Yuval Noah Harari është një nga intelektualët më të njohur të kohës sonë. Librat e tij janë shitur në 27.5 milionë kopje në 60 gjuhë dhe ai është vlerësuar për revolucionarizimin e veprave të bazuara në fakte. “Sapiens …” doli nga një seri leksionesh që Harari mbajti mbi historinë botërore për një klasë universitare. Botuar fillimisht në hebraisht, përkthimi në anglisht, “Sapiens: Histori e shkurtër e njerëzimit”, u botua në vitin 2014. Ai shpjegon historinë dhe evolucionin e njerëzimit në një mënyrë të qartë, të arritshme dhe mbulon një hapësirë ​​kohore të jashtëzakonshme. Ditorja “The Guardian” e ka quajtur Sapiens-in një fenomen, duke e vlerësuar librin e tij për fillimin e një rritje të librave inteligjentë … “Sapiens” ka marrë vlerësime nga Mark Zuckerberg, Barack Obama, Bill Gates, Janelle Monáe dhe shumë të tjerë. Me “Homo Deus: Një histori e shkurtër e së nesërmes” (2016) dhe “21 mësime për shekullin XXI” (2018), historiani u bë gjithashtu një filozof, duke marrë parasysh pyetjet e rëndësishme për epokën tonë. Në vitin 2018 dhe në vitin 2020, Yuval Noah Harari mbajti fjalime mbi të ardhmen e njerëzimit në Sallën e Kongreseve të takimit vjetor të Forumit Ekonomik Botëror në Davos. Në vitin 2019, Harari dhe bashkëshorti i tij Itzik Yahav themeluan “Sapienship”, një organizatë multidisiplinare e dedikuar për të diskutuar sfidat globale dhe mbështetjen e kërkimit për zgjidhje. Ata gjithashtu dhuruan një milion dollarë për Organizatën Botërore të Shëndetësisë (OBSH) pas shkurtimeve të financimit nga Presidenti Trump. Harari i ka bërë një analizë të thellë të sapiensit përgjatë evoluimit të tij, duke e parë atë në tre etapa të rëndësishme të jetës së tij: revolucioni konjitiv (njohës), revolucioni agro-kultural dhe revolucioni industrial. Ndërsa, libri “Homo Deus” ndërton një perspektivë për botën në vitet dhe dekadat në vijim, duke u fokusuar tek fuqia e teknologjisë dhe posedimit të të dhënave. “21 mësime për shekullin XXI” ngre çështje të cilat janë sfidat më të mëdha të epokës që po jetojmë aktualisht si, mjedisi, punësimi, edukimi, teknologjia, emigracioni, bota shpirtërore etj. Kushdo që ka lexuar këta tre libra, ka mësuar shumë prej këtij mendimtari. Nëse ende nuk keni nisur të lexoni veprat e tij, “Panorama Plus” ju sjell disa arsye pse duhet të filloni sa më parë të lexoni një prej mendjeve më me ndikim të epokës sonë.

1. Në veprën e tij, Yuval Noah Harari trajton pyetje makrohistorike si: A janë bërë njerëzit më të lumtur me kalimin e kohës? Cili është ndryshimi thelbësor midis Homosapiens dhe kafshëve të tjera? A ka drejtësi në histori?
2. Epoka moderne ka qenë një histori rritjeje dhe përparimi, dhe për ta kuptuar këtë duhet të kemi parasysh historinë e njerëzimit në tërësi. Sapiens përshkruan këtë histori dhe librat e tij vijues kthehen drejt së ardhmes.
3. Sapiens mbulon një hark kohor mbresëlënës dhe tregon se si përmes Revolucionit Njohës, Homosapiens u bë specie dominuese. Kjo ndodhi përmes krijimit të mjeteve më komplekse, komunikimit më të mirë që çon në rritjen shoqërore dhe rrjeteve të reja tregtare. Tani, me teknologjinë që po bëhet gjithnjë e më e sofistikuar, ne duhet të konsiderojmë se cila është e ardhmja jonë.
