Mesazh nga ambasadori – (Botuar në revistën e JOI, Japanese Institut for Overseas Investment)

Dr. Sabri Kiçmari është ambasador i Republikës së Kosovës në Japoni dhe intelektual i shquar publik në vendin e tij për shumëvite. Para këtij roli, ai ka pasur nderin të jetë ambasadori i parë i Kosovës në Austri (2008-2013) dhe Australi (2013-2018). Përpos kësaj, ai është një autor i suksesshëm me gjashtë libra të botuar, duke përfshirë veprat e tij më të fundit, Historia Vazhdon– Tri modelet të vazhdimit të historisë  (History Continues – Three Models of the Continuation of History), e cila u botua nga Palgrave Macmillan në vitin 2022, dhe Hyrje në Diplomaci (Introduction into Diplomacy), botuar nga Springer në vitin 2024. Ai ka kryer doktoratën në shkenca politike dhe sociologjinga Instituti i Shkencës Politike dhe Sociologjisë të universitetit Rheinische-Friedrich-Wilhelm në Bon, Gjermani.

Mundësitë e investimit në Kosovë

Kosova është shteti më i ri në Evropë dhe shumë shoqëri dinamike në Evropën Juglindore, e cila ofron një gamë të gjerë mundësish për sipërmarrësit japonezë dhe investitorët. Me pozicionin e saj gjeografik, popullsinë e re dhe reformat e vazhdueshme ekonomike, Kosova është duke u bërë gjithnjë e më shumë një pikë qendrore për bizneset në kërkim të zgjerimit në Evropën Juglindore. Prandaj, ne kemi mundësinë të prezantojmë sektorët e ndryshëm që ofrojnë potencial për investim, përfitimet e të bërit biznesi në Kosovë dhe faktorët kryesorë që e bëjnë Kosova një destinacion tërheqës.

Pozicioni gjeografik

Pozicioni i Kosovës në Evropën Juglindore i jep asaj një avantazh strategjik, duke shërbyer si një portë për vendet e tjeratë rajonit dhe tregun më të gjerë evropian.

Pozicioni gjeografik lejon qasje të lehtë në tregjet e Shqipërisë, Maqedonisë së Veriut, Malit të Zi, Serbisë dhe më gjerë. Përveç kësaj, anëtare e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë (MTL-të) me BE-në dhe CEFTA-në (Marrëveshja e Tregtisë së Lirë për Evropën Qendrore), së bashku me marrëveshjen tregtare preferenciale me Shtetet e Bashkuara, mundësojnë qasje të konsiderueshme në treg dhe tarifa të ulëta, duke e bërë Kosovën një qendër tërheqëse për biznese duke synuar eksportimin e mallrave dhe shërbimeve.

Sektorët emergjent me potencial të lartë

1. Teknologjia e informacionit (IT)

Sektori i IT-së në Kosovë ka pasur rritje të shpejtë në vitet e fundit, i nxitur nga një popullsi e re dhe me njohuri të thella teknologjike dhe një numër gjithnjë në rritje të startup-eve. Kosova ka një fuqi punëtore të arsimuar mirë, me shumë profesionistë që flasin rrjedhshëm anglisht dhe janë të aftë në programim. Mbështetja nga qeveria për transformimin dixhital dhe inovacionin, së bashku me politikat tatimore të favorshme për kompanitë e teknologjisë, kanë krijuar një mjedis të volitshëm për bizneset e IT-së. Kompanitë e IT-së të Kosovës kanë bashkëpunim të shkëlqyer me kompani në Gjermani, SHBA, Zvicër dhe vende të tjera. Ka shumë mundësi në zhvillimin e softuerëve, marketingun dixhital, sigurinë kibernetike dhe fusha të tjera.

2. Energjia e rinovueshme

Kosova është e pasur me burime natyrore, duke përfshirë ujë, erë dhe potencial diellor, duke e bërë sektorin e energjisë së rinovueshme një fushë premtuese për investime. Qeveria është e përkushtuar për të diversifikuar prodhimin e energjisë dhe për të reduktuar varësinë nga linjiti, i cili aktualisht dominon prodhimin e energjisë elektrike. Investimet nga kompanitë japoneze në projektet e energjisë hidroelektrike, të erës dhe diellore janë të inkurajuara, me stimuj të disponueshëm për kompanitë që duan të investojnë në zgjidhje të qëndrueshme energjetike.

3. Bujqësia dhe agrobiznesi

Me toka pjellore dhe kushte të favorshme klimatike, bujqësia ka qenë prej kohësh një shtyllë e ekonomisë së Kosovës. Ka një potencial të madh për rritje në sektorin e agrobiznesit, duke përfshirë bujqësinë organike, përpunimin e ushqimit dhe prodhimin e kulturave me vlerë të lartë. Kërkesa për ushqime organike dhe të prodhuara në vend po rritet si në tregun vendas ashtu edhe në atë evropian. Investimet nga kompanitë japoneze në modernizimin e praktikave bujqësore, infrastrukturës dhe logjistikës së zinxhirit të furnizimit mund të sjellin sukses të konsiderueshëm.

