Dilemë morale vazhdon me kthimin e këngëtarëve nga vdekja. Shumica e artistëve kanë ideale krijuese dhe mund të hamendësojmë se çfarë do të donin pasi kanë ikur; këngët “e rreme” sugjerojnë se këngëtarët janë të lakueshëm – duke u shërbyer tekave të industrisë dhe mashtrimeve virale, madje me rejv nga varri. Mania e krijuar nga AI-ja nuk ka qenë e kufizuar në yjet e vdekura perëndimore; shembujt ndërkombëtarë kanë përfshirë këngë “të reja” nga heroi popullor i Koresë së Jugut, Kim Kwang-seok, si dhe këngëtarja izraelite Ofra Haza – por, siç qëndron puna, shumica e muzikës “së rreme” tingëllon dëshpëruese, pa gjak, si një version roboti i shfaqjes televizive të viteve 1990, Stars in their Eyes.

Teksa nostalgjia është forcë e fuqishme, ekziston gjithashtu një “faktor i keq” në sentimentalitetin e shumë projekteve të pasvdekjes – që ndoshta më së shumti demonstrohet me albumin e Barry Manilowit të vitit 2014, My Dream Duets, që e shfaqi atë duke kënduar së bashku me zërat e ikonave të vdekura, duke përfshirë Judy Garlandin dhe Whitney Houstonin.

Pavarësisht kësaj, disa vokalistët/krijuesit bashkëkohorë i janë përgjigjur pozitivisht teknologjisë “deepfake” – veçanërisht artistët elektronikë si Grimes dhe Holly Herndon (instrumenti zanor i personalizuar i të cilëve, Holly+, në vitin 2021 i ftoi përdoruesit të ngarkonin këngët për riinterpretim). Por, edhe pionierët pranojnë se janë të kujdesshëm, megjithatë, edhe ligjet globale mbeten të paqarta rreth AI-së dhe pronës intelektuale.

“Si artist, mundësitë e inteligjencës artificiale për të bashkëpunuar me vokalistët që kanë vdekur, ngjallin një përzierje të eksitimit dhe shqetësimit”, pranon J Lloyd, bashkë-themelues i grupit Jungle, këngët origjinale të të cilit – duke përfshirë këngën e fundit Dominoes – gërmojnë thellë në shpirtin klasik dhe në stilin fank. “Kur kemi parasysh se si brezat e ardhshëm do të lidhen me muzikën tonë, AI-ja e shton një ndjenjë kurioziteti dhe habie – a do të përjetohen shprehjet tona në mënyra të reja apo prekja njerëzore dhe rezonanca emocionale që përcakton muzikën tonë do të errësohen nga përparimet teknologjike”?

Disa këngëtarë kanë reaguar më prerazi kundër projekteve të tilla; në vitin 2021, Anderson .Paak kishte një pjesë të testamentit, në tatuazhin e krahut (“Kur iki, të lutem mos e lësho asnjë album pas vdekjes apo këngë me emrin tim të bashkangjitur“). Megjithëse pasuria e Amy Winehouse miratoi koleksionin e pasvdekjes Lioness – Hidden Treasures (2011), CEO i grupit Universal, David Joseph, më vonë njoftoi se demot e saj vokale janë shkatërruar si “gjë e moralshme”, për të shmangur publikimet e ardhshme për të cilat ajo nuk do të pranonte.

Në fund të fundit, publikimet pas vdekjes po çmohen nga ata që i njihnin dhe i donin artistët. Albumi i grupit Sparklehorse do të dalë në shtator, me vëllain dhe kunatën më të vogël të Mark Linkousit duke e përfunduar punën që filluan para vdekjes së tij tragjike më 2010.

Lidhja emocionale dhe krijuese me një këngëtar të ndjerë shprehet gjithashtu në mënyra tjera; albumi që doli në korrik, The Endless Colored Ways, përqendrohet në këngët e këngëtarit Nick Drake (i cili ishte vetëm 26 vjeç kur vdiq në 1974), me riinterpretime nga artistët, përfshirë Emeli Sandé dhe John Grant. Projekti u mbikëqyr nga Cally Calomon (menaxher i pasurisë së Nick Drakeit, i cili ka punuar ngushtë me familjen e tij që nga vitet 1990) dhe Jeremy Lascelles, bashkëthemelues i Blue Raincoat Music dhe CEO i Chrysalis.

“I gjithë arti është artificial … Asnjë inteligjencë nuk është kurrë ‘artificiale’”, thotë Calomon për BBC. “Ta quash inteligjencën, sido të krijuar, si ‘artificiale’, është shembull tjetër i njerëzimit që përpiqet të shfajësojë veten nga faji dhe nga pasojat e shpikjes”.

Lascelles thekson: “AI-ja është gjëja e fundit në periudhën e gjatë të përparimeve teknologjike që përfshijnë ndryshime shkatërruese; ajo është edhe kërcënuese dhe sjell mundësi të mëdha. Artistët dhe kompozitorët i kanë shkruar këngët nga frymëzimi – ndonjëherë shkëlqyeshëm, ndonjëherë në mënyra servile dhe shumë të vrazhdë. E njëjta gjë vlen edhe për incizimet e pasvdekjes që ngjallen me anë të teknologjisë moderne. Në fund, gjyqtarët e vetëm do të jenë dëgjuesi. A tingëllon kjo emocionalisht tërheqëse dhe ‘autentike’, apo si false dhe e sajuar? Me The Endless Colored Ways u kërkuam një numri të artistëve që t’i rishpikin këto këngë në stilin e vet, duke kërkuar që të mos i kopjojnë incizimet origjinale të Nickut. Mendojmë se rezultatet janë spektakolare. Dhe, mund t’ju sigurojmë se pjesët e teknologjisë moderne nuk kanë bërë dëme gjatë procesit”. /Telegrafi/