Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Kosova në kërkim të sovranitetit të plotë

Pavarësia e Kosovës më 17 shkurt 2008 shënoi një moment historik për kombin shqiptar, por sfida për të siguruar sovranitetin e plotë vazhdon. Kosova njihet nga mbi 100 vende dhe ka bërë hapa të rëndësishëm në ndërtimin e institucioneve demokratike, mirëpo mungesa e njohjes nga pesë shtete të BE-së dhe bllokimi nga Rusia dhe Kina në OKB e mbajnë sovranitetin e saj të brishtë.

Sovraniteti i një shteti matet jo vetëm nga aftësia për të kontrolluar territorin dhe institucionet e tij, por edhe nga pranimi ndërkombëtar dhe përfshirja në organizatat kyçe si OKB, NATO dhe BE. Krahasimi me shtete të tjera që kanë kaluar periudha të ngjashme si Gjermania Perëndimore, Kroacia, Bosnja dhe Hercegovina apo Izraeli ndihmon për të kuptuar se si Kosova mund të forcojë sovranitetin e saj nëpërmjet një diplomacie aktive dhe aleancave strategjike.

2. Koncepti i sovranitetit dhe sfida për Kosovën

Sovraniteti ndahet në dy aspekte kryesore:
1. Sovraniteti i brendshëm – Aftësia e një shteti për të qeverisur veten, për të pasur institucione të qëndrueshme dhe për të ruajtur rendin dhe ligjin.
2. Sovraniteti i jashtëm (ndërkombëtar) – Njohja dhe pranimi i një shteti nga komuniteti ndërkombëtar dhe aftësia e tij për të marrë pjesë në marrëdhëniet ndërkombëtare si një subjekt i barabartë me shtetet e tjera.
Kosova ka arritur të ndërtojë institucione të qëndrueshme brenda vendit, por mungesa e njohjeve të plota dhe përjashtimi nga organizatat kryesore e lë atë në një situatë të brishtë.

Gjermania Perëndimore (1949-1955)

Pas Luftës së Dytë Botërore, Gjermania Perëndimore nuk kishte sovranitet të plotë për shkak të pranisë së forcave të huaja dhe ndarjes me Gjermaninë Lindore. Megjithatë, përmes integrimit në NATO (1955) dhe Komunitetin Ekonomik Evropian (1957), ajo siguroi njohje të plotë ndërkombëtare dhe u bë një nga shtetet më të fuqishme në Evropë.

Palestina dhe Tajvani kanë njohje të pjesshme ndërkombëtare dhe nuk janë anëtarë të OKB-së. Këto raste tregojnë se një shtet, edhe nëse ka sovranitet të brendshëm, nuk mund të funksionojë plotësisht si një subjekt ndërkombëtar pa njohje të gjerë.
Kosova duhet të shmangë të mbetet në një situatë të ngjashme duke ndjekur strategji të zgjuara për integrim ndërkombëtar.
3. Anëtarësimi në organizatat ndërkombëtare: Rruga për sovranitet të plotë
3.1. Këshilli i Evropës dhe BE-ja

Këshilli i Evropës është një organizatë kyçe për të drejtat e njeriut dhe sundimin e ligjit në Evropë. Kosova ka aplikuar për anëtarësim dhe ka mbështetjen e shumicës së vendeve evropiane, por procesi ka hasur në rezistencë nga vendet që nuk e kanë njohur pavarësinë e saj.

Kroaci. Kroacia, pas shpalljes së pavarësisë në 1991, u përball me një luftë brutale dhe mungesë të njohjeve nga disa vende. Por, përmes reformave të brendshme dhe diplomacisë aktive, u anëtarësua në Këshillin e Evropës në 1996 dhe në BE në 2013. Kosova duhet të ndjekë një rrugë të ngjashme duke forcuar raportet me vendet skeptike të BE-së si Spanja, Greqia dhe Sllovakia.

3.2. NATO dhe siguria kombëtare

Një nga faktorët kryesorë që përcakton fuqinë e një shteti është aftësia e tij për të garantuar sigurinë. Kosova ka ndërtuar Forcën e Sigurisë së Kosovës (FSK), por ende nuk është anëtare e NATO-s, duke e lënë atë të pambrojtur nga kërcënimet e mundshme të Serbisë dhe ndikimi i Rusisë në Ballkan.

Bosnja dhe Hercegovina .Bosnja ndodhet në një situatë të ngjashme me Kosovën, pasi nuk është ende anëtare e NATO-s për shkak të kundërshtimeve të brendshme dhe ndikimit të Serbisë. Megjithatë, ajo ka siguruar Partneritetin për Paqe, një hap që Kosova ende nuk e ka arritur plotësisht.

Kosova duhet të kërkojë përfshirje më të madhe në programet e NATO-s, siç bënë shtetet baltike (Estonia, Letonia dhe Lituania), të cilat u anëtarësuan në NATO për të garantuar sigurinë kundër kërcënimeve të jashtme.

3.3. OKB dhe legjitimiteti ndërkombëtar

Mungesa e një ulëseje në OKB e bën Kosovën të pambrojtur në shumë aspekte, duke përfshirë marrëdhëniet diplomatike, investimet e huaja dhe ndikimin në politikën ndërkombëtare.

Izraeli. Izraeli nuk u pranua në OKB deri në vitin 1949, por përmes diplomacisë dhe mbështetjes së fuqive të mëdha, ai siguroi njohje globale. Kosova duhet të ndjekë një strategji të ngjashme duke rritur numrin e njohjeve dhe duke punuar me aleatët për të anashkaluar veton e Rusisë dhe Kinës.

4. Strategjitë për forcimin e sovranitetit

1. Lobim i fuqishëm për njohje të reja diplomatike – Sigurimi i njohjeve të reja do ta bënte më të lehtë anëtarësimin në organizatat ndërkombëtare.
2. Diplomaci aktive me vendet skeptike – Kosova duhet të zhvillojë marrëdhënie më të mira me Spanjën, Greqinë, Rumaninë, Sllovakinë dhe Qipron për të siguruar njohjen nga BE-ja.
3. Forcimi i partneritetit me SHBA dhe BE – Mbështetja e fuqishme nga SHBA-ja është kyçe për të fituar anëtarësim në NATO dhe për të lobuar për njohje të reja.
4. Pjesëmarrje më e madhe në organizata rajonale dhe multilaterale – Kosova duhet të rrisë ndikimin e saj në OSBE, FMN, Bankën Botërore dhe organizata të tjera.
5. Kosova është në një fazë kritike për forcimin e sovranitetit të saj. Historia tregon se shtetet që kanë ndjekur një strategji të qartë integrimi ndërkombëtar kanë arritur të forcojnë sovranitetin e tyre. Për këtë arsye, Kosova duhet të intensifikojë përpjekjet e saj për njohje, të shmangë populizmin dhe të ndjekë një diplomaci të zgjuar me aleatët strategjikë për të siguruar një të ardhme më të qëndrueshme dhe të integruar.