Samira Shabani, BSc, MSc (c) & Prof. Dr. Fadil Çitaku, PhD, MME

Fuqizimi i grave në shkencë, në biznes, në politik apo në shoqërinë tonë është bërë gjithnjë e më e rëndësishme. Edhe pse numri i grave në pozita drejtuese është në rritje, ende mund të vërehet një nën përfaqësim. Sigurisht që ka shumë faktorë që kontribuojnë në këtë mungesë të grave në nivelet e larta. Arsyet e mundshme të vazhdueshme për nën përfaqësimin e grave në rolet drejtuese mund të përfshijnë vështirësitë dhe paragjykimet me të cilat gratë ende përballen kur hyjnë në poste drejtuese. Studiuesit përshkruajnë një ndarës të padukshëm, të ashtuquajturin “glass ceiling”, i cili i pengon gratë të arrijnë rolet udhëheqëse. Kështu, gratë përballen me sfida të tilla si stereotipet gjinore, d.m.th. shpërndarja e roleve, aksesi i pamjaftueshëm në rrjetet profesionale ose shqetësimet rreth përshtatshmërisë së grave për poste drejtuese. Megjithatë, veçanërisht gjatë pandemisë që tronditi botën në fillim të vitit 2020, gratë në politikë, si Angela Merkel, Jacinda Ardern dhe Tsai Ing-wen (Taiwan) treguan një lidership efektiv dhe të jashtëzakonshëm.

Qoftë në politikë, biznes apo në jetën e përditshme, një stil lidershipi përcakton përformancën dhe suksesin. Studiuesit sot pranojnë se kompetencat e lidershipit nuk janë të lindura dhe se ato mund të mësohen nga burrat dhe gratë njësoje pa dallim. Për më tepër, inteligjenca emocionale konsiderohet si një nga kualifikimet themelore për një lidership efektiv. Sipas stereotipeve gjinore, gratë shfaqin nivele më të larta të ndjeshmërisë dhe aftësive ndër personale, të dyja elemente të rëndësishme që kontribuojnë në EI.

Kjo shtron pyetjen nëse inteligjenca emocionale ndikon dhe përmirëson kompetencat e lidershipit të grave:

Elementet themelore të modelit të lidershipit janë lideri, grupi ose ndjekësit, ndikimi dhe ekzistenca e një qëllimi të përbashkët. Procesi i lidershipit është i disponueshëm për të gjithë dhe secili individ mund të mësojë aftësitë e nevojshme për një udhëheqje efektive.

Ekziston një numër i qasjeve të lidershipit që synojnë të përshkruajnë procese efektive të lidershipit. Dy shembuj janë lidershipi autentik dhe lidershipi transformues. Ata argumentojnë se udhëheqësit autentik dhe transformues përmbushin sfidat më mbresëlënëse të lidershipit duke demonstruar sjellje etike dhe karakter personal. Ata i udhëheqin ndjekësit e tyre përmes gatishmërisë për të marrë rreziqe, zhvillimit personal dhe ndryshimit organizativ. Këto dy qasje përqendrohen në ndërveprimin midis liderit dhe vartësve, i cili dominohet nga faktorë të tillë si frymëzimi dhe motivimi, standardet morale, trajnimi duke dëgjuar, transparenca dhe vetëdija. Viteve të fundit shkenca e lidershipit është duke evuluar dhe modele të reja të lidershipit të bazuara ne metodat më rigjide shkencore po dalin në dritë. Çitaku (2012) për të nxjerrë në dritë modelin e tij të kompetencave të lidershipit investigoi gjashtë shtete perëndimore, tri gjermano-folëse (Austria, Gjermani dhe Zvicera) dhe tri anglo-folëse (Kanada, Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe Britania e Madhe). Në studimin e tij ishin të përfshirë njerëz në pozitat kryesore në fushat ku ato /ata vepronin. Të gjeturat e këtij studimi u publikuan në revistën prestigjioze shkencore British Medical Journal (BMJ) dhe zbulimi i këtij modeli i dha shkencës së lidershipit një ngritje të madhe duke dëshmuar se, kompetencat e lidershipit mund të studiohen empirikisht. Modeli i kompetencave të lidershipit sipas Çitakut përmban pesë komponentë siç janë: përgjegjësia sociale, inovacioni, menaxhimi i vetvetes, menaxhimi i punës dhe orientimi i drejtë. Në këto pesë komponentë janë të përfshira 63 kompetenca të lidershipit, të cilat janë të operacionalizuara dhe mund të mësohen.

