Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Në procesin e forcimit të sovranitetit të Kosovës, bashkëpunimi ndërkombëtar me aleatët ka qenë determinant për përballimin e sfidave të brendshme dhe të jashtme, për konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe për avancimin e statusit ndërkombëtar të Kosovës. Ky proces është zhvilluar në dy dimensione kryesore: juridik dhe diplomatik, duke përfshirë krijimin e një baze të fuqishme ligjore për pavarësinë dhe zgjerimin e njohjeve ndërkombëtare.

Konsolidimi i Shtetit përmes Kuadrit Ligjor. Kushtetuta e Kosovës (2008). Pas shpalljes së pavarësisë më 17 shkurt 2008, Kosova miratoi Kushtetutën më 15 qershor 2008, e hartuar në konsultim të ngushtë me ekspertë ndërkombëtarë dhe me mbështetjen e Kombeve të Bashkuara (UNMIK) dhe Bashkimit Evropian (BE). Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe BE-ja luajtën një rol kyç në krijimin e këtij dokumenti themelor, i cili reflekton parimet ndërkombëtare të sundimit të ligjit dhe mbrojtjes së të drejtave të njeriut. Kushtetuta vendosi bazën për ndërtimin e institucioneve të pavarura si Gjykata Kushtetuese dhe Komisioni Qendror i Zgjedhjeve etj,duke siguruar një sistem demokratik të mbështetur në sundimin e ligjit.

Mbrojtja e të drejtave të pakicave. Kushtetuta përmban dispozita të avancuara për mbrojtjen e të drejtave të pakicave etnike, me fokus të veçantë tek komuniteti serb dhe grupet e tjera etnike, duke reflektuar angazhimin e BE-së për pajtimin etnik. Ky kuadër është esencial për sigurinë e brendshme dhe stabilitetin e Kosovës, duke ndihmuar në forcimin e legjitimitetit të saj të brendshëm dhe ndërkombëtar.

Përballja me sfidat juridike ndërkombëtare. Një sfidë kritike për Kosovën ishte kontestimi ndërkombëtar i shpalljes së pavarësisë nga Serbia, që kulmoi në mendimin këshillues të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND) më 2010. Me mbështetjen e fuqishme të aleatëve perëndimorë, Kosova mbrojti me sukses legjitimitetin e shpalljes së saj të pavarësisë, me GJND që vendosi se shpallja nuk binte në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare, duke dhënë mbështetje juridike për zgjerimin e njohjeve ndërkombëtare.

Reformat në sistemin e drejtësisë dhe sundimi i ligjit. Kosova ka implementuar reforma të rëndësishme për të ndërtuar një sistem të drejtësisë funksional, në përputhje me normat ndërkombëtare dhe evropiane. Misioni i BE-së për Sundimin e Ligjit (EULEX) ka luajtur një rol të rëndësishëm në mbështetjen dhe mbikëqyrjen e reformave, duke ndihmuar në luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, si dhe në sigurimin e respektimit të të drejtave të njeriut.

Njohjet diplomatike dhe anëtarësimet në organizata ndërkombëtare. Që nga shpallja e pavarësisë, Kosova ka marrë njohje nga më shumë se 100 shtete, duke përfshirë njohje dhe anëtarësime në institucione të rëndësishme financiare ndërkombëtare si Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) dhe Banka Botërore etj. Megjithatë, Kosova ende përballet me rezistencë nga disa shtete, veçanërisht nga Rusia dhe Kina, të cilat bllokojnë anëtarësimin e saj në Kombet e Bashkuara (OKB).

Një nga sfidat diplomatike më të rëndësishme për Kosovën është dialogu me Serbinë, i ndërmjetësuar nga BE-ja. Marrëveshjet si ajo e Brukselit në vitin 2013 kanë ndihmuar në arritjen e një njohjeje praktike të disa institucioneve të Kosovës nga Serbia, duke përfshirë policinë dhe gjyqësorin. Ky dialog është kyç për avancimin e procesit të integrimit të Kosovës në BE dhe për perspektivën e anëtarësimit në OKB.

Integrimi në Bashkimin Evropian dhe NATO. Kosova ka bërë hapa të rëndësishëm drejt integrimit evropian me Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit (MSA) të nënshkruar në vitin 2015, e cila krijon një kornizë për zhvillimin ekonomik dhe politik në përputhje me standardet e BE-së. Nga ana tjetër, NATO ka luajtur një rol kyç në garantimin e sigurisë përmes misionit KFOR dhe mbështetjes për zhvillimin e Forcës së Sigurisë së Kosovës (FSK), duke përgatitur vendin për një anëtarësim të mundshëm në të ardhmen.

Mbështetja në diplomacinë ndërkombëtare. Kosova ka përfituar nga përkrahja diplomatike në arritjen e marrëveshjeve ekonomike dhe tregtare me vendet fqinje dhe partnerët strategjikë. Bashkëpunimi ndërkombëtar përmes këtyre marrëveshjeve ka qenë vendimtar për forcimin e sovranitetit të saj të brendshëm dhe të jashtëm. Forcimi i sovranitetit të Kosovës në bashkëpunim të ngushtë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës (ShBA) dhe Bashkimin Evropian (BE) ka qenë një proces i rëndësishëm për konsolidimin e shtetësisë dhe integrimin ndërkombëtar të vendit.

Roli i ShBA ka luajtur një rol kyç në mbrojtjen dhe mbështetjen e Kosovës, duke përfshirë angazhimin diplomatik dhe ushtarak përmes NATO-s, dhe duke mbështetur integrimin e saj ndërkombëtar. Përmes investimeve në infrastrukturë, ndihmës ekonomike dhe këshillave për reformat politike, ShBA ka kontribuar në forcimin e institucioneve të Kosovës dhe në avancimin e saj drejt sovranitetit të plotë. Angazhimi i BE,nga ana tjetër, ka udhëhequr përpjekjet për integrimin e Kosovës në strukturat evropiane përmes dialogut të lehtësuar me Serbinë dhe duke ofruar perspektivën e integrimit në BE. Marrëveshjet e Brukselit, ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, të mbështetura nga BE, janë shembuj të këtij bashkëpunimi. Reformat e nevojshme për anëtarësim në BE kanë ndikuar në fuqizimin e sundimit të ligjit dhe në zhvillimin ekonomik. Përpjekjet për forcimin e sovranitetit të Kosovës janë shoqëruar me marrëdhënie të ngushta diplomatike me vendet fqinje dhe partnerët bashkëpunimi strategjik me ShBA dhe BE do të jetë vendimtar për arritjen e njohjes së plotë ndërkombëtare dhe integrimin e qëndrueshëm të Kosovës në strukturat euro-atlantike.