-Aziz Kelmendi dhe enigma e vrasjeve pa luftë në kohë robërie 

Shkruan: Lulzim Sahiti

Në sistemin e atëhershëm jugosllav nga komunat e tyre iu përcilleshin të gjitha të dhënat, duke përfshirë ndonjë vepër penale, përshtatmërinë ideo-politike të rekrutëve të rinj se kush janë, nga vijnë dhe çfarë veprimtarie politike kanë pasur në vendlindjen e tyre. E njëjta karakteristikë nga Sekretariati i Mbrojtjes Popullore të Prizrenit ishte evidencuar në kartonin e njësisë, i cili iu përcoll Azizit në postën ushtarake në Leskovc. Kjo dosje për Azizin ishte paksa më e veçantë ngaqë bëhej fjalë për një person të dyshimtë dhe shumë të “rrezikshëm” i cili duhej vënë nën mbikëqyrje dhe përcjellje të përhershme nga eprorë të sigurimit ushtarak. Pasi që karakteristika e tij kishte të bënte me një të dënuar për kundërvajtje politike, sigurimi ushtarak që nga dita e parë kur kishte shkuar në Leskovc dhe më pastaj në Paraqin kishte përcjell dhe vëzhguar atë gjatë gjithë kohës. Ai ishte vënë para një presioni të papërballueshëm psikologjik. Ishte koha kur të rinjtë nga Kosova shkonin ta kryenin shërbimin ushtarak në Jugosllavi dhe vazhdimisht rritej numri i rasteve të ushtarëve shqiptarë të vrarë, kurse trupat e pajetë u silleshin familjeve të tyre të mbyllur hermetikisht në arkivole metalike. Shumë prej tyre vriteshin dhe familjeve u thoshin se ata kanë kryer vetëvrasje. Vetëm në periudhën e viteve 1981-1987 nga ushtria jugosllave ishin kthyer 33 shqiptarë të vrarë. Kjo tregon se pas ngjarjeve të vitit 1981, shqiptarët në armatën jugosllave shikoheshin me një sy krejtësisht ndryshe se me kënd shoqëroheshin, çka bisedonin, pse shoqëroheshin me ushtarë shqiptarë e pse jo me ushtarë të nacionaliteteve të tjera!? Dhe përderisa të gjithë rekrutët sllavë shoqëroheshin ndërmjet vete, shqiptarët gjithmonë mbanin një distancë të heshtur duke u shoqëruar kryesisht mes vete. Zakonisht, shumica e rekrutëve shqiptarë nuk e zotëronin fare gjuhën serbokroate, e cila në ish-Jugosllavi ishte gjuhë zyrtare. Prandaj, krejtësisht ishte e logjikshme që shqiptarët të shoqëroheshin më shumë me bashkëkombësit e vet meqë kishin një kulturë, një traditë dhe gjuhë të përbashkët që nuk lidhej asgjë me sllavët. Ky ishte një hendikep i madh për shqiptarët në ushtrinë jugosllave, gjë që ndikoi drejtpërdrejt në diskriminimin e tyre si në dhënien e kujdestarive të shpeshta, dhënien e rojës, pastaj i detyronin t’i pastrojnë banjat, korridoret, oborret e kazermave etj. Këto detyrime jepeshin rend e pa rend, sidomos për shqiptarët në shenjë hakmarrje ndaj tyre vetëm e vetëm se ata po kërkonin në vendlindjen e tyre të jenë të barabartë me gjithë popujt e Jugosllavisë.

Foto: Tetor 1986. Nga e majta në të djathtë: Aziz Kelmendi në këmbë, i 13-ti në radhë, gjatë ceremonisë së dhënies së betimit ushtarak në Leskovc. Ndërkaq eprori i tij shqiptar është Tafil Avdijaj, me gradë toger, i dhjeti me radhë, në këmbë. Ndërsa nga e djathta në të majtë është ushtari Afrim Mehmeti (ulur), i gjashti me radhë.