Ky studim kishte përfshirë proporcionalisht gra dhe burra dhe dëshmoi se të gjitha kompetencat e lidershipit ishin njësoj të rëndësishme për ty dyja gjinitë. Vitin e kalur Çitaku dhe Ramdani (2020) publikuan modelin e kompetencave të lidershipit Drenica, i cili përndanë 25 kompetenca të shpërndara në shtatë fusha të ndryshme. Edhe rezulatatet e këtij studimi dëshmuan se nuk kishte ndryshime signifikante në kompetencat e lidershipit në mes te grave dhe burrave.

Psikologu Daniel Goleman punoi në përcaktimin dhe shpjegimin e termit të inteligjences emocionale. Si rezultati i kësaj, ekzistojnë pesë faktorë që përcaktojnë inteligjencen emocionale.

Faktori i parë është vetëdija që u mundëson njerëzve të njohin emocionet dhe ndjenjat e tyre dhe arsyen e ekzistencës së tyre. Për më tepër, vetëdija përfshin tre kompetenca emocionale: Vetëdija emocionale u mundëson individëve qe të perceptojnë emocionet e tyre dhe ndikimin që këto emocione kanë në veprimet e tyre. Vetëvlerësimi i saktë siguron që individët janë të vetëdijshëm për burimet e tyre të brendshme,  si dhe për aftësitë dhe dobësitë e tyre. Së fundi, vetëbesimi kërkon një kuptim dhe njohuri me të thellë në aftësitë dhe dobësitë.

Faktori i dytë që përcakton inteligjencen emocioanle është vetë-menaxhimi i cili përshkruan aftësinë për të menaxhuar veten në mënyrë efektive. Motivimi është faktori i tretë qe tregon se individët me një inteligjencë emocionale të madhe priren të jenë shumë të motivuar nga nevojat dhe qëllimet e tyre të brendshme. Faktori i katërt është ndjeshmëria e cila përshkruan aftësinë për të njohur dhe kuptuar ndjenjat. Ekzistojnë tre forma të ndryshme të ndjeshmërisë: Ndjeshmëria kognitive e cila i mundëson një personi të kuptojë se si të tjerët i perceptojnë çështjet. Ndjeshmëria emocionale lejon një individ të perceptojë se si ndihen të tjerët. Simpatia nënkupton aftësinë për të ndihmuar të tjerët. Së fundi, kombinimi i katër faktorëve të mësipërm rezulton në marrëdhënie të aftë. Kur udhëheqësit i kanë zotëruar këta faktorë dhe kanë kompetencat e inteligjences emocionale për të ndihmuar individët si dhe grupet që të kenë sukses, ata mund të arrijnë një përformancë superiore.

Ne mund të shohim se aftësia për të trajtuar emocionet shqetësuese dhe për të empatizuar emocionet e të tjerëve ndihmon në performancën më të mirë. Pas kësaj, inteligjenca emocionale është një përcaktues thelbësor për një lidership efektiv si dhe një element integral i qasjes së lidershipit transformues. Kështu qe liderët e mëdhenje punojnë përmes emocioneve. Por çfarë pozicioni mbajnë gratë në këtë rast: Këtu së fundmi, studiuesit nuk kanë gjetur dallime gjinore në lidhje me inteligjencën emocionale dhe në të vërtetë sugjeruan se ndjeshmëria ndikohet nga faktorë kontekstualë dhe mund të paragjykohet sistematikisht nga rolet gjinore dhe besimet stereotipike. Prandaj, disa psikologë gjinorë theksojnë se gjinia në vetvete nuk ka fuqi shpjeguese në mungesë të variablave të tjerë. Në studimin e tyre shkencor, të botuar ca javë më parë në një revistë shkencore në Kanada, Shabni, Çitaku, Ramadani et.al. (2021) dëshmuan se nuk ka dallime gjinore sa i përketë inteleigjencës emocionale.

Si rezultat, bëhet e qartë se gratë kanë të njëjtin potencial për t’u bërë lidere efektive dhe të suksesshme duke zhvilluar dhe përmirësuar inteligjencen emocionale e tyre. Gratë që posedojnë një prirje për të shprehur dhe kuptuar emocionet me një inteligjencë emocionale të lartë duhet të përqendrohen në këto kompetenca, në vend që të përpiqen të përshtaten me një sjellje udhëheqëse “bossy”. Është e qartë se gratë, si dhe burrat, kanë potencialin për t’u bërë udhëheqës kompetent. Megjithatë, është e qartë se përfshirja e grave në pozita udhëheqëse jep perspektiva të reja për të gjitha aspektet e udhëheqjes.