penale, e cila rregullohet me ligj të veçantë. Në kuadër të dispozitave themelore të këtij ligji, parashikohen parakushtet e nevojshme për ofrimin e ndihmës juridike ndërkombëtare (neni 7 i ligjit), të cilat duhet të plotësohen në mënyrë kumulative për zhvillimin e procedurës së ekstradimit, si dhe çdo formë tjetër. të ndihmës juridike ndërkombëtare”- vlerëson Jovanoviq.

Është duke u zhvilluar një hetim për krimet që Radoiçiq ka kryer në territorin e Serbisë, kështu që ligjërisht është pothuajse e pamundur që ai të ekstradohet në Kosovë, beson Jovanoviq.

“Përmendja më e shpeshtë e hetimit ndërkombëtar është reflektim i pakënaqësisë së një pjese të bashkësisë ndërkombëtare – konkretisht ndërmjetësve në dialogun e Brukselit – me rrjedhën aktuale të hetimeve në procedurën kundër Radoiçiqit në Serbi, si dhe një qartësi shenjë se masat e marra nga Serbia për zbardhjen e këtij rasti nuk i kanë përmbushur pritshmëritë e saj”. Krahas vendimeve të diskutueshme në procedurën e mëparshme lidhur me propozimin dhe (mos)caktimin e paraburgimit në këtë rast, një detaj që pothuajse me siguri nuk ngjall besim tek ndërkombëtarët në seriozitetin e hetimeve në Beograd është fakti se Milani Vetë Radoiçiq është ende i vetmi person i emëruar në këtë procedurë dhe se për më shumë se dy javë pas ngjarjeve në Banjska, emrat e anëtarëve të tjerë (të mbijetuar) të grupit të tij nuk diheshin”, kujton Jovanoviq.

Më 3 tetor 2023, Prokuroria e Lartë Publike në Beograd ka nisur hetimet kundër Milan Radoiçiqit dhe personave të panjohur për shkak të dyshimit të bazuar se ata kanë kryer këto vepra penale: 1) posedim me qëllim të kryerjes së veprave penale, 2) prodhim të paligjshëm, mbajtja, mbajtja dhe shitja e armëve të zjarrit dhe lëndëve shpërthyese dhe 3) krime të rënda kundër sigurisë së përgjithshme.

Duke marrë parasysh që prokuroria rregullisht reklamon në lidhje me morinë e procedurave të tjera të zhvilluara në Gjykatën e Lartë në Beograd, veçanërisht nëse ka interes publik, është e pavend që prokuroria nuk ka njoftuar ende asgjë në lidhje me identifikimin e anëtarëve të grupit Radoiçiqit, kujton Jovanoviq.

“Nuk ka pasur njoftim për përcaktimin e rrethanave – se si Radoiçiq dhe grupi i tij i kanë marrë armët që janë përdorur në Banjskë dhe as si janë bartur ato armë në territorin e Kosovës. Pikërisht për këtë ishte mjaft i dukshëm lajmi për ngritjen e aktakuzës kundër Radoiçiqit dhe të tjerëve nga prokuroria në Prishtinë. Vetë fakti që aktakuza ishte ngritur fare, u bë një kujtesë e pakëndshme e faktit se hetimi për të njëjtën ngjarje dhe aktorët e saj të kryer nga prokuroria serbe nuk ka bërë ndonjë përparim të dukshëm për gati një vit. Për këtë arsye prokuroria në Beograd – pa sukses të dukshëm – menjëherë pas publikimit të lajmit për ngritjen e aktakuzës në Prishtinë, u përpoq ta relativizojë këtë fakt duke kontestuar kompetencën e institucioneve të Kosovës për të zhvilluar ndonjë procedurë në lidhje me Banjskën”, thotë Jovanoviq.

Situata, duke pasur parasysh rrethanat, ngre dyshime për aftësinë e sistemit gjyqësor serb, i cili po përballet me sfidën më të madhe pas gjykimit të vrasësve të Zoran Xhinxhiqit, beson Jovanoviq.

“Dështimi i Serbisë, brenda institucioneve të saj dhe respektimi i ligjeve të veta, për të hedhur dritë mbi ngjarjet në Banjskë dhe rreth asaj ngjarjeje, si dhe për të sanksionuar përgjegjësit, është rreziku që Serbia të përfundojë në një pozicion ku do të jetë. Për më tepër, zëdhënësi i Bashkimit Evropian, Peter Stano, në deklaratën me të cilën përshëndeti aktakuzën në Prishtinë para BE-së, theksoi se Serbia pritet të “bashkëpunojë plotësisht” në procedurat e udhëhequra nga institucionet e Kosovës, si dhe – “Bashkëpunimi për kapjen e atyre që janë përgjegjës për atë gradë Ngjashmëritë me bashkëpunimin e mëparshëm me Tribunalin e Hagës janë (jo) krejtësisht të rastësishme, por kjo është pikërisht situata që Serbia duhej të shmangte”. Në fund, Serbia jo vetëm që nuk e shmangi atë, por me dështimin e saj për të sanksionuar përgjegjësit e incidentit në Banjskë në mënyrë të pamatur (apo ndoshta sfiduese?) u fut në të. Nuk ka më rëndësi nëse arsyeja që Serbia është në një situatë të tillë është mungesa e vullnetit politik, mungesa e kapaciteteve institucionale, një kalkulim i gabuar politik apo diçka tjetër. Ajo që bëhet e rëndësishme është se pasojat shumë konkrete të një grupi të tillë rrethanash mund të trokasin në derë shumë më shpejt nga sa mendojmë. Dhe atëherë duhet të kujtojmë se ata mund të ishin shmangur nëse do ta kishin marrë pak më seriozisht sqarimin e incidentit në Banjskë dhe zbatimin e ligjeve të Serbisë dhe Serbisë dhe Prokurorisë së Lartë Publike në Beograd”, përfundon Jovanoviq.