4. Harari dëshiron të fillojë biseda dhe debate, jo vetëm t’u japë leksione lexuesve të tij. Librat e tij ngrenë pyetje që mund të mendojnë që do t’ju qëndrojnë shumë kohë pasi të keni lexuar faqen e fundit. Në “21 mësime për shekullin XXI”, Harari tha si vijon: “Shpresoj që njerëzit ta lexojnë librin jo si një udhëzues të pagabueshëm për të jetuar në shekullin XXI, por si një listë pyetjesh. Ju nuk mund të keni përgjigje përpara se të keni një debat. Pra, së pari duhet të fillojmë një debat.”
5. Në librat e tij, Harari paraqet sfida komplekse në një mënyrë të arritshme. Ai e fton lexuesin të marrë parasysh vlerat, kuptimin dhe angazhimin personal në një botë plot zhurmë dhe pasiguri. Në “Homo Deus” ai paraqet parashikime dhe rezultate të mundshme, me qëllimin për të inkurajuar bisedën dhe debatin: “Pyetjet që nuk mund t’u përgjigjeni janë zakonisht shumë më të mira për ju sesa përgjigjet që nuk mund t’i pyesni.”
6. “Homo Deus” dhe “21 mësime për shekullin XXI” merren me çështjet urgjente të ditëve tona, duke përfshirë krizën klimatike, ngritjen e politikës së ekstremit të djathtë dhe terrorizmin. Harari eksploron historinë dhe evolucionin e specieve tona, por ai e përdor këtë njohuri për t’u përfshirë me turbulencat politike të së tashmes dhe pasigurinë e së ardhmes. Duke u mbështetur në shembuj përkatës nga çështjet aktuale, puna e tij bëhet shumë më e rëndësishme dhe e përfshirë me realitetet e jetuara të lexuesve të tij: “… nuk mund të jetosh në të kaluarën dhe nuk mund të jetosh në të ardhmen. Ju mund të jetoni vetëm në të tashmen. Pra, nëse nuk mund të merrni këto njohuri afatgjata dhe të thoni diçka në lidhje me krizën e emigracionit, ose Brexit-in ose lajmet e rreme, cili është qëllimi?”
7. Ne duhet të mësojmë për Revolucionin Shkencor të vazhdueshëm, i cili ka parë bum teknologjik. Harari thotë se njerëzimi ka përjetuar tre revolucione të mëdha – Revolucionin Njohës, Revolucionin Bujqësor dhe se ne jemi tani në mes të Revolucionit Shkencor. Nga vitet 1990 e tutje, teknologjia kompjuterike ka ndryshuar ndoshta botën tonë më shumë se çdo forcë tjetër, dhe Harari parashikon një të ardhme në të cilën njerëzit zëvendësohen nga inteligjenca artificiale dhe algoritmet.
8. Do të mësoni për përfitimet e meditimit për shëndetin dhe mirëqenien tuaj. Yuval Noah Harari vlerëson praktikën e tij Vipassana që e bëri atë një nga historianët dhe filozofët më të mirë. Çdo vit, ai kalon disa javë në një pushim meditimi të heshtur, zakonisht në Indi, për të ndihmuar në fokusimin e mendjes së tij.
9. Këta libra eksplorojnë atë që Harari i sheh si tre kërcënimet kryesore për njerëzimin – lufta bërthamore, kolapsi ekologjik dhe përçarja teknologjike. Ai tregon sfidat me të cilat përballet bota aktualisht dhe kritikon përgjigjet e qeverisë ndaj këtyre problemeve.
10. Përgjatë historisë, tregimet e përbashkëta janë krijuar nëpërmjet fesë, duke çuar në një rrjet dëshirash dhe vlerash të përbashkëta. Harari i sheh fetë, normat shoqërore, kombet dhe më shumë si trillime. Ato janë një mënyrë për të krijuar një kod moral dhe duke besuar se ne mund të shkruajmë skenarët tanë.
11. Harari konsideron pasojat e mundshme të rritjes së të dhënave të mëdha. Ai sugjeron se një rezultat mund të jetë dataizmi, një e ardhme në të cilën algoritmet do të ishin të plotfuqishëm dhe do të zinin rolin dominues që dikur mbanin njerëzit.
12. Harari e vlerëson rritjen e së djathtës ekstreme me frikën se do të mbetet pas nga sistemet politike dominuese liberale. Ai deklaron se njerëzit që ndihen të privuar nga e drejta e votës kanë çuar në tërmete politike me Brexit dhe Trump.
