“Dita Kombëtare” e Republikës Srpska (RS) më 9 janar nuk është vetëm një afirmim i separatizmit të Bosnje – Hercegovinës, por edhe një demonstrim i hyrjes së një shteti klient serb në “botën ruse”. Politikat e liderit të RS-së, Milorad Dodik minojnë sigurinë evropiane duke lejuar Moskën të mbajë një post besnik në Ballkanin Perëndimor dhe të promovojë imperializmin rajonal të Serbisë.

Kështu ka vlerësuar Janusz Bugajski anëtar i lartë në Fondacionin Jamestown në Uashington DC.

Sipas Bugajskit, Moska kontrollon disa kuazi-shtete në ish-Bashkimin Sovjetik, të cilat i fitoi kryesisht përmes luftës dhe dëbimeve etnike.

“Këto përfshijnë Transnistrinë në Moldavi, Abkhazinë dhe Osetinë e Jugut në Gjeorgji, si dhe Krimenë dhe pjesë të katër rajoneve të tjera në Ukrainë. Udhëheqësit lokalë të këtyre entiteteve ose po përpiqen të krijojnë shtete të pavarura me ndihmën e Moskës, si në rastin e Transnistrisë, Osetisë Jugore dhe Abkhazisë, ose Moska ka zgjedhur liderët lokalë për të ndjekur shkëputjen dhe aneksimin nga Rusia, si në rastin e katër rajone të Ukrainës. RS-ja ndjek modelin e parë, me udhëheqësit vendas që përfitojnë nga ndihma ruse për të sfiduar ekzistencën e Bosnje-Hercegovinës dhe për t’u izoluar nga presioni nga Brukseli dhe Uashingtoni”, ka shkruar Bugajski.

Shkrimi i plotë i tij:

Ndikimi rus në RS është rritur në mënyrë eksponenciale vitet e fundit. Dodik udhëton shpesh në Moskë dhe takohet personalisht me Putinin dhe ka vizita të shumta nga politikanë rusë dhe zyrtarë të sigurisë në Banja Luka. RS-ja ka hapur një zyrë përfaqësuese në Moskë për të nënvizuar se po ndjek një politikë të jashtme alternative ndaj asaj të qeverisë shtetërore në Sarajevë. Dodik mbështet hapur pushtimin rus të Ukrainës dhe mbron mbajtjen e referendumeve të rreme në territoret e pushtuara nga Rusia. Dhe në vitin 2023, Dodik i dha Putinit Medaljen më të lartë të Nderit për “shqetësimin dhe dashurinë e tij patriotike” për RS-në.

Dodiku ka kërkuar të zgjerojë tregtinë me Rusinë dhe e portretizon Moskën si një mbështetës kryesor ekonomik, megjithëse RS-ja mbetet e varur nga BE për mbijetesën e saj ekonomike. Banja Luka është e mbushur me korrupsion dhe e ndërthurur me biznesin dhe rrjetet e sigurisë ruse. Ajo merr gazin rus përmes Serbisë dhe Bullgarisë, por paguan një çmim më të ulët për besnikërinë e saj ndaj Moskës. ShBA-ja mban sanksione kundër Dodikut për korrupsionin dhe kërcënimet e tij ndaj stabilitetit dhe integritetit territorial të Bosnjës.

Me paradën e trupave të armatosura nëpër Banja Luka në “Ditën Kombëtare”, Dodiku po kundërshton me vetëdije BE-në dhe ShBA-në. Paradat vjetore mbështeten nga Kremlini, i cili ndihmon në armatimin e pjesëmarrësve dhe dërgon bandën e vet të motoçiklistëve të Ujqërve të Natës, një imitim pothuajse vizatimor i grupeve amerikane të motoçiklistëve, për të marshuar përkrah nacionalistëve serbë. Mercenarë serbë u rekrutuan gjithashtu në RS për luftën e Rusisë kundër Ukrainës.

RS-ja ka disa objektiva për Moskën në Ballkan, të ngjashme me entitetet e tjera të panjohura në Evropën më të gjerë. Ajo prish stabilitetin dhe minon politikën perëndimore. Ajo po bllokon reformat thelbësore të nevojshme për anëtarësimin e Bosnjës në NATO dhe BE. Ai u lejon zyrtarëve rusë të promovojnë shkëputjen. Moska po kundërshton gjithashtu vendimet e Gjykatës Penale Ndërkombëtare kundër zyrtarëve serbë të Bosnjës të akuzuar për krime lufte dhe që kërkojnë t’i japin fund mbikëqyrjes së vendit nga Zyra e Përfaqësuesit të Lartë. Në këmbim, qeveria e RS e pengon Sarajevën të bashkohet me politikën e jashtme perëndimore, p.sh. në lidhje me sanksionet kundër Rusisë dhe rezolutat e Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së.

RS-ja po largon vëmendjen edhe nga vetë Serbia, e cila ka plane edhe më të gjera për përçarje rajonale, dominim, ndarje dhe aneksimin e Bosnjës, Kosovës dhe Malit të Zi. Dhe duke pasur një shtet klient besnik në Ballkan, Moska mund të pretendojë se përfiton nga zgjerimi i aleancave edhe në Evropë dhe mund të vazhdojë depërtimin e saj në Ballkan. Duke nxitur për shkëputje, RS po vë në pikëpyetje mbështetjen perëndimore për pavarësinë e Kosovës. Por edhe pse lidershipi serb pretendon se Perëndimi është hipokrit në njohjen e Kosovës dhe RS jo, dallimet mes dy rasteve nuk mund të jenë më të mëdha.

Ndërsa Kosova u çlirua për të parandaluar gjenocidin e shumicës shqiptare, RS-ja u krijua nga gjenocidi i shumicës boshnjake. Para grushtit të shtetit të Millosheviqit, Kosova kishte status federal, kufij administrativë dhe qeverinë e saj brenda Jugosllavisë federale. RS nuk ishte kurrë një njësi administrative me kufij fiks apo një qeveri rajonale. Ajo erdhi vetëm si rezultat i masakrës dhe dëbimit të boshnjakëve myslimanë, të cilët ishin shumicë në të gjithë Bosnjën lindore para luftës në vitet 1990. RS-ja, në fakt, kujton krijimin e njësive ruse në Donbass, Zaporizhzhia dhe Kherson përmes vrasjeve masive dhe dëbimit të ukrainasve.

*Janusz Bugajski është anëtar i lartë në Fondacionin Jamestown në Uashington DC. Libri i tij më i fundit është “Failed State: A Guide to Russia’s Rupture”. Libri i tij i ardhshëm titullohet: “Pivotal Poland: Europe’s Rising Strategic Player”.