Nga: Fernando Pessoa (Libri i shqetësimit)

Përktheu: Shpendi Shakaj

Je i lirë kur mund të largohesh nga njerëzit, pa qenë i detyruar t’i kërkosh nga nevoja për para apo instinkti i tufës apo dashuria, lavdia, kurioziteti, gjëra që nuk gjejnë ushqim në heshtje dhe vetmi.

Nëse e ke të pamundur të jetosh vetëm, ke lindur skllav. Mund të kesh gjithë madhështinë e shpirtit dhe të zemrës: je një skllav fisnik, një skllav i zgjuar, por nuk je i lirë. Dhe, nuk je përgjegjës për këtë tragjedi, sepse tragjedia e të lindurit në këtë mënyrë nuk ka të bëjë me ty, por me vetë Fatin përballë teje.

Por, mjerë ti nëse është barra e jetës, vetë jeta që të robëron. Mjerë ti që ke lindur i lirë dhe i aftë të ndahesh nga njerëzit, nëse varfëria të detyron të jetosh me ta. Në fakt, kjo është tragjedia jote që e mbart kudo me vete.

Të lindësh i lirë – kjo është madhështia më e lartë njerëzore, ajo që e bën vetmitarin e përulur superior ndaj mbretërve, superior edhe ndaj perëndive, të cilët janë të vetë-mjaftueshëm në ushtrimin e autoritetit të tyre dhe jo në përbuzjen ndaj tij.

Vdekja është një çlirim sepse të vdes do të thotë se nuk kam më nevojë për të tjerët. Robi i gjorë çlirohet me forcë nga kënaqësitë e tij, nga hidhërimet e tij, nga vazhdimi i një jete që e ka dëshiruar pandërprerë. Mbreti çlirohet gjithashtu nga zotërimet që nuk donte të hiqte dorë. Ato që përhapnin dashurinë në rrugën e tyre, çlirohen nga triumfet që adhuronin. Dhe ata që fituan çlirohen nga fitoret për të cilat shpenzuan jetën.

Prandaj, vdekja e fisnikëron dhe e vesh me zbukurime të panjohura këtë trup të shkretë pa kuptim. Ai tani është i lirë edhe nëse nuk e dëshiron. Nuk është më skllav, megjithëse vajton për humbjen e skllavërisë së tij. Ashtu si mbreti, lavdia më e madhe e të cilit është titulli i tij mbretëror, i cili si njeri mund të jetë qesharak, por si mbret mbetet superior ndaj të gjithëve, kështu i vdekuri mund të bëhet i tmerrshëm, por është superior sepse është çliruar nga vdekja.

Mbyll, i lodhur, grilat në dritare, lë botën jashtë dhe fitoj lirinë time për një moment. Nesër do të jem përsëri skllav, por tani, i vetëm, pa nevojën e askujt, me frikën e vetme të ndonjë zëri ose pranie që mund të më ndërpresë, pushtoj lirinë time të vogël, momentet e mia të madhështisë.

Duke u zhytur thellë në kolltukun tim, harroj jetën që më trysnon.

Nuk më lëndon më, sado që më ka lënduar shumë.