Gjatë mandatit të parë të Vladimir Putin si president, elita e Kremlinit ishte e shqetësuar për imazhin e Rusisë jashtë vendit, veçanërisht në Perëndim. Stereotipet që përshkruanin Rusinë si një vend të ftohtë plot me arinj të dehur me balalaika ishin një gjë. Dëmtimi i reputacionit ndërkombëtar të Rusisë nga shkeljet masive të të drejtave të njeriut të kryera nga forcat qeveritare gjatë fazës më aktive të luftës së dytë çeçene ishte një çështje tjetër.

Televizioni ndërkombëtar ishte (dhe shpesh është ende) një nga mjetet më të rëndësishme për të ndikuar imazhin e një kombi jashtë vendit. Mikhail Lesin, Ministër i Shtypit, Transmetimeve dhe Komunikimeve Masive të Rusisë nga viti 1999 deri në 2004, thuhet se ka promovuar idenë e krijimit të një kanali televiziv ndërkombëtar rus që në vitin 2001.

Ndoshta i zemëruar nga kritikat ndaj fjalës së lirë në Rusi gjatë një udhëtimi të fundit në Amerikë, Lesin tha: “Nuk më vjen turp për fjalën “propagandë” për një kohë të gjatë… Ne duhet të promovojmë Rusinë në tregun ndërkombëtar, anët pozitive, ose në sytë e tyre do të dukemi si arinj që rënkojnë rrugëve”. Plani i Lesin kërkonte “një fushatë në shkallë të gjerë në SHBA me një seri reklamash sociale për Rusinë”. Ai premtoi se nuk do të kursejë asnjë shpenzim, duke thënë se projekti do të financohet si nga buxheti i shtetit, ashtu edhe nga kompanitë private, të cilat nuk janë indiferente ndaj imazhit të Rusisë në Perëndim.

Në atë kohë, elitat e Kremlinit ishin të zënë me sjelljen e rrjeteve kryesore të mbetura televizive vendase nën kontrollin e shtetit. Për më tepër, ideja e Lesin ishte teknikisht e vështirë për t’u zbatuar, pasi Rusia nuk kishte burimet e nevojshme për të zhvilluar projekte televizive në shkallë të gjerë nga e para. Korporata e Televizionit dhe Radios Gjith-Ruse në pronësi shtetërore filloi punën në kanalin e parë 24-orësh të lajmeve në gjuhën ruse (Vesti, i quajtur jozyrtarisht “CNN Rus”) në 2003, por ai nuk u transmetua deri në vitin 2007.

Megjithatë, në vitin 2004, Moska mori një qëndrim më aktiv në promovimin e pozicioneve të politikës së jashtme ruse jashtë vendit. Atë vit, Kremlini krijoi Klubin Ndërkombëtar të Diskutimit Valdai, i cili do të mundësonte komunikim të drejtpërdrejtë midis zyrtarëve të Kremlinit, duke përfshirë vetë Putinin, dhe ndikuesve të huaj – gazetarë, akademikë, ekspertë, grupe kërkimore etj. Agjentët rusë shpesh përdornin Valdain si një vend rekrutimi për të lëvizur sa më shumë ndikues të huaj (veçanërisht perëndimorë) në anën e Kremlinit.

Sidomos pas “Revolucionit Portokalli” të Ukrainës, të cilin Moska e perceptoi si një kërcënim të iniciuar nga Perëndimi për ndikimin e Rusisë në hapësirën post-sovjetike, Moska ndjeu se duhej të arrinte më shumë tek audienca e saj ndërkombëtare. Kjo dukej si koha e përkryer për të rishikuar idenë e Lesinit për një kanal televiziv ndërkombëtar. Lesin, i cili atëherë ishte këshilltar i Putinit, u bashkua me sekretarin e shtypit të Kremlinit, Alexei Gromov dhe zhvilloi idenë e kanalit televiziv Russia Today.

Nisja e Russia Today u njoftua në fillim të qershorit 2005. Gazetarja ruse 25-vjeçare, jashtëzakonisht besnike, Margarita Simonyan, u emërua kryeredaktore, ndoshta me rekomandimin personal të Gromov – ata punuan ngushtë së bashku kur ajo ishte reportere në Kremlin.

