Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Dështimi evropian dhe nevoja për një riorientim të dialogut

Që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës në 2008 dhe nisja e dialogut me Serbinë në 2011, Bashkimi Evropian ka dështuar të jetë një ndërmjetësues i drejtë dhe efektiv. Evropa ka treguar neutralitet të rremë, ka favorizuar Serbinë dhe nuk ka qenë e aftë të imponojë zbatimin e marrëveshjeve. Ky dështim nuk është i rastësishëm; ai është vazhdimësi e një historie të gjatë të politikave të padrejta ndaj shqiptarëve. Në këtë kontekst, vetëm Shtetet e Bashkuara të Amerikës mund të garantojnë një proces të drejtë dhe një marrëveshje përfundimtare të zbatueshme.

2. Dështimet historike të Evropës ndaj shqiptarëve: Raste konkrete

2.1. Kongresi i Berlinit (1878) – Rasti i Plavës dhe Gucisë

Kongresi i Berlinit i dha Serbisë, Malit të Zi dhe Greqisë territore shqiptare pa marrë parasysh kërkesat e shqiptarëve.
Shqiptarët e Plavës dhe Gucisë organizuan një rezistencë të fuqishme kundër forcave malazeze, duke i ndaluar përkohësisht ato, por Evropa nuk e ndryshoi vendimin.
Evropa e njohu këtë padrejtësi, por nuk e ndali zbatimin e saj, duke treguar se nuk ishte e aftë të garantonte drejtësi për shqiptarët.

2.2. Konferenca e Ambasadorëve në Londër (1913) – Rasti i Kosovës dhe Çamërisë

Kosova, që përbënte shumicë absolute shqiptare, iu dha Serbisë, ndërsa Çamëria iu dha Greqisë.
Në vend që të garantonte një zgjidhje të drejtë, Evropa konfirmoi copëtimin e kombit shqiptar.
Kjo padrejtësi është baza e konfliktit të sotëm mes Kosovës dhe Serbisë.

2.3. Mosndërhyrja evropiane në gjenocidin mbi shqiptarët (1878-1999)

Dëbimi i shqiptarëve nga Sanxhaku i Nishit (1878-1881): Serbia dëboi mbi 100,000 shqiptarë, por Evropa nuk ndërhyri.
Masakra e Tivarit (1945): Mbi 4,000 shqiptarë u vranë nga forcat jugosllave, por Evropa heshti.
Spastrimi etnik i Kosovës (1998-1999): Serbia kreu masakra të tilla si ajo e Reçakut, por Evropa nuk ndërmori asnjë veprim derisa ShBA-ja ndërhyri.

3. BE-ja si ndërmjetësuese e dështuar në dialogun Kosovë – Serbi:

3.1. Moszbatimi i marrëveshjeve nga Serbia dhe heshtja e BE-së

Marrëveshja për diplomën universitare (2011): Serbia nuk e ka zbatuar ende.
Marrëveshja për targat (2011, 2016, 2021): Serbia ka refuzuar t’i zbatojë plotësisht.
Marrëveshja për energjinë (2013, 2015, 2022): Serbia nuk e ka lejuar funksionimin e KEDS në veri të Kosovës.
BE-ja nuk ka ndërmarrë asnjë sanksion serioz ndaj Serbisë, duke treguar paaftësinë e saj si ndërmjetësuese.

3.2. Rasti i masave ndëshkuese kundër Kosovës në 2023

Pas tensioneve në veri të Kosovës në 2023, BE-ja vendosi masa ndëshkuese vetëm ndaj Kosovës, ndërkohë që Serbia nxitësit kryesorë të dhunës nuk u ndëshkua fare.
Kjo tregoi qartë favorizimin e Serbisë dhe qasjen e padrejtë të Brukselit.

3.3. Qëndrimi i pesë shteteve të BE-së që nuk e njohin Kosovën

Spanja, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Qipro nuk e njohin ende Kosovën.
Ky fakt tregon se BE-ja nuk mund të jetë ndërmjetësues neutral, sepse ka brenda vetes vende që mbështesin drejtpërdrejt pozicionin serb.

4. Pse dialogu duhet të zhvendoset në ShBA?

4.1. Rasti i intervenimit të NATO-s në 1999

BE-ja nuk ndërhyri për të ndalur gjenocidin në Kosovë.
Ishte ShBA-ja që drejtoi sulmet ajrore të NATO-s, duke shpëtuar mbi 1 milion shqiptarë nga dëbimi dhe vdekja.

4.2. Rasti i Pavarësisë së Kosovës (2008)

BE-ja nuk ishte e unifikuar për njohjen e Kosovës, ndërsa ShBA-ja e mbështeti fuqishëm.
Ishte Uashingtoni ai që bëri presion mbi aleatët për njohjen ndërkombëtare të Kosovës.

4.3. Rasti i marrëveshjes ekonomike të Washingtonit (2020)

Përkundër viteve të dështimit në Bruksel, në shtator 2020, ShBA-ja ndërmjetësoi një marrëveshje ekonomike midis Kosovës dhe Serbisë.
ShBA-ja i detyroi palët të bien dakord për projekte të infrastrukturës, duke treguar një qasje pragmatike dhe të efektshme.

4.4. Rasti i sanksioneve ndaj Serbisë nga ShBA-ja (2023-2024)

Kur Serbia provokoi tensione të rënda në veri të Kosovës në 2023, ShBA-ja vendosi sanksione të drejtpërdrejta ndaj grupeve serbe që financoheshin nga Beogradi.
Kjo tregoi se ShBA-ja ka mjetet dhe vullnetin për të ndëshkuar sjelljen destruktive të Serbisë, gjë që BE-ja nuk e ka bërë kurrë.

5. Pse Kosova duhet ta kërkojë zyrtarisht zhvendosjen e dialogut në Uashington?

Brukseli ka dështuar për tri arsye kryesore:

1. Neutraliteti i rremë, ku BE-ja trajton Kosovën dhe Serbinë si palë të barabarta, pavarësisht se Serbia është agresori historik.
2. Mungesa e mekanizmave të detyrimit, ku Serbia ka shkelur dhjetëra marrëveshje pa u ndëshkuar.
3. Ndikimi i brendshëm i vendeve pro-serbe, që e bën BE-në të paaftë për të marrë vendime të drejta për Kosovën.

ShBA-ja, në shërbim të çështjes së Kosovës:

✔️ Ka dëshmuar vendosmëri dhe efektivitet në çështjen e Kosovës, duke siguruar ndërhyrjen ushtarake, pavarësinë dhe mbështetjen e vazhdueshme.

✔️ Mund të ushtrojë presion të vërtetë mbi Serbinë, duke përdorur mekanizma ekonomikë dhe politikë.

✔️ Ka një qëndrim të qartë pro-Kosovës, pa ndikime të brendshme që e pengojnë të marrë vendime të drejta.

Prandaj, Kosova duhet të kërkojë që dialogu të zhvillohet në ShBA dhe jo në Bruksel. Vetëm Uashingtoni mund të garantojë një marrëveshje të drejtë dhe të detyrueshme për Serbinë.