Dafina Buçinca ka diplomuar për gazetari dhe ka punuar për ca kohë për një televizion shqiptar në Kosovë. Në letërsi është shfaqur papritur, me llojin më sovran të saj, romanin autobiografik. Shfaqja e saj në letërsi, përveçse si gjakim i ëndërruar që në fëmijëri, vije edhe si thirrje e brendshme shpirtërore për të rrëfyer për një kohë. Për atë kohë të jetuar keq, duke ia vuajtur robërinë e duke ia shpresuar lirinë. Kohë që për bindjen e saj fëmijërore duhej të vinte e lulëzuar. E për habinë saj fëmijërore i erdhi e robëruar. E papritur e padëshiruar, siç mund të vije stuhia në një ditë të ngrohtë vere. Lufta nuk ishte në itinerarin e saj, as që imagjinohej në racion e vajzës dhjetë-dymbëdhjetëvjeçare. Dafina Buçinca, në këtë moshë ishte e veçantë, për të mos thënë e jashtëzakonshme. Si pesë vjeçare ajo shkruante dhe lexonte, kishte krijuar miqësi me librat aq sa ato i konsideronte thesare. Mbi kapakun e romanit “Zonja Bovari” nuk e shihte emrin e Floberit, por emrin e vet. Lufta, i prishi bukurinë e ëndrrave, rrjedhën e planeve të projektuara. Atëherë kur një vranësirë distopike rritej e rritej pa pushim duke errësuar qiellin utopik të saje të sa e sa moshatarëve tjerë të asaj kohe. Autorja Buçinca jeton dhe punon në Suedi.

Fëmijëria

Romani “Fëmijë në luftë” është konceptuar dhe është shkruar si retrospektivë autobiografike për një periudhë të caktuar të fëmijërisë. Autorja Buçinca është vetë personazhe kryesore në vepër. Në shtjellën e romanit, autorja është fëmijë, në momentin e shkrimit është nënë me dy fëmijë. Realitetet fëmijërore (i Dafinës dikur në Kosovë dhe i Noarit – djalit sot në Suedi) janë diametralisht të kundërta. Paralelizmat as që mund të imagjinohen. Ndërkohë që si koncept, fëmijëria është absolutisht e bukur, e ëmbël, e shtrenjtë njësoj për të dytë. Por vetëm në një kuptim, brenda determinizmit konceptual. Jashtë këtij perceptimi, fëmijëria e Dafinës si personazhe e autobiografisë ishte skëterre. Skëterrë në përmasat e evoluimeve shkak-pasojë të ngjarjeve: largimet masive të shqiptarëve nga puna- varfëria maksimale e familjeve tona; mbyllja mediatike – errësirë informimi në Kosovë; shkolla të ndaluara – analfabetizëm i shtuar; represion edhe më i rëndë- cenim edhe më keq i lirisë sonë; luftë e hapur- shkatërrim i vendit e depërtim masiv i popullsisë. Në këto kondita, fëmijëria e autores dhe e të gjithë fëmijëve të Kosovës vidhet hapur nga lufta, e humb kuptimin e vet. Lojërat e fëmijërisë treten në humbëtirat e tymit e flakëve, këputen si trëndafila nga goditjet e plumbave. Kujtimi,pas dy dekadave të kaluara, i kësaj fëmijërie dhe i kësaj kohe peshon rëndë. Përshkrimi i ngjarjeve vështirësohet e sfidohet nga qindra detaje e imazhe të padëshiruara. Është njësoj sikur të rinisësh një betejë të paparashikuar. Si t´i futesh serish ankthit, njëherë të përjetuar e mezi të kaluar.

Lufta

Në mbretërinë e të këqijave, lufta është e keqja më e madhe për fëmijët. Fatkeqësisht, fakt ky fatal,i provuar mizorisht mbi qenien më të pafajshme të popullit tonë-fëmijët gjatë luftës në Kosovë. Sa fëmijë u vranë, u gjymtuan, u shkatërruan emocionalisht, u privuan nga të drejtat e tyre për t´u rritur, zhvilluar e shkolluar në Kosovë?!
Luftërat gjithmonë janë parë nga fëmijët si “lojëra” të pakuptimta. Ata shpesh janë gjetur skaj lufte, në mesin e saj, apo të rrethuar nga ajo. Kështu ka ndodhur edhe me fëmijët e romanit “Fëmijë në luftë”. Në një fshat të Kosovës, fshatarët rrethohen nga milicia, paramilitarët e ushtria. Fshatin e ndante përgjysmë rruga automobilistike që të shpinte në thellësi të Drenicës. Rruga gjëmonte nga autoblindat, tanket e makinat tjera që transportonin armë e vrastarë për në Prekaz, ku kishte filluar lufta. Nga rruga, ktheheshin enkas milicët serbë dhe futeshin nëpër shtëpitë e fshatarëve, i demolonin, i tmerronin e vrisnin njerëzit e pambrojtur. Dafina ballafaqohet vet me fytyrat e çartura milicore e ushtarake. Njëherë, derisa po shkonte në dyqanin e fshatit për të blerë diçka, një tank serb ndalon, tytën e rëndë e të gjatë të tankut ia drejton vajzës së shastisur. Para grykës tmerruese, ajo humb edhe ndjesinë e frikës. Një tringëllimë habie mbi atë çmenduri armiku e shkundullon edhe më shumë. Deri ku arrin mizoria dhe “fuqia” e një serpenti, përballë vogëlsisë së një fëmije! Prandaj, autorja provon t’ia shpjegon të birit luftën, me fjalët më të kapshme për diçka më të pakuptueshme për mendjen e vogëlushit.
Lufta e kishte goditur mjaft Dafinën. E kishte lënë pa Baba, pa fëmijëri, pa shoqëri, pa shkollë e pa liri. Edhe kur zë ta kujtojë atë mijëra kilometra larg vendndodhjes, e përfytyron ashtu siç qe: e keqe, e rëndë, e pamëshirshme. Një hije tjetër e pështirosur e luftës që pasqyrohet në vepër është dhuna seksuale. Dhuna që lëndonte dhjetëfishtë që kryhej në Kosovë me qëllim poshtërimi, shkatërrimi emocional e nënshtrimi shpirtëror. Akt shpërfytyrimi njerëzor që shfaqet para syve të anëtarëve tjerë, në shtëpinë e saj. Dhuna seksuale ishte tragjedi e llojit të vet në luftën e Kosovës.
Autorja inkuadron në roman, me pak fjalë e me pak detaje edhe motivin e dashurisë së vërtetë njerëzore. Atëherë kur përshkruan “kroin e dashurisë”, që ndodhej diku në afërsi të maleve të Berishës. Atje, kryqëzonin shikimet të rinjtë e fiksonin në kokë pamjet e ëndërruara për njëri tjetrin. Ky detaj i autobiografisë e freskon veprën, e largon nga atmosfera e rëndë e luftës dhe nga shija neveritëse e dhunës së shumëllojshme. Në roman lexon edhe për ngjarjet historike të kohës si fjala vjen: krismat e uruara të armëve UÇK-së, luftën në Prekaz, masakrën në Reçak, betejën në Grykën e Llapushnikut që ia shtojnë vlerat dokumentare veprës.
Në “Fëmijë në luftë” spikat mjeshtëria e autores në rrëfimin e ngjarjeve, ndërkohë që të godet vërtetësia e ashpër e jetës së saj të jetuar në kushte lufte.

