Nazmi Jusufi

Ekonomia e një vendi është shtylla kryesore e zhvillimit dhe stabilitetit të tij, dhe Kosova nuk bën përjashtim. Megjithatë, sistemi ekonomik i Kosovës ka karakteristika të veçanta që e bëjnë atë të brishtë dhe të ndjeshëm ndaj faktorëve të jashtëm dhe të brendshëm.

Varësia e madhe nga faktorët e jashtëm

Kosova ka një ekonomi të vogël dhe të hapur, e cila është shumë e varur nga remitancat e diasporës, ndihmat ndërkombëtare dhe importet. Sipas të dhënave të fundit, remitancat përbëjnë rreth 15-20% të PBB-së (Prodhimit të Brendshëm Bruto), duke ndihmuar në mbajtjen e konsumit të brendshëm. Kjo varësi e bën ekonominë të cenueshme, sepse çdo krizë globale që ndikon në fuqinë punëtore të diasporës, ndikon automatikisht edhe në Kosovë.

Deficiti tregtar dhe mungesa e prodhimit

Një nga problemet kryesore të ekonomisë kosovare është fakti që Kosova importon shumë më tepër sesa eksporton. Deficiti tregtar është i lartë, duke e bërë vendin të varur nga produktet e huaja. Arsyeja kryesore për këtë është mungesa e industrisë prodhuese dhe infrastruktura e dobët për eksport. Për këtë arsye, Kosova shpesh shihet si një treg konsumi dhe jo si një vend me ekonomi të zhvilluar prodhuese.

Pabarazia në tregun e punës

Papunësia mbetet një ndër sfidat më të mëdha ekonomike të Kosovës. Me mbi 20% papunësi të përgjithshme dhe mbi 40% te të rinjtë, Kosova ka një treg pune të ngurtësuar. Arsimi dhe formimi profesional nuk përputhen me kërkesat e tregut të punës, duke krijuar një hendek mes ofertës dhe kërkesës për punë. Në të njëjtën kohë, shumë të rinj largohen nga Kosova për një jetë më të mirë jashtë vendit, duke shkaktuar një humbje të kapitalit njerëzor.

Sistemi fiskal dhe ekonomia informale

Sistemi fiskal i Kosovës është relativisht i favorshëm për bizneset e vogla dhe të mesme, me taksa relativisht të ulëta në krahasim me vendet e rajonit. Megjithatë, ekonomia informale është një problem i madh që ndikon në të ardhurat e shtetit. Një pjesë e madhe e aktiviteteve ekonomike zhvillohen jashtë sistemit formal, duke ndikuar negativisht në mbledhjen e tatimeve dhe financimin e shërbimeve publike.

Roli i qeverisë dhe politikat ekonomike

Qeveria ka ndërmarrë disa hapa për të përmirësuar gjendjen ekonomike, por reformat shpesh janë të ngadalta dhe të pamjaftueshme. Investimet në infrastrukturë, mbështetja për bizneset e reja dhe krijimi i një mjedisi më të favorshëm për investimet e huaja janë të domosdoshme për të forcuar sistemin ekonomik të Kosovës.

Cilat duhet të jenë veprimet e menjëhershme për të ardhmen

Kosova ka potencial për të ndërtuar një ekonomi më të fortë, por për këtë nevojitet:
– Diversifikimi i sektorëve ekonomikë, duke u fokusuar në industri si teknologjia, bujqësia dhe turizmi;
– Përmirësimi i infrastrukturës, për të krijuar një ambient më tërheqës për investitorët;
– Reduktimi i ekonomisë informale, duke inkurajuar bizneset të regjistrohen dhe të paguajnë tatime;
– Investimi në arsim dhe aftësitë profesionale, për të përgatitur të rinjtë për tregun e punës.
Dhe si përfundim, Kosova dhe sistemi ekonomik aktualisht nuk qëndrojnë në një raport të qëndrueshëm. Ekonomia është ende e brishtë dhe e varur nga faktorët e jashtëm. Për të ndërtuar një sistem ekonomik më të fortë, nevojiten reforma të thella që të ndihmojnë në zhvillimin e sektorëve të qëndrueshëm, duke krijuar kështu një ekonomi më të pavarur dhe më të qëndrueshme për të ardhmen.