Musa Ramadani

Ndodhi njëherë disi, e tash nuk dihet mirëfilli pse dhe si ngaqë dëshmitarët e atypëratyshëm tevona u lafitën, humbën ose vdiqën. Ndodhi, pra, që një fshatar bukurosh e zemërbardhë, i dalldisur nga takimi e njohja e rastit me një shkollare të lartë qyteti, për hir të dashurisë, të dhembjes më të ëmbël që sjell vardisja, – mësyu ëndjeve e grishjeve të marra rrafshit të gjerë ose edhe të paanë për në Qytetin e panjohur, ku madhohen apo zyfnohen ardhacakët brenda një kohe të shkurtër, gjë që kushtëzon pa kushte të kushtëzuara emrin që ai do të marrë në pagëzimin e dytë joceremonial kah orvatjet e stërkota të pushtimit të kullës prore të paparë.

Kjo vërtet ndodhi, por ndodhi edhe diçka tjetër në këtë para­lele të tetë të çudirave të botës sonë, se një gjakim i pakufishëm shuar qysh atëherë kur ai fshatari bukurosh e zemërbardhë, – si thamë njëherë, kaloi pothuaj një gryke të vështirë sprovimi, nëpër dyer e ndërtesa, karrige e shtretër, tituj e epitete të ndry­shme në skenën e hapur të një realiteti, megjithatë, kurrsesi, madje seriozisht kurrsesi, nuk arriti përafërsisht t’i barazohet fronit të asaj që patëm thënë se ishte shkollare e lartë qyteti, prandaj pas kësaj bredhjeje të gjatë kah rruga e pagjetur, ndodhi edhe ai solemniteti i fundit në jetën e mëkateve tona, që, si kishte deklaruar vetë ai fshatari vetëm bukurosh e zemër­bardhë, – liron shpirtin dhe trupin nga të gjitha barrët e ngar­kimet, ëndjet e gjakimet, mallin e mbramë dhe ëndërrimet, për të përjetësuar hiçin që në vlerë kurrë nuk shndërrohet, atje në oborret e mugëta ku shtrihen paralelet e vetme anonime…

Paj, njeriu zaten është gjithmonë vetëm dhe mbetet vetëm në këtë botë, edhe nëse nuk është, ngaqë çdo gjë në natyrë grishet, njihet, afrohet e bashkohet, pastaj forcohet, trimërohet, madhë­rohet dhe çlirohet:

zjarret lirohen shqisash,

ujërat lirohen mallesh,

njerëzit lirohen prore – njerëzish…

E në botën e pankohësisë, ku mrizon ushtria më e madhe ilegjitime kineze, prejse Adami zuri në thua i pari e këndej, në shtëpi të hyjnuara amshimi, fshatari, që kishte kaluar disa shkallë rrokaqiellit të afirmimit, në kryevete u vu të gjurmojë këtyre trojeve të askujt dhe gjithkujt siluetën e asaj, që ia kishte falur veskun e parë të pranverës, e posa vuri re njeriun, i cili, ndoshta pse orë e çast merrte në shenjë diçka sikur ta kishte pushkën në dorë, iu kujtua kushedi se si miku i tij dhe nisi ta sprovojë aty për aty – habinë e parë në hapin e parë,

mirëdita, – përshëndeti ky mirë

mirëmbrëma, – ia ktheu ai

si jeni…?

… në gjendje prore – konstante, e sa jemi – kjo është ashtuuu… sekret ushtarak, sikundër i thoni ju atje.

a jeni të disponuar?

kjo, ani, ka të bëjë me gjendjen tonë morale…

jemi miq – flasim haptas…

bëhemi miq, edhe nëse nuk flasim fare

(këtu, në këtë fragment rrëfimi, pra, ndodhi diçka që nuk është mirë të thuhet, se pastaj të gjithë do të kureshtonin duke pritur pale se çfarë vakie, e në të vërtetë fare gjë nuk ndodhi, prandaj mu për këtë është mirë të mos bëzahet, ngase prapëse­prapë ka mundur të ndodhë diçka…)

si e kaloni kohën, mik? pyeti fshatari që i kishte kaluar disa shkallë rrokaqiellit të afirmimit, e ndërkohë, pasi ai e zuri duke ia flakur prefiksin “an” mikut, tha:

mrekulli, po, mrekulli! liri e plotë e trupit dhe e shpirtit

qetësi – po thoni?

liri: askush nuk të trazon, zemëron apo shan…

me kë shoqëroheni?

ngaherë e shpallën të pavlefshëm interesin

po çështja e banesave?

gratis: secili e ka rregulluar të veten përbrenda: nuk paguajmë qira as tatim

çfarë detyre kryeni?

ha, ha, ha!, – qeshi ai, – inkuadrimi kurrënjëherë nuk është në rend dite këtu; dhe s’ka se pse: nuk punojmë, prandaj as nuk brengosemi: a do ta plotësojmë normën në punë, a do ta marrim rrogën e plotë, honorarët a do të na i dërgojnë… Jo, aspak sepse çdo gjë është pa para e pa pullë…

me se angazhoheni rëndom?

paj, këtu, o mik, tha ai, por pa aluduar në prefiksin “an” para fjalës “mik”, – këtu kurrfarë obligimesh nuk kemi: kush nuk na mërzit, kush nuk intervenon, kush nuk lyp këshilla, kush as hesap prej nesh nuk kërkon…

