Shkruan: Bardhyl Mahmuti

Në kuadër të së drejtës penale ndërkombëtare, dhunimi dhe të gjitha format e dhunës seksuale, që paraqesin cenim të rëndë të integritetit fizik dhe mendor të viktimës, janë të përfshira në të tri kategoritë e krimeve të rënda: krimet e luftës, krimet kundër njerëzimit dhe krimin e gjenocidit.

Në rastet kur dhuna seksuale ndodh gjatë një konflikti të armatosur, qoftë të karakterit ndërkombëtar, qoftë të karakterit të brendshëm të përkufizuar në të drejtën humanitare ndërkombëtare,  atëherë, kemi shkelje të drejtave themelore të njeriut, të Konventave të Gjenevës të 12 gushtit 1949 dhe të protokolleve shtesë I dhe II të vitit 1977.

Ajo që vlen të theksohet lidhur me dhunën seksuale në kuadër të krimeve të luftës ka të bëjë me faktin se përgjegjësia penale është individuale për autorët e krimeve, sepse kjo dhunë nuk është rezultat i një projekti të planifikuar, por akt individual. Për dallim nga dhunimet tjera individuale, dhuna seksuale në kuadër të kësaj kategorie cenon njërën nga kategoritë e mbrojtura me këto akte juridike ndërkombëtare. Dhe si e tillë është përfshirë në Statutin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare, [Neni 8, paragrafi (1), pika b-XXII].

Kur dhunimi dhe format tjera të dhunës seksuale ushtrohen gjatë aksioneve të përmasave të gjëra dhe sistematike kundër një popullsie civile, të cilësdo përkatësi kombëtare qoftë, atëherë, kemi të bëjmë me krimkundër njerëzimit, sepse në këtë rast viktima cenohet në atë që është njerëzore në të (Statutin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare, Neni 7, paragrafi 1 dhe 2, pika g në të dy paragrafët).

Për  dallimi nga krimet e luftës, aktet kriminale që hyjnë në kategorinë e krimeve kundër njerëzimit mund të kryhen edhe në kohë paqeje dhe dallojnë nga krimi i gjenocidit për faktin se aktet kriminale të cilësuara si krime lufte nuk janë domosdoshmërish të drejtuara kundër  një grupi kombëtar, etnik, racor ose fetar. Vetëm atëherë kur aktet kriminale janë të drejtuara qëllimisht për të shkatërruar një grup të caktuar kombëtar, etnik, racor apo religjioz si të tillë përbën krim të gjenocidit.

Cenimi i integritetit fizik dhe mendor i anëtarëve të një grupi caktuar kombëtar, etnik, racor apo religjioz, si të tillë, përbën gjenocid në përputhje me Konventën për Parandalimin dhe Dënimin e Krimit të Gjenocidit (Konventa për Parandalimin dhe Dënimin e Krimit të Gjenocidit, Neni II, paragrafi b). I njëjti përkufizim është përfshirë tekstualisht edhe në Statutin e Gjykatës Penale Ndërkombëtare [Statuti i Romës i Gjykatës Penale Ndërkombëtare, Neni 6, paragrafi (b)], ndërsa, në sqarimet e dhëna rreth asaj se cilat akte hyjnë në këtë kategori, në dokumentin e Kombeve të Bashkuara të titulluar  “Elemente të krimeve”, thuhet:

“Elementet e gjenocidit përmes cenimit të integritetit fizik dhe mendor janë në rastet kur:

1. Autori i krimit ka cenuar rëndë integritetin fizik dhe mendor të një personi apo të më shumë personave;
2. Ky person ose këta persona i takojnë një grupi kombëtar, etnik, racial fetar të veçantë;
3. Autori i krimit kishte për qëllim të shkatërrojë tërësisht ose pjesërisht këtë grup kombëtar, etnik, racial fetar;
4. Sjellja e tillë është bërë në kuadër të një serie të veprimeve të ngjashme të drejtuara kundër këtij grupi, apo që mund ta shkaktonte një shkatërrim të tillë.

 Pa u kufizuar në format e shfaqjes, kjo sjellje përfshin aktet e torturës, të dhunimit, të dhunës seksuale, të trajtimeve çnjerëzore ose degraduese” (Vepra e cituar në shkrimin paraprak “Élémentdescrimes, Publication de la Courpénaleinternationale, f.2).

Me një fjalë, vetëm format e torturave, poshtërimeve, degradimeve që u bëhen anëtarëve të një grupi kombëtar, etnik, racial, fetar dhe që kanë për qëllim shkatërrimin e grupit si të tillë hyjnë në kategorinë e krimit të gjenocidit.

Ajo që është më rëndësi të thuhet lidhur me gjenocidin përmes dhunës seksuale,si formë e cenimit të integritetit fizik dhe mendor, ka të bëjë me faktin se në këtë kategori nuk hyn dhuna seksuale që është bërë si akt individual për shfryrje të epsheve, por aktet e planifikuara me qëllim të shkatërrimit të cilitdo nga grupet e lartpërmendura.

Pikërisht për këtë arsye, preokupimi i strukturave që kanë planifikuar dhe zbatuar planin e gjenocidit është fshehja e krimeve. Meqenëse në Kosovë viktimat ishin evidente, strategjia e Serbisë dhe mbështetësve të tyre ishte minimizimi i numrit të viktimave dhe zhvendosja e përgjegjësisë nga shteti, në grupe dhe individë (“paramilitarëve”) që gjoja ishin jashtë kontrollit shtetëror.

Rrëfimet publike në disa raste të dhunës seksuale në Kosovë e dëshmojnë më së miri këtë strategji. Gjatë disa dhunimeve kemi “ndërhyrjen” e eprorëve ushtarak serbë duke i “qortuar” ata që kryenin dhunimet dhe i trajtonin si “pisa”.  Madje kemi raste kur kriminelet prezantohen si “të dehur ose nën ndikimin e substancave narkotike”. Në këtë mënyrë shteti serb përpiqet të prezantojë si veprime individuale aktet e dhunës seksuale dhe të mohojë vërtetësinë e planifikimit dhe ekzekutimit të dhunës me qëllim të shkatërrimit të shqiptarëve si komb, si etni, si fe e ndryshme prej tyre.

Dihet se dhuna seksuale ka pasoja të rënda për viktimën. Por, kur dhuna seksuale hyn në funksion të strategjisë së shkatërrimit të një grupi, siç ishin dhunimet e shqiptarëve në Kosovë, atëherë, qëllimi i dhunimeve seksuale nuk është vetëm shkatërrimi i viktimave të drejtpërdrejta, por, nëpërmjet të dhunimeve synohej të cenohej integriteti mendor edhe i të afërmve të viktimave, i tërë grupit, i të gjithë shqiptarëve. Vetëm në kuadër të këtij qëllimi mund të shpjegohen dhunimet e meshkujve dhe detyrimet e dhunimeve brenda anëtarëve të së njëjtës familje, ku prindi shtrëngohej të bënte marrëdhënie seksuale me fëmijën e vet dhe anasjelltas.

Prandaj, duhet të jemi të kujdesshëm kur përpiqemi të hedhim dritë mbi këtë formë të gjenocidit, sepse rrezikojmë të individualizojmë një krim të planifikuar nga shteti. Fatkeqësisht kemi raste kur viktimat e dhunës seksuale ka rënë viktimë e strategjisë së shtetit serb dhe deklarojnë se janë dhunuar nga “paramilitarë”. Tragjedi e dyfishtë!