Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Në prag të Vitit të Ri 2025 dhe në vigjilje të zgjedhjeve të 9 shkurtit 2025, Kosova ndodhet në një periudhë të rëndësishme për të reflektuar mbi të kaluarën, për të vlerësuar arritjet dhe për të ndërtuar një të ardhme të qëndrueshme. Pavarësisht përparimeve të arritura, kujtesa historike mbetet themeli i çdo vendimmarrjeje politike dhe institucionale. Ashtu siç thonë, “Mos harroni luftën, por, veçanërisht, mos harroni Nënat, Gratë dhe Motrat që e mbajtën atë luftë mbi supe!”

Kjo është një periudhë reflektimi për secilin prej nesh, për çdo qytetar të Kosovës, që duhet të kujtojë sakrificat që ka kaluar populli ynë për të arritur lirinë që gëzojmë sot. Nuk mund të harrohet se çdo fitore e madhe ka pasur sakrificat e saj. Çdo lëvizje për liri është paguar me jetën e atyre që besuan se duhej luftuar për të drejtat e një populli. Dhe çdo ditë që kalon është një mundësi për të nderuar kujtimin e këtyre sakrificave.

Mos harroni luftën, por, veçanërisht, mos harroni nënat, gratë dhe motrat që e mbajtën atë luftë mbi supe!

Kujtimi i nënave, grave dhe motrave është një simbol i pavdekshëm në historinë e Kosovës. Ajo ka përballuar dhimbjen, humbjen dhe vuajtjen, por gjithashtu ka qenë burim shprese dhe qëndresës. Ka raste të shumta që na kujtojnë këtë. Për shembull, disa Nënave kosovare, që humbën fëmijët dhe burrat gjatë luftës, iu desh të qëndronin të forta për të mbajtur gjallë frymën e rezistencës. Ata që kanë humbur djemtë e tyre, siç ishte rasti i Nënës së Dëshmorit të Kosovës, Drita Shala, që humbi djalin e saj në një betejë të UÇK-së, nuk janë thjesht viktima të një lufte të egër, por janë simbol i një kombi që ngritet pas çdo dhimbje. Ata që kanë humbur shumë, e ndiejnë shumë më thellë luftën dhe e mbajnë atë në kujtesën e përditshme të jetës së tyre. Pas çdo heroi të rënë, pas çdo dëshmori, ka një Nënë që ka mbajtur dhimbjen dhe ka kujtuar sakrificën.

Mos harroni shkaktarin e luftës, Serbinë.

Duke kujtuar nënën dhe dëshmorët, duhet të kujtojmë gjithashtu edhe shkaktarin e luftës. Serbia ka qenë dhe mbetet përgjegjëse për shumë nga tragjeditë që kanë ndodhur në Kosovë. Shumë qytetarë të Kosovës, sidomos shqiptarët, janë dëbuar nga shtëpitë e tyre, janë persekutuar dhe janë vrarë në mënyrë sistematike. Lufta e Kosovës nuk ka qenë një luftë civile, por një luftë për mbijetesë kundër një pushtuesi që synonte zhdukjen e identitetit dhe popullatës shqiptare.

Një nga rastet më të rënda është masakra e Reçakut, që ndodhi më 15 janar 1999, kur forcat serbe vranë më shumë se 40 civilë, gra dhe fëmijë, duke i masakruar në mënyrë brutale. Ky ishte një akt i qartë i gjenocidit, dhe dhimbja e atij momenti është ende e pranishme në kujtesën e popullit të Kosovës. Për të pasur një të ardhme të qëndrueshme, duhet të njihet ky gjenocid, dhe nuk mund të harrohet se Serbia ka qenë shkaktari kryesor i luftës dhe dhunës që ndodhi në Kosovë.

Por, veçanërisht, mos i harroni kurrë ata që e bënë luftën kundër Serbisë, UÇK-në dhe Dëshmorët e Lirisë.

Lufta e UÇK-së është një ngjarje që ka shpëtuar Kosovën nga asimilimi dhe zhbërja. Ata që luftuan, duke u organizuar në kushte shumë të vështira, duke përdorur mjete të kufizuara, dhanë gjithçka për të mbrojtur atdhenë. UÇK-ja nuk ishte vetëm një forcë luftarake, por një shpresë për popullin shqiptar të Kosovës që, për dekada, ishte nën okupim.

Një nga figurat më të njohura të kësaj lufte ishte komandanti legjendar Adem Jashari, i cili, së bashku me familjen e tij, bëri heroizmin më të madh në histori. Lufta e Jasharëve në Prekaz ishte një moment simbolik i qëndresës kosovare, një moment kur gjithë Kosova e pa se lufta kishte nisur. Ata që ranë për lirinë e Kosovës janë heronj të pavdekshëm, dhe secili duhet ta mbajë këtë kujtesë të gjallë. Po ashtu, nuk mund të harrojmë si Hysni Gucati dhe Nasim Haradinaj, të cilët me guxim dhe besnikëri ndaj atdheut luftuan deri në fund.

Mos i harroni as ata që nuk ndihmuan luftën e lirisë, por falni ata, sepse kishin frikë, nuk ishin për luftë.

Në një periudhë lufte, frika është një armik i fuqishëm. Shumë individë nuk mundën të ishin pjesë e luftës për shkak të kushteve ekstreme, për shkak të frikës për jetën e tyre dhe të familjeve të tyre. Këta individë mund të kenë qenë dëshmitarë të dhunës, mund të kenë ditur shumë, por që nuk mundën të vepronin. Historia e shumë qytetarëve të Kosovës, që ishin të ngujuar, të shtrënguar nga frika dhe dhuna, është një histori e dhimbshme. Ata mund të kenë pasur mundësinë për të kontribuar, por vendosën të qëndrojnë në heshtje dhe të mbrojnë jetën e tyre dhe të familjeve të tyre. Ata duhet të kuptohen dhe të falen, sepse ata nuk ishin tradhtarë, por individë të kapur nga rrethanat.

Veçanërisht, mos i harroni ata që u bënë pengesë e luftës për liri. Mos i falni ata, sepse ishin të regrutuar nga armiku – Serbia.

Ka gjithashtu individë që, për arsye të interesave personale, vendosën të bashkëpunojnë me armikun. Këta individë shërbyen si mjetet e manipulimit të forcave serbe dhe kontribuan në zhbërjen e çdo mundësie për çlirim. Ata ishin të regrutuar nga regjimi serb për të kontribuar në shkatërrimin e lirisë dhe të ardhmes së Kosovës. Rasti i bashkëpunëtorëve të regjimit serb, që tradhtuan popullin e tyre, është një nga hije më të errëta të periudhës së luftës. Këta individë duhet të mbajnë përgjegjësi për veprimet e tyre dhe kujtesa për to duhet të jetë një mësim për të ardhmen.

Në përfundim, kujtimi dhe reflektimi për luftën janë të nevojshme për të siguruar një të ardhme të qëndrueshme.

Në prag të vitit 2025, Kosova ka mundësinë të kthejë vëmendjen te ajo që ka ndodhur dhe te ata që e kanë bërë të mundur këtë. Nuk mund të harrohet asnjëherë se pa sakrificat e të tjerëve, Kosova nuk do të kishte arritur lirinë që ka sot. Zgjedhjet e ardhshme janë mundësia për të garantuar një të ardhme ku kujtimi për luftën dhe sakrificat do të vazhdojë të jetë një udhërrëfyes për politikën dhe drejtësinë që duhet të mbizotërojë.