Edhe pse Azizi kishte vetëm 20 vjet, ishte pjekur para kohe, domethënë jeta e kishte kalitur dhe bërë mjaft inteligjent e syçelë. Ishte paksa i tërhequr në vete, ta linte përshtypjen se nuk shoqërohej me askënd, mirëpo në realitet ishte shumë i dashur dhe atdhetar. Duke vërejtur vendosmërinë dhe karakterin e tij shumë të fortë, ato ditë eprorët jugosllavë Azizin e thërrisnin si Kelmendoviq, për të cilën gjë e kishte njoftuar nënë Salën gjatë pushimit sa ishte në shtëpi, në muajin qershor të vitit 1987. Nëna e tij i kishte thënë: “O Aziz a e di se në çfarë ushtrie je, në ushtrinë e huaj apo tënden? Ai i ishte përgjigjur: “Jam në ushtrinë e huaj!” Prandaj, “kryje ushtrinë e hajde në shtëpi”, i sugjeron nëna e tij. Në bisedë e sipër, Azizi e kishte paralajmëruar nënën e vet për t’u përgatitur për më të keqen. Ai kishte thënë: “Ju nanat e Kosovës duhet mu ba shumë të forta sepse Jugosllavia ka me na marrë neve dhe ka me na burgos, ka me na munu e torturu tu na shti në arkivol e me ua pru nanave tona në shtëpi. Ju duhet mu batë forta se një popull që do liri, bota pa ua dhanë nuk kanë qare”. Mirëpo pas kthimit nga pushimi, eprorë e ushtarë jugosllavë sërish vazhdojnë me metodat më të ndyra të provokimit duke u munduar ta lodhin në aspektin shpirtëror, fizik dhe psikik sa që në fund e prekun atë deri në sedër! Atij i kishin mbetur vetëm dymbëdhjetë ditë për të përfunduar shërbimin ushtarak 12-mujor mirëpo ato ditë për Azizin ishin bërë shumë të gjata dhe të papërballueshme. I mllefosur për gjendjen politike që po mbretëronte asokohe në Kosovë, Azizinë muajin e fundit të shërbimit ushtarak gjatë një pasdite, në bisedë e sipër kishte kërkuar mendimin e shokëve të vet shqiptarë duke ju thënë: “O burraa ja kajm nanën t’ju hyjmë pushkë! Na është dhanë rasti dhe mundësia sepse këta gjatë gjithë historisë prej se kanë ardhë në Kosovë, gjithmonë na kanë vra e pre”. Shokët e tij nuk e marrin seriozisht deklarimin e tij, përveçse i thonë: “Lere bre Aziz ta kryjmë ushtrinë e të ecim te shtëpia”, tregon Rizah Xhakli që ishte i pranishëm në atë takim të rëndomtë me Azizin.

Sfondi i ngjarjes në Kazermën e Paraqinit

Ditën ndërmjet 2 dhe 3 shtatorit të 1987-s, udhëheqësi i Postës Ushtarake 7518, kapiteni i klasës së parë, Dragan Rosiq, kishte urdhëruar personin përgjegjës, gjegjësisht evidencuesin e Njësisë, Goran Mladenoviq, që me urdhëresë plotësuese ta caktojë ushtarin Aziz Kelmendi ndihmëskujdestar të Njësisë në korridor prej orës 24:00 deri në mëngjes. Ai e kishte vënë Azizin në detyrën e ndihmësit të kujdestarit të Njësisë, por pa shkrimin e urdhëresës plotësuese si dhe nuk e kishte lajmëruar atë meqë, siç ka deklaruar ai, nuk kishte raporte të mira me të. Mirëpo, në mbrëmje dhjetori Zoran Gjekiq e kishte njoftuar me vonesë Azizin për këtë detyrë. Ishte ora 22:00 kur ai mori këtë informatë. Në këtë kohë Azizi kishte pasur dhimbje të kokës, të cilën e kishte lidhur me një këmishë. Me këtë rast ai kishte reaguar, por nuk e kishte refuzuar detyrën.
Ndërkaq, gjatë kësaj dite epror kujdestar në kazermë ishte flamurtar i klasës të parë Dushan Blagojeviq, përndryshe epror i PU 5313. Sipas flamurtarit Blagojeviq, disa çaste para orës 22:00 kishte vizituar të gjitha vendet e rojës, dhomat e fjetjes dhe çdo gjë ishte në rregull. Në orën 24:00 e kishte zëvendësuar dhjetari Mate Dodik, i cili ishte ndihmës i Blagojeviqit.
Në njësinë e dytë nga ora 24:00, në detyrën e ndihmësit të kujdestarit ishte caktuar Safet Dudakoviq, i cili në vend se të ishte në detyrë, ai flinte në shtratin e dikujt tjetër. (Vijon)