Sipas një njoftimi për shtyp, kanali duhet “të pasqyrojë pozicionin rus për çështjet më të rëndësishme të politikës ndërkombëtare” dhe “të informojë audiencën për ngjarjet dhe fenomenet e jetës ruse”. Në vitin 2013, Putin pranoi në mënyrë retrospektive: “Kur konceptuam këtë projekt në 2005, ne supozuam se një tjetër lojtar i fortë duhej të dilte në skenën e informacionit botëror, ai që jo vetëm do të raportonte në mënyrë të paanshme për atë që po ndodhte në Rusi, por gjithashtu do të përpiqej – Do të doja të theksoja: do të përpiqej – të thyente monopolin anglo-sakson mbi flukset globale të informacionit.”

Russia Today u themelua nga organizata autonome jofitimprurëse TV Novosti, një degë e agjencisë shtetërore ruse të lajmeve RIA Novosti. U raportua se 30 milionë dollarë do të investoheshin në stacionin e ri televiziv deri në fund të vitit 2005. Megjithatë, raportet mbi burimet e financimit ishin kontradiktore: disa thanë se Russia Today financohej drejtpërdrejt nga shteti, të tjerë thanë se po merrte hua nga bankat tregtare. Më në fund, u konfirmua se Rusia Sot financohet kryesisht nga shteti. Putin deklaroi në vitin 2013: “Kanali sigurisht që financohet nga qeveria dhe për këtë arsye nuk mund të mos pasqyrojë qëndrimin zyrtar të autoriteteve ruse për ngjarjet në vendin tonë dhe në pjesën tjetër të botës”.

Kanali televiziv në gjuhën angleze Russia Today fillimisht ishte planifikuar të fillonte transmetimin në vjeshtën e vitit 2005, por për arsye teknike fillimi i transmetimit u shty në dhjetor të të njëjtit vit. Ekipi origjinal i prodhimit të Rusisë Sot përbëhej nga 344 persona, 72 prej të cilëve ishin të huaj. Shumë moderatorë ishin të huaj, pasi njihnin më mirë kushtet perëndimore dhe flisnin më mirë anglisht.

Sipas gazetës Kommersant, e cila në vitin 2005 ishte ende në pronësi të biznesmenit rus me bazë në Londër, Boris Berezovsky, pagat e punonjësve të Russia Today ishin dyfishi i atyre të gazetarëve rusë që punonin për kanalet televizive shtetërore të Rusisë. Korrespondentët e Russia Today thuhet se paguheshin midis 2500 dhe 3000 dollarë në muaj.

Duke folur për gazetën qeveritare ruse Rossiyskaya Gazeta në dhjetor 2005, Simonyan shpjegoi se Rusia Sot ka tashmë zyra lajmesh në Uashington DC, Paris, Londër dhe Jerusalem dhe është gati të hapë zyra në Kajro dhe Nju Jork. Duke qenë se numri i zyrave të saj nuk ishte i mjaftueshëm për një operacion të shkallës së planifikuar, në këtë kohë Russia Today do të bashkëpunonte edhe me agjencitë ndërkombëtare të lajmeve.

Megjithatë, nisja e Russia Today në vitin 2005 nuk duhet parë vetëm nga këndvështrimi i marrëdhënieve të Moskës me Perëndimin. Në dhjetor 2005, Julian Evans vërejti se iniciativa e Rusisë për të hapur një kanal televiziv ndërkombëtar pasqyron “atë që shumë vende të pasura po bëjnë për të përmirësuar lidhjet e tyre kulturore dhe diplomatike me pjesën tjetër të botës. Divergjenca nuk është se Rusia u fut në diplomacinë publike, por duke e shmangur atë për kaq gjatë”.

Në kohën kur Rusia filloi transmetimin e Russia Today, disa vende të mëdha, përveç SHBA-së dhe Britanisë së Madhe, kishin krijuar tashmë praninë e tyre të fortë të financuar nga shteti në arenën televizive ndërkombëtare. Deutsche Welle nisi kanalin e saj televiziv në vitin 1992 dhe i bëri gjermanishten, anglishten dhe spanjishten tre gjuhët e saj të transmetimit gjatë dekadës. Televizioni Qendror i Kinës filloi transmetimin e kanalit të tij televiziv në gjuhën angleze CCTV-9 (më vonë u quajt CGTN) në 2000. Kanali televiziv ndërkombëtar 24 i Francës në frëngjisht dhe anglisht u hap një vit pas Russia Today, në 2006.