Kujtesa

Njëzet vjet pas mbarimit të luftës në Kosovë, D. Buçinca i kthehet kohës së luftës me kujtesë. E kujtimet, janë për ´të agjentet më funksional të mbamendjes që e bëjnë të ndjehet edhe mirë edhe keq. Romanin e fillon me shënime nate, me gjumë të prishur nga ankthi, me pyetjet kureshtare të Noarit të vogël për ato që e ëma shkruante në fushën e bardhë të “MacBook”-ut. Kujtesa që ia kishte arkivuar ngjarjet një nga një në kokë e obligon të shkruajë, të evidentojë gjithçka me datë e me vit, me natë e me ditë. Vendin që do ta kujtojë quhej Zabeli i Ulët, vendlindje e saj që shtrihet në mes të Kosovës. Njerëzit që do të kujtojë me dashuri janë prindërit, vëllezërit, motrat dhe farefisi. Figurat për të cilat do të shpreh urrejtje janë armiqtë që kishin ndezur luftën. Edhe njerëzit, edhe Zabelin e Ultë sikur i kishte harruar edhe vet zoti. Kështu të harruar nga të gjithë, ata detyrohen të kujtohen për vetën e vet, të qëndrojnë e të mbijetojnë. Dafina, atëherë e vogël e sot shkrimtare, nuk harron asgjë,të gjitha ndodhitë e asaj golgote i bënë të njohura përmes prozës autobiografike. Personalitetin e Babës e kujton përherë. Edhe sot i bëhet sikur i ndjen aromën, ënde e pret ndonëse vet ishte pjesëmarrëse e rivarrimit të eshtrave të tij. Figurën e Babës e analizon nganjëherë nga hijet e gabimeve të tij të mundshme për të stigmatizuar në këtë mënyrë pakujdesitë e baballarëve tanë. Dashuria e Dafinës për Babën, e përshkruar në romanin autobiografik të saj është model, një kod i lidhjes së fuqishme prindërore me brezat. Nana – shkruan Dafina në roman – më ka mësuar se “bukuria e njeriut gjendet brenda tij”. Një perceptim ky etik/moral i të Bukurës dhe një dëshmi e lidhjeve me të ngushta e më konkrete nënë-bijë. Në portretimin e prindërve nuk ka asgjë të sajuar, janë të kujtuar e të formësuar ashtu siç ishin në të vërtetë.
“Fëmijë në luftë” është prozë e kujtesës mbi fëmijërinë që autoren e paralajmëron si shkrimtare të mirë. Shkrimtare që rrëfen totalin e një kohe të shkurtër por shumë të pasur me ngjarje. Dafina “rrëfen qartë, rrjedhshëm dhe brutalisht”, siç thotë redaktori i botimit të veprës Gëzim Aliu.

Shkrimtarja në studion e Televizionit AlbSe

Dafina erdhi në studio me sigurinë e një gazetareje televizive dhe me algoritmin paksa të ndrojtur të shkrimtares për atë që do të thotë lidhur me veprën e sapo botuar. Teksa bëheshim gati për xhirim, unë imagjinoja Dafinën si personazhe. Atë personazhe të vogël që i frikësohej luftës, milicëve serb, armëve që kur gjëmonin natën flaka e verdhë u mbërrinte edhe mbi majat e kreshtave të Goleshit. Atë Dafinë të vogël që fshihej nën krevat, kur u hynin armiqtë në shtëpi për të shastisur familjen e pambrojtur. Dhe, sikur nuk u besoja syve kur analizoja shpejtazi realitetet. Të Dafinës vogëlushe në luftë dhe të Dafina Buçincës shkrimtare në liri. Fatmirësi që ka shpëtuar nga ajo zezonë, mrekulli që ka shkruar dhe botuar kujtimet për atë zezonë. Për të çliruar vetën nga një ngarkesë dhe për t´i dëshmuar gjithë botës katrahurën tonë kolektive në fund shekulli.

Qerim Kryeziu, AlbSe