Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Kosova, si një shtet i ri me njohje të kufizuara ndërkombëtare dhe me një status ende të sfiduar nga Serbia dhe aleatët e saj, ka nevojë për një diplomaci aktive dhe të mençur. Partneriteti me Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) ka qenë shtylla kryesore e mbështetjes për Kosovën që nga periudha e luftës, çlirimi dhe shpallja e pavarësisë. Megjithatë, një diplomaci e dobët dhe moskoordinimi me aleatët perëndimorë, veçanërisht me SHBA-në, ka sjellë pasoja të rënda për sovranitetin e Kosovës.

Në këtë analizë, do të trajtojmë mënyrën se si mosveprimi diplomatik në linjë me politikën amerikane ka ndikuar negativisht në Kosovë, duke e krahasuar me raste të ngjashme në historinë ndërkombëtare dhe duke ilustruar me shembuj konkretë.

1. Izolimi diplomatik dhe dobësimi i mbështetjes ndërkombëtare

Gjatë viteve të fundit, diplomacia e Kosovës ka treguar një mungesë koherence dhe strategjie në raport me aleatët perëndimorë. Kjo është reflektuar më së miri në disa raste:

Masat ndëshkuese nga Bashkimi Evropian (BE): Përplasjet e Kosovës me BE-në dhe mungesa e koordinimit me SHBA-në lidhur me tensionet në veri të vendit çuan në masa ndëshkuese nga BE-ja në vitin 2023. Këto masa përfshinin pezullimin e fondeve dhe vonesa në procesin e anëtarësimit në organizata ndërkombëtare.

Mungesa e njohjeve të reja: Diplomacia e Kosovës nuk ka arritur të sigurojë njohje të reja për vite me radhë, ndërsa Serbia, me mbështetjen e Rusisë dhe Kinës, ka lobuar suksesshëm për tërheqjen e disa njohjeve.

Një situatë e ngjashme ka ndodhur me Tajvanin, i cili, ndryshe nga Kosova, ka një diplomaci shumë më aktive. Pavarësisht mungesës së njohjes nga Kombet e Bashkuara, Tajvani ka arritur të sigurojë mbështetje të fuqishme nga SHBA dhe disa shtete aleate, duke investuar në diplomaci strategjike dhe në marrëdhënie ekonomike. Kosova, ndonëse ka një mbështetje të madhe nga SHBA-ja, nuk ka arritur të kapitalizojë këtë mbështetje në të njëjtën mënyrë.

2. Humbja e kredibilitetit në marrëdhëniet me aleatë

Kosova ka pasur disa raste ku ka sfiduar hapur këshillat dhe politikat e SHBA-së, çka ka ndikuar në humbjen e kredibilitetit të saj diplomatik.

Moskoordinimi me SHBA-në për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe: Uashingtoni dhe Brukseli kanë kërkuar nga Kosova zbatimin e këtij mekanizmi si pjesë e marrëveshjeve të dialogut me Serbinë, por qeveria e Kosovës ka refuzuar në mënyrë të përsëritur, duke krijuar tensione me aleatët.

Qëndrimi i Uashingtonit ndaj Kryeministrit Kurti: Në disa raste, administrata amerikane ka kritikuar qeverinë e Kosovës për mungesë fleksibiliteti në negociata, madje duke e cilësuar Kurtin si “deluzional” në raport me qëndrimet e tij ndaj aleatëve.

Dy raste që ilustrojnë se si vendet e vogla mund të përfitojnë nga një diplomaci e zgjuar janë Izraeli dhe Ukraina.

Izraeli: Megjithëse Izraeli ndonjëherë nuk bie dakord me SHBA-në, ai nuk lejon që këto mospërputhje të dëmtojnë partneritetin strategjik. Izraeli punon ngushtë me Uashingtonin për të siguruar ndihmë ushtarake dhe diplomatike.

Ukraina: Pasi Rusia pushtoi Ukrainën, qeveria e Kievit u përshtat shpejt me strategjinë e SHBA-së dhe NATO-s, duke marrë miliarda dollarë ndihmë dhe mbështetje të madhe politike. Kosova mund të mësojë nga Ukraina sesi të pozicionohet më mirë në diplomacinë ndërkombëtare.

3. Dobësimi i sovranitetit të jashtëm

Shtyrja e anëtarësimit në Këshillin e Evropës: Për shkak të një diplomacie të dobët dhe tensioneve me aleatët, procesi i anëtarësimit në KE u vonua, ndonëse kishte mbështetje të gjerë në fillim.

Liberalizimi i vizave: Kjo çështje u bë peng i moskoordinimit të Kosovës me BE-në, duke e vonuar për vite me radhë.

Në të kundërt, Maqedonia e Veriut ka ndjekur një qasje më të moderuar dhe të përshtatur me SHBA-në dhe BE-në, duke bërë lëshime diplomatike (si ndryshimi i emrit të saj për të kënaqur Greqinë) për të siguruar anëtarësimin në NATO dhe avancimin drejt BE-së.

4. Rritja e ndikimit të aktorëve armiqësorë

Nëse Kosova nuk përforcon lidhjet me SHBA-në dhe BE-në, ajo rrezikon të bëhet më e prekshme ndaj ndikimit të Serbisë, Rusisë dhe Kinës. Serbia ka shfrytëzuar çdo tension mes Kosovës dhe aleatëve të saj për të promovuar interesat e saj dhe për të penguar anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare.

Gjeorgjia, pas luftës me Rusinë në 2008, nuk arriti të ruante një strategji të qartë diplomatike me Perëndimin dhe për këtë arsye nuk u integrua në NATO. Kosova duhet të mësojë nga ky rast dhe të shmangë rreziqet e dobësimit të aleancave të saj.

Për të shmangur dobësimin e sovranitetit të saj, Kosova duhet të:

1. Forcojë koordinimin me SHBA-në dhe BE-në në politikën e jashtme dhe të mos ndjekë politika populiste që e largojnë nga aleatët kryesorë.

2. Ndërtojë një diplomaci proaktive për të siguruar njohje të reja dhe për të kundërshtuar lobimin serb.

3. Përmirësojë marrëdhëniet me organizatat ndërkombëtare, duke ndjekur shembuj të suksesshëm si Maqedonia e Veriut dhe Ukraina.

4. Investojë në marrëdhënie ekonomike dhe ushtarake me Perëndimin për të forcuar pozitën e saj strategjike.

Nëse Kosova dështon të ndjekë këto hapa, ajo rrezikon të izolohet dhe të zbehë sovranitetin e saj, duke humbur mbështetjen e aleatëve dhe duke u bërë më e prekshme ndaj presionit të Serbisë dhe aktorëve të tjerë armiqësorë.