Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Serbia midis Perëndimit dhe Lindjes

Serbia vazhdon të ndjekë një politikë të dyfishtë në arenën ndërkombëtare, duke përfituar nga ndihmat dhe marrëdhëniet me Perëndimin, ndërkohë që thellon bashkëpunimin me Rusinë, Kinën dhe vendet e tjera autoritare. Qasja e saj për të përfituar nga të dyja anët është bërë një pengesë serioze për stabilitetin rajonal, veçanërisht për Kosovën.
Në këtë kontekst, është jetike që bashkësia ndërkombëtare ta kushtëzojë Serbinë në çdo aspekt me njohjen e Kosovës. Kjo strategji nuk do të ishte vetëm në interesin e Kosovës, por edhe në interesin strategjik të Perëndimit, për të frenuar ndikimin e fuqive autoritare në Ballkan.
Në këtë analizë të zgjeruar do të shqyrtojmë: Pse Serbia nuk është më një partner i besueshëm për Perëndimin? Si e ka përdorur Serbia mbështetjen e Perëndimit kundër Kosovës?
Raste konkrete të sabotimit nga Serbia në krahasim me shtete të tjera që janë kushtëzuar për anëtarësim në BE dhe marrëdhënie ndërkombëtare

Mekanizmat që mund të përdorë Perëndimi për ta detyruar Serbinë të njohë Kosovën

2. Serbia si partner i pabesueshëm për Perëndimin.

2.1. Refuzimi i marrëveshjeve ndërkombëtare dhe diplomacia e sabotimit.
Serbia ka treguar në mënyrë të përsëritur se nuk respekton marrëveshjet ndërkombëtare. Kjo është e qartë në disa raste: Marrëveshjet e Brukselit (2013, 2015, 2023): Serbia ka nënshkruar disa marrëveshje me Kosovën, por nuk i ka zbatuar ato. Për shembull, marrëveshja për lirinë e lëvizjes dhe njohjen e diplomave është zbatuar vetëm nga Kosova, ndërsa Serbia vazhdon të pengojë qytetarët e Kosovës të lëvizin lirshëm në territorin e saj.
Marrëveshja e Ohrit (2023): Edhe pse u arrit një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve, Serbia refuzoi ta nënshkruajë formalisht, duke treguar qartë se nuk ka ndërmend ta zbatojë.
2.2. Rasti i Serbisë krahasuar me vendet e tjera në rrugën e integrimit në BE.
Ndryshe nga Serbia, vende të tjera që kanë ndjekur rrugën e integrimit evropian janë detyruar të bëjnë lëshime të mëdha për t’u anëtarësuar. Krahasimi i mëposhtëm tregon standardin e dyfishtë që i është lejuar Serbisë: Kroacia. Kushti për anëtarësim në BE: Dorëzimi i të gjithë të akuzuarve për krime lufte në Tribunalin e Hagës (p.sh., gjeneral Ante Gotovina). Rezultati: Anëtarësimi në BE (2013)
Maqedonia e Veriut. Kushti për anëtarësim në BE: Ndryshimi i emrit për të zgjidhur konfliktin me Greqinë. Rezultati: Marrë hapjen e negociatave për BE (2020).
Mali i Zi. Kushti për anëtarësim në BE: Reforma e thellë në sistemin e drejtësisë dhe lufta kundër korrupsionit. Rezultati: Hapja e kapitujve të negociatave për BE.
Serbia. Kushti për anëtarësim në BE: Nuk ka plotësuar asnjë nga kushtet thelbësore, vazhdon të bllokojë Kosovën dhe të mbështesë Rusinë.Rezultati: Vazhdon të marrë fonde nga BE dhe të avancojë në negociata.
Ky standard i dyfishtë tregon se Serbia është trajtuar më butë se vendet e tjera. Nëse BE-ja do të kishte zbatuar të njëjtat rregulla si për Kroacinë ose Maqedoninë e Veriut, Serbia nuk do të kishte mundur të përfitonte kaq shumë nga marrëdhëniet me Perëndimin pa bërë lëshime thelbësore.

3. Raste konkrete të sabotimit serb ndaj Kosovës.

Serbia ka ndjekur strategji të ndryshme për të minuar sovranitetin e Kosovës. Më poshtë janë disa raste të rëndësishme që tregojnë se si Beogradi po punon aktivisht kundër Kosovës: 3.1. Destabilizimi i veriut të Kosovës.
Sulmi terrorist në Banjskë (2023): Në këtë rast, një grup i armatosur serb, i drejtuar nga Milan Radoiçiq (nënkryetar i Listës Serbe), kreu një sulm terrorist kundër Policisë së Kosovës. Pas hetimeve u vërtetua se grupi kishte mbështetje direkte nga Beogradi.
Bllokimi i zgjedhjeve në komunat veriore: Serbia ka përdorur strukturat e saj ilegale për të penguar mbajtjen e zgjedhjeve të lira dhe demokratike në veri të Kosovës, duke nxitur bojkotin dhe destabilizimin e institucioneve vendore.
3.2. Fushata ndërkombëtare kundër njohjes së Kosovës. Serbia ka lobuar për tërheqjen e njohjeve të Kosovës nga vende si: Surinami (2017); Burundi (2018); Sierra Leone (2019); Gjineja-Bisau (2020).
Kjo strategji e koordinuar me Rusinë dhe Kinën ka ndikuar negativisht në avancimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare si OKB dhe Këshilli i Evropës.

4. Mekanizmat për ta kushtëzuar Serbinë me njohjen e Kosovës.

Bashkësia ndërkombëtare ka mjete të fuqishme për ta detyruar Serbinë të ndryshojë kursin. Disa nga masat më të efektshme përfshijnë: 1. Ndërprerja e fondeve të BE-së për Serbinë Serbia merr mbi 1 miliard euro ndihma nga BE-ja çdo vit, ndërkohë që punon kundër interesave evropiane. Këto fonde duhet të ndalohen derisa Serbia të njohë Kosovën.
2. Sanksione ekonomike dhe politike. Sanksionimi i zyrtarëve serbë të përfshirë në aktivitete destabilizuese (p.sh., Aleksandar Vulin, Milan Radoiçiq)

Ndërprerja e investimeve evropiane në Serbi

3. Mbështetje më e madhe për anëtarësimin e Kosovës në organizata ndërkombëtare. ShBA dhe BE duhet të angazhohen fuqishëm për anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës dhe NATO.
4. Politikë më e ashpër ndaj lidhjeve të Serbisë me Rusinë dhe Kinën. Serbia duhet të zgjedhë mes Perëndimit dhe aleancave të saj me Moskën dhe Pekinin.
Serbia nuk mund të vazhdojë të përfitojë nga Perëndimi duke punuar kundër tij. Kushtëzimi i saj me njohjen e Kosovës është një domosdoshmëri strategjike dhe gjeopolitike për stabilitetin e rajonit dhe të vetë BE-së.