Pas një fushate ushtarake të rrufeshme në Mesdheun Lindor, Aleksandri i Madh arriti në Egjipt në vitin 331 p.e.s., ku u mirëprit si çlirimtar nga populli vendas, i shtypur më parë nga sundimi persian. Ky udhëtim kulmoi me themelimin e një qyteti që do të mbante emrin e tij: Aleksandria, një metropol që më pas do të bëhej zemra e një perandorie të re dhe një qendër madhështore e kulturës dhe tregtisë.

Vendndodhja strategjike

Vendimi për themelimin e Aleksandrisë u bazua në një analizë të thellë strategjike dhe ekonomike. Aleksandri zgjodhi një gadishull të ngushtë midis Detit Mesdhe dhe liqenit të madh Mareotida, pranë deltës së Nilit. Kjo vendndodhje ishte ideale për të kontrolluar rrugët tregtare dhe eksportin e drithërave egjiptiane, të cilat ishin burimi kryesor i pasurisë së rajonit. Po ashtu, klima dhe cilësia e ajrit në atë zonë vlerësoheshin si ideale për banim dhe zhvillim.

Zgjedhja e vendndodhjes kishte edhe motive kulturore dhe mitologjike. Pranë vendit ndodheshin disa vendbanime historike si Naukrati dhe Ra-Kedet, të cilat tashmë kishin lidhje të ngushta tregtare dhe kulturore me botën greke. Ishulli i Farit, i përmendur në “Odisenë” e Homerit, i shtoi një dimension mitologjik planit të Aleksandrit. Legjendat thoshin se Helena e Trojës kishte jetuar për disa vite në këto zona, duke krijuar një lidhje mitike mes Egjiptit dhe epopesë së Trojës.

Themelimi dhe oguret e mira

Aleksandri u përpoq të ndiqte traditat greke të themelimit të qyteteve, të cilat përfshinin ceremoni fetare dhe sakrifica për të siguruar bekimin e perëndive. Ai vetë vizatoi planin fillestar të qytetit, duke përcaktuar rrugët kryesore, tregjet dhe tempujt. Legjendat tregojnë se ai shënoi kufijtë e qytetit me miell, duke e përdorur atë si mjet simbolik. Kur zogjtë u mblodhën për të ngrënë miellin, ky akt u interpretua si një ogur i mirë që qyteti do të ishte i begatë dhe i lakmuar nga shumë të huaj.

Aleksandria, ashtu si shumë qytete të tjera që ai themeloi, kishte një rëndësi të veçantë për Aleksandrin. Themelimi i qyteteve ishte një akt hyjnor në kulturën greke, duke e vendosur emrin e tij mes të pavdekshmëve. Aleksandria dëshmonte ambicien e tij për të krijuar një trashëgimi të qëndrueshme dhe një urë mes kulturave greke dhe egjiptiane.

Rëndësia ekonomike

Pozita gjeografike e bëri Aleksandrinë një qendër të pakrahasueshme tregtare. Delta e Nilit ishte burimi kryesor i grurit për Mesdheun, dhe portet e Aleksandrisë ofronin akses të shpejtë dhe efikas drejt tregjeve të Lindjes dhe Perëndimit. Ndërtimi i Eptastadios, një urë që lidhte ishullin e Farit me tokën, ndihmoi në ndarjen e dy porteve kryesore: portit tregtar dhe portit ushtarak.

Fari i Aleksandrisë, një nga Shtatë Mrekullitë e Botës së Lashtë, ishte një simbol i inovacionit inxhinierik dhe dominimit tregtar. Me mbi 100 metra lartësi, ai ishte një ndihmë jetike për lundruesit dhe një shembull i prestigjit mbretëror. Projekti u financua nga Ptolemeu II dhe u projektua nga Sostrati i Knidit, duke u bërë një simbol i përjetshëm i qytetit.

Aleksandria si qendër e diturisë dhe kulturës

Në epokën Ptolemeike, Aleksandria u bë një qendër madhore e kulturës dhe diturisë. Biblioteka e Aleksandrisë ishte një nga projektet më ambicioze të dinastisë Ptolemeike. Me qindra-mijëra dorëshkrime të mbledhura nga e gjithë bota, ajo ishte një simbol i aspiratave intelektuale të periudhës.

Pjesë e Bibliotekës ishte Museioni, një qendër ku studiuesit nga fusha të ndryshme si astronomia, matematika dhe mjekësia punonin së bashku. Ptolemeu I dhe pasardhësit e tij investuan burime të jashtëzakonshme për tërhequr mendjet më të mëdha të kohës në Aleksandri.

Një tjetër simbol i qytetit ishte Serapeumi, një tempull i dedikuar hyjnisë Serapis, një perëndi greko-egjiptiane e krijuar për të unifikuar kulturat e dy popujve.

Ky tempull u bë një pikë referimi për banorët vendas dhe të huaj, duke kontribuar në bashkëjetesën harmonike të popullsisë së Aleksandrisë.