Një përvjetor dhe një ide –

Shkruan: Ragip Gjoshi –

Më 5 janar  shënohet përvjetori i  librit të parë në gjuhën shqipe, ”Meshari” i dom Gjon Buzukut, siç e thotë autori në parathënien, se e mbaroi “së shkruami” veprën më 5 janar 1555.

Është kjo vepra e parë dhe njëkohësisht si i pari monument letrar i botuar në gjuhën shqipe. Deri në ditët e sotme, nuk njihet një tjetër libër më i vjetër, i shtypur, në gjuhën shqipe, veç kësaj vepre, shkruar e botuar në rrethana që ende sot nuk janë mjaft të plotësuara …

Vetë autori, dom Gjon Buzuku, një prift katolik (vetëquhej arbënesh) që deri më sot njihet si vepra e parë e llojit dhe njëkohësisht si i pari monument letrar i botuar në gjuhën shqipe. Vetë autori, dom Gjon Buzuku, shkruan në parathënien e “Mesharit” se e mbaroi “së shkruami” veprën më 5 janar 1555.

Ky prifti shqiptar, pa nevojën e madhe që kishin besimtarët e krishterë shqiptarë për të  kumtuar, dëgjuar, e kremtuar Fjalën e Zotit, Liturgjinë e Sakramentet e Shenjta në gjuhën amtare, vendosi të përpilonte këtë vepër që shërbente për meshtarët e kohës gjatë kremtimeve të ndryshme liturgjike në gjuhën e popullit. Kështu, për të plotësuar këtë nevojë shpirtërore e kombëtare, dom Gjon Buzuku e nisi veprën e tij më 20 mars të vitit 1554 dhe e përfundoi më shkurt të vitit 1555.

“Meshari” si vepër  mbetet edhe monument i përpjekjes së klerit të krishterë shqiptar për ta shpëtuar popullin e atdheun nga rreziku i tjetërsimit e humbjes së identitetit kombëtar e shpirtëror, për ta mbajtur të lidhur fort me dritën e Shëlbimit të Krishtit dhe me dritën e qytetërimit perëndimor.

Ky libër i shenjtë për shqiptarët është zbuluar në vitin 1743, nga imzot Gjon Kazazi (1702-1752), nga Gjakova, asokohe krye ipeshkëv i sapoemëruar i Shkupit, Imzot Kazazi gjatë qëndrimit të tij në Vatikan, e gjeti “Mesharin” në Kongregatën e Vatikanit të Propagandës së Fesë,

Ky monument në letër, i parë në gjuhën shqipe, që ruhet ende sot në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit, tashmë i restauruar, për të cilin kanë treguar interesim shumë studiues ,si Justin Rrota, N. Jokli, E. Çabej, I. Zamputi, C. Tagliavini, N. Resuli, M. Camaj , E. Sedaj, Bardhyl Demiraj etj.

Autori Gjon Buzuku ,i cili lindi në fshatin Ljarje të Krajës ,trevë shqiptare e cila ende ka mbetur në Malin e Zi. Gjon Bdek Buzuku veç përkujtimit, në këtë 5 janar, për veprën monumentale që na e dhuroi, e meriton edhe përqafimin e idesë për ngritjen e një monumenti madhështor në qendër të Prishtinës apo diku në Kampusin e Universitetit “Hasan Prishtina” në Prishtinë.