13. Harari është një avokat për të drejtat e LGBTQ+. Ai kundërshton idenë se është “e panatyrshme” të jesh homoseksual pasi çdo gjë që ekziston nuk mund të jetë e panatyrshme, duke deklaruar se ligjet e natyrës nuk mund të thyhen. Ai është i hapur për seksualitetin e tij dhe është një avokat i pranimit dhe tolerancës.
14. Në veprën e tij, Harari teorizon për iluzionin e njohurive që do të thotë se ne nuk arrijmë të njohim injorancën tonë dhe për këtë arsye nuk e kuptojmë se sa komplekse është bota në të vërtetë.
15. Sfida e emigracionit është më urgjente se kurrë. Me globalizimin, bota është bërë gjithnjë e më e vogël dhe ka më shumë lëvizje të njerëzve. Harari angazhohet me pyetje rreth asimilimit dhe pranimit të kulturave të ndryshme.
16. Përgjatë historisë, ne kemi parë rritje afatshkurtra të lumturisë dhe trishtimit, por në planin afatgjatë, lumturia jonë lëviz në të njëjtin nivel. Harari thotë se Homosapiens ndoshta evoluoi këtë ekuilibër për të siguruar stabilitet. Por, në një nivel shoqëror – a jemi më të lumtur?
17. Ai bën një rast bindës për një rishikim të plotë të sistemit tonë aktual arsimor, të cilin ai e sheh si të vjetruar dhe jo më relevant. Aktualisht, argumenton Harari, ka shumë theks mbi informacionin, i cili nuk ka më kuptim në një botë kaq të ngopur me të. Harari mendon se është shumë më e nevojshme që studentët e sotëm të mësojnë se si të bëjnë dallimin midis informacionit të rëndësishëm dhe lajmeve të rreme. Ky lloj shkollimi do t’i ndihmonte ata të zhvillojnë aftësi të të menduarit kritik dhe të fuqizojnë veten.
18. Harari eksploron ndikimin që mediat masive dhe interneti kanë pasur në shpërndarjen e informacionit dhe se si ne i përpunojmë dhe vlerësojmë mesazhet që marrim: “Në të kaluarën, censura funksiononte duke bllokuar rrjedhën e informacionit. Në shekullin e njëzet e një, censura funksionon duke përmbytur njerëzit me informacione të parëndësishme.”
19. Harari i sheh ‘mbinjerëzit‘ si një rezultat të mundshëm të bumit aktual teknologjik. Përparimet mbresëlënëse në bionikë kanë bërë të mundur bashkimin e njeriut dhe makinës. Harari argumenton se ‘mbinjerëzit’ do të vijnë në ekzistencë, të cilët janë gjysmë organikë, gjysmë makinë. Me teknologjinë që merr më shumë vendime për ne se kurrë, ne duhet të konsiderojmë se sa shumë po mbështetemi në pajisjet digjitale.
20. Harari ekspozon shumë nga normat dhe strukturat tona shoqërore, duke i treguar ato si trillime. Ai ka thënë se këto gjëra nuk pasqyrojnë realitetin ashtu siç është, por janë histori që shumica kanë zgjedhur t’i besojnë: “Nuk ka perëndi, kombe, para dhe të drejta njerëzore, përveçse në imagjinatën tonë kolektive.”
21. Librat e tjerë jo vetëm që do t’ju edukojnë, por gjithashtu do t’ju ndihmojnë të zgjeroni mendjen dhe të ndryshoni të menduarit: “Ne e studiojmë historinë jo për të njohur të ardhmen, por për të zgjeruar horizontet tona, për të kuptuar se situata jonë e tanishme nuk është as e natyrshme dhe as e pashmangshme, dhe se si rrjedhim kemi shumë më tepër mundësi përpara se sa imagjinojmë.”

Këto janë vetëm disa nga mësimet që Yuval Noah Harari ofron në librat e tij. Gjurmimi në “Sapiens” do t’ju japë një pasqyrë të plotë të evolucionit të njerëzimit, ndërsa “Homo Deus” dhe “21 mësime për shekullin XXI” do t’ju ndihmojnë të angazhoheni në mënyrë kritike me të sotmen – dhe të mbroni jetën dhe karrierën tuaj në të ardhmen. /Panorama Plus/