4. Turizmi

Trashëgimia e pasur kulturore, bukuritë natyrore dhe monumentet historike të Kosovës e bëjnë atë një destinacion tëri për turistët. Sektori i turizmit në vend është ende në fillimet e tij, duke ofruar mundësi për zhvillim në fusha si ekoturizmi, skijimi dhe turizmi kulturor. Investimet në infrastrukturën e hoteleve, shërbimet e udhëtimit dhe marketingu nga kompanitë japoneze mund të përfitojnë nga interesi në rritje për rajonin. Traditat kulturore të mikpritjes, duke përfshirë restorantet dhe kuzhinën e shkëlqyeshme, gjithashtu paraqesin perspektiva të rëndësishme.

5. Pasuritë e paluajtshme dhe ndërtimi

Tregu i pasurive të paluajtshme në Kosovë po përjeton rritje, inxitur nga urbanizimi, investimet e huaja direkte (FDI) në rritje dhe diaspora gjithnjë e më e madhe që po investon në prona. Sektori i ndërtimit gjithashtu po përjeton një bum, me projektetë shumta infrastrukturore në zhvillim, përfshirë rrugët, urat dhe komplekset e banimit. Investitorët japonezë mund të eksplorojnë mundësi në pasuritë e paluajtshme rezidenciale, komerciale dhe industriale, si dhe në ndërtimin e infrastrukturës publike.

Përparësitë e të bërit biznes në Kosovë

1. Klima e favorshme për bizneset

Kosova ofron një mjedis të favorshëm për biznes, me norma të ulëta të tatimit mbi korporatat dhe një sistem tatimor të thjeshtuar. Vendi ka bërë përparime të mëdha në përmirësimin e kuadrit ligjor, në reduktimin e burokracisë dhe në lehtësimin e të bërit biznes. Banka Botërore ka njohur përparimet e Kosovës në disa fusha, përfshirë fillimin e një biznesi, marrjen e lejeve të ndërtimit dhe mbrojtjen e investitorëve të huaj.

2. Fuqia e re punëtore dhe e arsimuar

Me një moshë mesatare prej rreth 30 vjetësh, Kosova ka një nga popullsitë më të reja në Evropë. Ky zhvillim demografik është një pasuri e vlefshme, duke ofruar një bazë të gjerë dhe të aftë të fuqisë punëtore. Sistemi arsimor është i orientuar drejt prodhimit, me aftësi të rëndësishme në fusha si teknologjia, inxhinieria dhe financat. Përveç kësaj, shumë kosovarë kanë fituar përvojë jashtë vendit dhe sjellin ekspertizë të vlefshme në vend.

3. Stimujt dhe mbështetja e Qeverisë

Qeveria e Kosovës ofron stimuj të ndryshëm për të tërhequr investime të huaja, duke përfshirë ulje tatimore, grante dhe subvencione. Kjo krijon hapësirë shumë të mirë për bizneset japoneze. Krijimi i zonave ekonomike dhe parqeve të biznesit ofron mbështetje infrastrukturore dhe logjistike për ndërmarrjet e reja. Për më tepër, Agjencia për Promovimin e Investimeve të Kosovës (IPAK) ndihmon investitorët me informacion, rrjetëzim dhe shërbime lehtësuese.

4. Tregu Konsumator në Rritje

Ndërsa ekonomia e Kosovës vazhdon të rritet, po ashtu rritet edhe tregu i saj konsumator. Standardet e jetesës në rritje, të ardhurat e disponueshme në rritje dhe një klasë e mesme në zgjerim po nxisin kërkesën për një gamë të gjerë mallrash dhe shërbimesh. Kjo krijon mundësi për bizneset në sektorët e shitjes me pakicë, mallrat e konsumit dhe mikpritjen.

5. Heqja e vizave

Duke marrë parasysh ndjenjat e favorshme të popullit të Kosovës ndaj Japonisë, Kosova ka hequr vizat për shtetasit japonezë. Kjo politikë ofron një mundësi të vlefshme për përfaqësuesit e bizneseve dhe kompanive japoneze për të udhëtuar lirshëm në Kosovë pa nevojën e procedurave të vizës.

Përfundim

Kosova paraqet një peizazh premtues për investitorët dhe sipërmarrësit japonezë të interesuar në investime në rajonin e Evropës Juglindore që po zhvillohet me shpejtësi. Me pozicionin e saj gjeografik, sektorë të ndryshëm me potencial të lartë rritjeje, klimë të favorshme për biznes dhe një fuqi punëtore të re, Kosova po pozicionohet si një destinacion tërheqës për ndërmarrjet afariste. Ndërsa vendi vazhdon të modernizohet dhe të integrohet në ekonominë globale, potenciali për investime fitimprurëse po rritet, duke e bërë këtë një moment të përshtatshëm për të eksploruar mundësitë në Kosovë.