Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Në marrëdhëniet ndërkombëtare, shtetet veprojnë në bazë të strategjive afatgjata, të ndërtuara mbi interesa kombëtare dhe realitete gjeopolitike. Shtetet e mëdha shpesh eksperimentojnë me politika të jashtme për të testuar kufijtë e ndikimit të tyre, por edhe ato e bëjnë këtë me kujdes, duke kalkuluar pasojat. Për shtetet e vogla dhe të reja si Republika e Kosovës, eksperimentimi diplomatik është një luks i rrezikshëm, sepse mund të çojë në izolim ndërkombëtar, humbje të mbështetjes nga aleatët dhe stagnim në proceset integruese.

Për fat të keq, Qeveria aktuale e Kosovës ka zgjedhur një qasje eksperimentale në diplomaci, duke ndërmarrë hapa që kanë sjellë pasoja konkrete dhe të dëmshme për vendin. Në këtë analizë të zgjeruar, do të shqyrtojmë rastet konkrete të eksperimentimit të Qeverisë së Kosovës në politikën e jashtme dhe ndikimin e tyre në të ardhmen e Kosovës.

1. Diplomacia si shkencë: Parimet dhe rreziqet e eksperimentimit

Diplomacia është arti i ndërtimit të marrëdhënieve ndërkombëtare përmes dialogut, negociatave dhe bashkëpunimit. Ajo funksionon mbi disa parime kryesore:

Konsistenca dhe qëndrueshmëria – Shtetet duhet të kenë një politikë të jashtme të parashikueshme për të ruajtur besimin e aleatëve dhe partnerëve.

Koordinimi me aleatët strategjikë – Shtetet e vogla nuk mund të veprojnë në vakuum, por duhet të përafrojnë politikat e tyre me partnerët ndërkombëtarë për të siguruar mbështetje.

Realizmi politik – Shtetet duhet të marrin vendime në bazë të rrethanave konkrete dhe fuqisë së tyre reale, jo mbi bazën e ideologjive apo retorikës populiste.

Kosova, si një shtet i ri dhe i brishtë në sistemin ndërkombëtar, nuk ka luksin të devijojë nga këto parime. Eksperimentimi në politikën e jashtme mund ta vendosë atë në një pozitë të rrezikshme dhe të dëmtojë interesat e saj strategjike.

2. Raste konkrete të eksperimentimit diplomatik nga Qeveria e Kosovës

a) Përplasja me SHBA-në për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe

Marrëveshja e Brukselit (2013) dhe Marrëveshja e Ohrit (2023) kanë paraparë themelimin e Asociacionit si pjesë e dialogut Kosovë-Serbi.

Qeveria Kurti ka refuzuar zbatimin e kësaj marrëveshjeje, duke e parë si një rrezik për funksionalitetin e shtetit.

Ky refuzim ka çuar në reagime të ashpra nga SHBA dhe BE, të cilat e kanë bërë të qartë se Kosova nuk mund të zgjedhë cilat marrëveshje të zbatojë dhe cilat të injorojë.

Ambasadori amerikan në Kosovë, Jeffrey Hovenier, ka deklaruar se qasja e Qeverisë Kurti është “e dëmshme” dhe ka paralajmëruar se SHBA mund të rishikojë mbështetjen e saj për Kosovën.

Kosova ka humbur mbështetjen aktive të SHBA-së në procese kyçe si anëtarësimi në organizata ndërkombëtare, duke u vendosur në një pozitë të dobët në raport me Serbinë.

b) Masat ndëshkuese të BE-së ndaj Kosovës – Një paralajmërim për izolim diplomatik

Në maj 2023, tensionet në veri të Kosovës u përshkallëzuan kur Qeveria Kurti përdori forca speciale për të futur kryetarët shqiptarë të komunave në zyrat e tyre, pavarësisht kundërshtimeve të BE-së dhe SHBA-së.

Si pasojë, Bashkimi Evropian vendosi masa ndëshkuese ndaj Kosovës, duke pezulluar fondet financiare dhe duke përjashtuar vendin nga forume të rëndësishme ndërkombëtare.

Përkundër këtyre masave, Qeveria e Kosovës vazhdoi me një qasje sfiduese ndaj BE-së, duke mos ndërmarrë hapa konkretë për të rikuperuar marrëdhëniet.

Pasojë konkrete: Kosova është bërë vendi i parë në Ballkan që ndëshkohet nga BE-ja pas vitit 2000, duke humbur kredibilitetin në procesin e integrimit evropian.

c) Dobësimi i aleancës me SHBA-në dhe ndikimi në mbështetjen ndërkombëtare

SHBA ka qenë shteti kryesor që ka garantuar pavarësinë dhe sigurinë e Kosovës.

Përplasjet e vazhdueshme të Qeverisë Kurti me zyrtarët amerikanë kanë shkaktuar një ftohje të dukshme të marrëdhënieve.

Senatori amerikan Chris Murphy ka paralajmëruar se nëse Kosova nuk harmonizon politikat e saj me SHBA-në, rrezikon të humbasë përkrahjen në forume ndërkombëtare si OKB dhe NATO.

Kosova nuk ka arritur të marrë mbështetje të fortë nga SHBA për anëtarësimin në Këshillin e Evropës dhe organizata të tjera kyçe.

d) Dështimi për të siguruar njohje të reja ndërkombëtare

Njohjet e reja për Kosovën kanë qenë të pakta gjatë qeverisjes aktuale.

Politika e paqëndrueshme e jashtme dhe përplasjet me aleatët kanë bërë që vendet e pavendosura të hezitojnë të njohin Kosovën.

Pesë shtetet e BE-së që nuk e njohin Kosovën (Spanja, Greqia, Sllovakia, Rumania dhe Qipro) nuk kanë parë asnjë përmirësim në raportet diplomatike me Kosovën.

Pasojë konkrete: Procesi i njohjeve ka ngecur, duke dobësuar pozitën ndërkombëtare të Kosovës.

3. Si mund të ndalet eksperimentimi diplomatik dhe të rikuperohet pozicioni i Kosovës?

Për të shmangur pasojat e mëtejshme, Kosova duhet të ndërmarrë hapat e mëposhtëm:

1. Rikthimi në linjën e partneritetit me SHBA-në dhe BE-në, duke zbatuar angazhimet ndërkombëtare.

2. Tërheqja nga retorika konfrontuese dhe kthimi në diplomacinë e qetë dhe të qëndrueshme.

3. Ndërtimi i një strategjie afatgjatë për njohjet e reja dhe anëtarësimin në OKB.

4. Ruajtja e stabilitetit të brendshëm politik, duke shmangur konfliktet që e dëmtojnë pozitën ndërkombëtare të Kosovës.

Diplomacia nuk është terren për eksperimente politike

Kosova ndodhet në një moment kritik ku çdo hap diplomatik ka ndikim afatgjatë në sovranitetin dhe të ardhmen e saj. Eksperimentimi politik e ka dobësuar vendin dhe e ka larguar nga aleatët strategjikë. Nëse ky trend vazhdon, Kosova rrezikon të hyjë në një fazë të izolimit dhe bllokimit ndërkombëtar, gjë që do të kishte pasoja të rënda për zhvillimin dhe sigurinë e saj.