“Lajmet kundërhegjemonike”

Russia Today duhet të jetë një instrument i fuqisë së butë ruse, i ngjashëm me CNN për Shtetet e Bashkuara dhe CCTV-9 për Kinën. Kritikat e mëparshme të brendshme se nuk kishte “kërkesë” për Russia Today ishte pra e gabuar: të ardhurat e kanalit do të maten në ndikim, jo në rubla. Megjithatë, nisja e Russia Today ishte gjithashtu pjesë e rritjes së asaj që James Painter e quan “lajme kundërhegjemonike” – rrjete televizive “të themeluara me qëllimin e shprehur për të sfiduar “qasjen e BBC/CNN” ndaj çështjeve botërore”.

Kjo prirje kundër-hegjemoniste u iniciua nga Venezuela, e cila lançoi kanalin televiziv amerikano-latin Telesur në korrik 2005. Telesur fillimisht transmetohej vetëm në spanjisht, por anglishtja u shtua në 2015. Russia Today u pasua nga Al Jazeera English nga Katari në nëntor 2006 dhe Press TV nga Irani në korrik 2007. Nuk ishte rastësi që këto kanale u shfaqën gjatë një rritjeje të paprecedentë të çmimeve të naftës që solli të ardhura të papritura për katër vendet e pasura me naftë.

Midis 2005 dhe 2008, kritika kryesore e Russia Today ishte se kanali ishte një “nxitës i tifozëve pa frymë për Kremlinin”. Kjo do të thoshte se gazeta nuk ofronte një vlerësim objektiv të politikave të udhëheqjes ruse, duke u fokusuar vetëm në zhvillimet pozitive (reale ose të imagjinuara) në Rusi dhe arritjet e vendit në art, sport, udhëtime në hapësirë, etj.

Por në vitin 2008 gjithçka filloi të ndryshojë. Moska e quajti luftën e saj kundër Gjeorgjisë në gusht të atij viti një “operacion për zbatimin e paqes”. Rusia fitoi luftën brenda pesë ditëve dhe pushtoi Osetinë e Jugut dhe një rajon tjetër gjeorgjian, Abkhazinë. Ndërkohë që shumica dërrmuese e rusëve mbështeti sulmin blitzkrieg të Moskës, politikanët, ekspertët dhe zyrtarët rusë debatuan një paradoks: Rusia e kishte fituar lehtësisht luftën ruso-gjeorgjiane, por e humbi luftën e informacionit.

Kjo do të thoshte se Rusia nuk kishte arritur të bindte komunitetin ndërkombëtar për legjitimitetin e pushtimit të Gjeorgjisë nga Moska. Një gazetar rus i afërt me Kremlinin dha një pasqyrë të mentalitetit të institucionit: “Në sytë e pothuajse çdo vendi në botë, Rusia shihet si një agresor që sulmoi një shtet të dobët gjeorgjian.”

Gleb Pavlovsky, një nga strategët kryesorë politikë të Kremlinit, argumentoi në atë kohë se “Rusia e humbi luftën e informacionit me mediat perëndimore” sepse nuk kishte media ruse në botë. Një arsye tjetër – dhe vetë Vladimir Putin e kishte këtë pikëpamje – ishte “fuqia e makinerisë së propagandës perëndimore”.

Sipas Anatoliy Tsyganok, drejtor i Qendrës së Moskës për Prognozë Ushtarake, Rusia e humbi luftën e informacionit sepse nuk ishte e përgatitur për të. Në të ardhmen, Rusia duhet të përdorë “forcat informative” që angazhohen në propagandë, dezinformim dhe bashkëpunim me mediat ndërkombëtare. Këto “forca informative” do t’i siguronin mediave ndërkombëtare imazhe dhe tekste.