(këtu diçka pat për të ndodhur, por meqë u shty për më vonë, që do të thotë kohë saktësia e së cilës përjashtohet, nuk ka nevojë të komentohet vetëm për mosrespektimin e rregullave… )

si qëndroni me veshmbathje?

sensacion! Të gjithë e kemi uniformën e njëjtë…

çfarë flitni?

prej të parit e tek i mbrami – një gjuhë, të unifikuar.

a i frikoheni diçkaje?

jo, ushtar nuk na ftojnë kurrë, spitali ka hequr dorë prej nesh, e burgu na ka shpallur përgjithmonë: të lirë!

ndoshta mërziteni ndopak?

kurrsesi! kemi shoqërinë tonë “Skeletet e lumturisë”, ku argëtohemi përherë; kori ynë është i pakrahasue­shëm: kënga jonë jehon aq fort sa do t’u shurdhonte edhe krismën e Atomit dhe veshin e Niksonit…

të lumtur, pra?

për së tepërmi: askënd s’e ndjekim, askush nuk na ndjek; gjak nuk lypin, gjak nuk kërkojmë; i kemi shpëtuar atij ligji të pashkruar të hakmarrjes njëherë e përgjithmonë… njëherë e përgjithmonë… përgjithmonë…

ndonjëri që dallohet prej jush?

vetëm njëri ia vërtetuam privilegjin: tërë kohën na shet llotari neve; ne i premtojmë gjymtyrët tona krye motmoti për mere­metimin e shtëpive tona pa dyer e pa dritare

adresa juaj?

anonimët, prandaj edhe nuk na lodhin me letra e telegrame…

pos tani me mua, a flitni shpesh kështu?

jo, pse të lodhemi kotnasikoti… Tekembramja, si të them, a nuk jemi ne të… megjithatë, për të gjitha këto që u besova, askushi nuk mund të më akuzojë, sepse: erdha këndej pa dëshmitar…

(Tani përnjëmend ndodhi diçka: përnjëherësh paravani i paparë ra poshtë, e matanë – asgjë, kështu që, sakaq ai u gjend në mëdyshje: ka biseduar apo jo me dikë që për të mbeti i paidentifikuar si para lindjes…)

fshatari, pra, ai bukurosh e zemërbardhë, i cili madje kishte kaluar disa shkallë rrokaqiellit të afirmimit, duke shikuar ndodhinë e koklavitur idilike diku e tëhu, që i përfytyronte një pikturë tejet abstrakte, qeshi njëherë zëshëm në vetvete për të mos qeshur dy herë për të tjerët, dhe sa ora mbamendjen ia ngacmoi ajo: repriza e gjërave dhe e çasteve te njerëzit, e cila, përkundër këtij që me këmbëngulje ishte lartuar si shtyllë durimi, prapëseprapë repriza, po, ia ngacmonte mba­mendjen dhe atëbotë ia vërtetonte vendnumërimin:

si ngjyra fjalës,

si fjala këngës,

si kënga – ngjyrës e fjalës…

mirëpo, në anën tjetër, fshatarin tmerrësisht e cimbonte diçka nga brenda të vihet në lëvizje pas gjurmimit, se vendnumërimi bëhet sëmundje po nuk qe pritje, fryti i së cilës përtërin, e në këtë gjendje midis tre zjarresh e ujërash, ai pikasi sërish atë ndodhinë e koklavitur idilike – diku e tëhu që i përfytyronte një pikturë tejet abstrakte, prandaj përkundër presionit nga brenda, ngeli në fuqinë e pamundësisë së vet të lindur, për t’u kënaqur vetëm së kundruari vizionin si, bie fjala, prej: një grupi silue­tash mrizuar nën një strehë, ku këndohej një këngë e padëgjuar deri më tani, meqë kërcehej e çirrej si ndër shurdhmemecët, se të ngjirit e plotë zotëronte mbi zërin, e dyshi i privilegjuar në çast syresh, interpretonte rolin kryesor, duke tërhequr krye­shiniku nga njëra e barkfuçia nga tjetra këmbë, përfaqësuesen më të spikatur të gjinisë antipode, e silleshin e rrotulloheshin, secili syresh i mbajtur për flokët e saj të gjata e të forta si tela… ku nuk shihej asgjë tjetër, ose shihej, po edhe pse shihej, nuk shihej qartas prandaj kur diçka shihet se nuk shihet, atëbotë nuk shihet sepse shihet…

por nejse, të kthehemi te fshatari, ai bukurosh e zemërbardhë dhe diçka tjetër që nuk më kujtohet në çast, në të vërtetë nuk kemi se pse i kthehemi më atij fshatari, pasi ai vendosmërisht mbeti në paralele të tetë të çudirave të botës së pankohësisë për të gjur­muar deri te gjurmët e pagjurmuara kurrë me atë shpresë mitare atë që vetë e pagëzoi me emrin: pamundësi, e po qe se nuk do të arrijë asgjë tjetër, atëbotë së pakut do ta shkruajë kronikën e hatashme “Dy antipodet”, së cilës do t’i prijë patjetër motoja më e qëlluar deri tani: hiçi është vlera që nuk u pranua kurrë… e unë, si të them apo të mos them fare, – vetëm po u besoj se unë, pra, isha rastësisht përcjellësi i tij i gjorë në betejat e fundit brenda lëkurës së tij, prandaj shkoqita këtë fragment të parëndomtë rrëfimi, që, nëse më besoni, mezi e qita në letër…

Marrë nga numri 21 i revistës “Akademia”