Presidenti amerikan Donald Trump miratoi vendosjen e një tarife 10% për disa vende që eksportojnë produkte në SHBA dhe tarifa akoma më të larta për vende si Kina që ai i quan “abuzues”.

Por si janë zgjedhur këto tarifa?

Kur Trump nxorri tabelën gjigande me detaje të tarifave në oborrin e Shtëpisë së Bardhë, u aludua se tarifat ishin rezultat i një kombinimi midis tarifave ekzsituese dhe rregulloreve të tjera tregtare.

Më vonë Shtëpia e Bardhë publikoi atë që duket si një formulë e komplikuar matematike. Por nëse e analizon formulën ajo nuk është aspak matematikë e as e komplikuar. Është përllogaritur deficiti tregtar i SHBA-së me çdo shtet, është pjesëtuar me importet e të mirave dhe më pas pjesëtuar me 2.

Një deficit tregtar ndodh kur një vend ble (importon) më shumë produkte fizike nga vendet e tjera sesa u shet (eksporton) atyre.

Për shembull, SHBA blen më shumë mallra nga Kina sesa u shet atyre – ka një deficit mallrash prej 295 miliardë dollarësh. Shuma totale e mallrave që blen nga Kina është 440 miliardë dollarë.

Pjesëtimi i 295 me 440 del në 67% dhe kur e pjesëton me dy del 34%, sa është vendosur për Kinën. Në mënyrë të ngjashme, përllogaritur për BE-në, formula e Shtëpisë së Bardhë rezultoi në një tarifë prej 20%.

A janë këto tarifa reciproke?

Ekspertët thonë se nuk janë. Reciprocitet do të thotë se bazohen në tarifat që shtetet e tjera vendosin kundrejt SHBA-së

Por dokumenti zyrtar i metodologjisë së Shtëpisë së Bardhë e bën të qartë se ata nuk e kanë llogaritur këtë për të gjitha vendet mbi të cilat kanë vendosur tarifa. Në vend të kësaj, norma tarifore u llogarit në bazë të faktit se do të eliminonte deficitin tregtar të mallrave të SHBA-së me secilin vend.

Trump është shkëputur nga formula për vendosjen e tarifave ndaj vendeve që blejnë më shumë mallra nga SHBA sesa i shesin asaj. Për shembull, SHBA-ja aktualisht nuk ka deficit tregtar të mallrave me Mbretërinë e Bashkuar. Megjithatë, Britania e Madhe është goditur me një tarifë prej 10%.

Në total, më shumë se 100 vende të prekura nga sulmi i ri tarifor.

“Shumë ndikime më të gjera”

Trump beson se SHBA po merr një marrëveshje të keqe në tregtinë globale. Sipas tij, vendet e tjera vërshojnë tregjet amerikane me mallra të lira – gjë që dëmton kompanitë amerikane dhe kushton vende pune. Në të njëjtën kohë, këto vende po vendosin barriera që i bëjnë produktet amerikane më pak konkurruese jashtë vendit.

Pra, duke përdorur tarifat për të eliminuar deficitet tregtare, Trump shpreson të ringjallë prodhimin amerikan dhe të mbrojë vendet e punës. Industria e makinave në SHBA është një nga sektorët e prodhimit që Trump dëshiron të ringjallë.

Por a do të arrijë ky regjim i ri tarifor rezultatin e dëshiruar?

Pikëpamja dërrmuese midis ekonomistëve është se ndërsa tarifat mund të zvogëlojnë deficitin e mallrave midis SHBA-së dhe vendeve individuale, ato nuk do të zvogëlojnë deficitin e përgjithshëm midis SHBA-së dhe pjesës tjetër të botës.

“Po, do të zvogëlojë deficitet tregtare dypalëshe midis SHBA-së dhe këtyre vendeve. Por padyshim që do të ketë shumë ndikime më të gjera që nuk janë kapur në llogaritje”, thotë profesori Jonathan Portes i King’s College, Londër.

Kjo për shkak se deficiti i përgjithshëm ekzistues i SHBA-së nuk nxitet vetëm nga barrierat tregtare, por nga mënyra se si funksionon ekonomia amerikane.

Së pari, amerikanët shpenzojnë dhe investojnë më shumë sesa fitojnë dhe ky hendek do të thotë që SHBA blen më shumë nga bota sesa shet. Pra, për sa kohë që kjo vazhdon, SHBA mund të vazhdojë të mbajë një deficit pavarësisht rritjes së tarifave me partnerët e saj tregtarë globalë.

Disa deficite tregtare mund të ekzistojnë edhe për një sërë arsyesh legjitime – jo vetëm për tarifat. Për shembull, blerja e ushqimit që është më e lehtë ose më e lirë për t’u prodhuar në klimat e vendeve të tjera.

Thomas Sampson i London School of Economics tha: “Formula është projektuar e kundërt për të racionalizuar tarifat për vendet me të cilat SHBA ka një deficit tregtar. Nuk ka asnjë arsye ekonomike për ta bërë këtë dhe kjo do t’i kushtojë shtrenjtë ekonomisë globale.”/BBC