Megjithatë, përfundimi se media ndërkombëtare ruse nuk arriti të bindë audiencën perëndimore për legjitimitetin e veprimeve ruse në Gjeorgji nuk është i vetmi. Përkundrazi, e gjithë qasja e “fuqisë së butë” u kritikua. Duke ndjekur logjikën e Tsyganok, Rusia me të vërtetë kishte nevojë për “forcat e informacionit” për luftërat e ardhshme. Ky realizim çoi në riemërtimin dhe ridizajnimin e Russia today. Në vitin 2009, kanali u riemërua RT – jo për të fshehur origjinën e tij ruse, por për të tërhequr një audiencë ndërkombëtare që mund të ndihej më pak tërheqës për një kanal që supozohet se mbulon vetëm “Russia Today”. Mesazhet gjithashtu ndryshuan në mënyrë drastike. Stacioni nuk ishte më një instrument i fuqisë së butë ruse, por u bë një instrument i luftës politike ruse kundër Perëndimit.

Kryeredaktorja e RT Margarita Simonyan, ndërsa këmbëngul se RT është një burim legjitim mediatik, nuk ka asnjë hezitim ta quajë stacionin armë. Në vitin 2012, ajo e krahasoi RT-në me një Departamenti të Mbrojtjes, duke thënë se stacioni televiziv duhet të përgatitet për një luftë informacioni, sepse ishte e pamundur “të fillosh të bësh një armë vetëm pasi lufta të ketë filluar”. Një vit më pas, ajo specifikoi vizionin e saj për RT-në si një armë të luftës politike: “Nëse nuk kemi shikues sot, nesër dhe pasnesër, do të jetë si viti 2008”.

Për të rritur vlerësimet e saj dhe për të përmirësuar aftësitë e saj të luftës informative, RT filloi të pozicionohej si “një transmetues që merr qëllimisht një këndvështrim alternativ ndaj rrjedhës kryesore për të gjitha çështjet”. Kjo qasje e kundërt përfshinte angazhimin me çështje dhe komentues që përfaqësonin skajet e jetës sociale, politike dhe kulturore në shoqëritë perëndimore.

Politikanët e ekstremit të djathtë dhe të majtë, teoricienët e konspiracionit, izolacionistët dhe blogerët anti-establishment iu dha një platformë ndërkombëtare në disproporcion me rëndësinë e tyre në vend. RT u angazhua në atë që shkencëtari politik Andrew Wilson e quajti “propagandë shtytje”. Kjo funksionon duke “zbuluar, në vend që të ngatërrojë, partitë, politikanët dhe pikëpamjet që tashmë janë të sigurta për botëkuptimin e tyre dhe duke u dhënë atyre një shtysë – për sa kohë që ato pikëpamje janë kuptimisht anti-sistematike”.

Me kalimin e kohës, RT u paraqit në një mënyrë rrënjësisht populiste si një e papërshtatshme globale që lufton kundër fuqisë perëndimore në rritje, një elitë anti-elite. Për të plotësuar kërkesat e saj, ajo filloi të zgjerohej. RT lançoi versionin e tij arab Rusiya Al-Yaum në 2007, kanalin në gjuhën spanjolle RT en Español në 2009, RT America në 2010, RT UK dhe RT Deutsch në 2014 dhe RT France në 2017.

Pas pushtimit të rinovuar rus të Ukrainës në fund të shkurtit 2022, BE-ja dhe aleatët e saj ndaluan RT dhe botimet e saj të ndryshme. Facebook dhe Twitter pezulluan llogaritë e RT dhe bllokuan lidhjet e jashtme në faqet e internetit të RT. YouTube bllokoi të gjitha mediat e financuara nga shteti rus në mbarë botën, duke përfshirë RT dhe Sputnik, ndërsa Google hoqi RT dhe Sputnik nga rezultatet e kërkimit në BE. Apple dhe Microsoft e tërhoqën RT nga dyqanet e tyre globale të aplikacioneve. Këto masa bënë që RT të humbasë pjesën më të madhe të audiencës që kishte krijuar që nga viti 2005. Megjithatë, si një ushtrim ndikimi keqdashës, ka të ngjarë të qëndrojë në kursin nën një emër ose një tjetër në vitet në vijim./Voxeurop