Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Deklarata e ambasadorit gjerman në Kosovë, Jorn Rohde, e cila rikujtoi fjalët e kancelarit Olaf Scholz, thekson një prej parimeve më të rëndësishme të Gjermanisë në procesin e zgjerimit të Bashkimit Europian: shtetet që dëshirojnë të anëtarësohen në BE duhet të kenë marrëdhënie të normalizuara dhe të njohin njëri-tjetrin. Ky qëndrim është shprehur disa herë nga liderët gjermanë, veçanërisht në lidhje me vendet e Ballkanit Perëndimor.
Qëndrimi i Gjermanisë ka për qëllim të theksojë rëndësinë e dialogut mes Kosovës dhe Serbisë, që ndërmjetësohet nga BE-ja. Në këtë kontekst, Gjermania kërkon që të dyja palët të arrijnë një marrëveshje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse që përfshin njohjen reciproke, ose të paktën një njohje de facto.
Kjo politikë u bë më e qartë në qershor 2022, kur kancelari Olaf Scholz vizitoi Ballkanin Perëndimor dhe theksoi se “njohja reciproke midis Kosovës dhe Serbisë është një parakusht për anëtarësimin e tyre në BE.” Për Gjermaninë, është e papranueshme që një shtet anëtar i BE-së të mos e njohë një tjetër, pasi kjo do të krijonte tensione të brendshme brenda unionit.

Sllovenia dhe Kroacia (shembull pozitiv)

Një shembull i suksesshëm i zgjidhjes së mosmarrëveshjeve para anëtarësimit në BE është Kroacia dhe Sllovenia.
Sllovenia bllokoi për vite me radhë procesin e anëtarësimit të Kroacisë për shkak të një mosmarrëveshjeje kufitare në lumin Dragonja dhe Gjirin e Piranit.
Problemi u zgjidh përmes një marrëveshjeje ndërkombëtare dhe arbitrazhit, duke lejuar Kroacinë të anëtarësohej në BE në vitin 2013. Kjo zgjidhje tregon se BE-ja kërkon normalizimin e marrëdhënieve mes vendeve për të ruajtur stabilitetin brenda unionit.

Greqia dhe Maqedonia e Veriut (shembull i vështirë, por i zgjidhur)

Për më shumë se dy dekada, Greqia bllokoi Maqedoninë e Veriut për shkak të mosmarrëveshjes mbi emrin “Maqedoni”.
Marrëveshja e Prespës në vitin 2018 i dha fund këtij konflikti, me Maqedoninë që ndryshoi emrin në “Maqedonia e Veriut.”
Pas kësaj, Greqia hoqi veton, duke hapur rrugën për anëtarësimin e Maqedonisë së Veriut në NATO dhe përparimin e saj drejt BE-së.

Kosova dhe Serbia (sfida aktuale)

Ndryshe nga rastet e mësipërme, dialogu Kosovë-Serbi mbetet i pazgjidhur.
Serbia refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës, ndërsa Kosova insiston se njohja është kusht i panegociueshëm.
Gjermania dhe shumica e vendeve të BE-së e kanë njohur pavarësinë e Kosovës, por disa vende, si Spanja, Rumania, Greqia, Sllovakia dhe Qiproja, vazhdojnë të mos e njohin. Ky qëndrim shpesh përdoret nga Serbia për të kundërshtuar njohjen e saj të Kosovës.

Përse është ky qëndrim i rëndësishëm për Gjermaninë dhe BE-në?

Një konflikt i hapur mes vendeve anëtare të ardhshme të BE-së mund të shkaktojë tensione brenda unionit dhe të dëmtojë qëndrueshmërinë e tij politike.
BE-ja ka investuar shumë kohë dhe burime në procesin e dialogut mes Kosovës dhe Serbisë. Një marrëveshje e suksesshme do të përforconte rolin e BE-së si një forcë për paqe dhe stabilitet.
Një anëtarësim i Serbisë pa njohjen e Kosovës, ose anasjelltas, do të krijonte një situatë problematike që mund të paralizojë vendimmarrjen brenda BE-së, duke sjellë precedentë të rrezikshëm.

Çfarë pritet nga Kosova dhe Serbia?

Deklaratat e Gjermanisë sinjalizojnë se të dyja palët duhet të bëjnë lëshime:
Nga Kosova: Presion për të respektuar marrëveshje të mëparshme, si ajo për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe.
Nga Serbia: Një ndryshim gradual i qëndrimit për të pranuar pavarësinë e Kosovës ose të paktën një marrëveshje që normalizon raportet në mënyrë funksionale.

A është ky kusht vetëm i Gjermanisë?

Jo, Gjermania është një nga mbështetësit më të fortë të këtij parimi, por edhe shtete të tjera të BE-së, si Franca, Holanda dhe vendet nordike, ndajnë të njëjtin qëndrim. Megjithatë, disa vende, si Hungaria, shpesh favorizojnë anëtarësimin e shpejtë të Serbisë, duke përjashtuar çështjen e njohjes.
Gjermania ka vendosur një standard të qartë: pa normalizim të marrëdhënieve dhe njohje reciproke mes Kosovës dhe Serbisë, anëtarësimi në BE mbetet i pamundur. Kjo politikë reflekton një përkushtim të BE-së për stabilitet dhe për një proces integrimi që shmang problemet e brendshme në të ardhmen. Kosova dhe Serbia duhet të përshpejtojnë përpjekjet për të arritur një marrëveshje të pranueshme, pasi vetëm kështu mund të sigurojnë një të ardhme europiane.