Behxhet Sh. SHALA – BAJGORA

E drejta ndërkombëtare nuk amniston kriminelët e luftës: Kohët e fundit u aktualizua bindja, në mungesë të informatave, se në një pako të një marrëveshjeje “historike” midis Kosovës dhe Serbisë apo Beogradit dhe Prishtinës, sipas ndërkombëtarëve (në këtë mënyrë e mohojnë pavarësinë e Kosovës), do të jetë edhe një amnisti për krime lufte e që nxiti shumë reagime në opinion, me të drejtë te familjet e viktimave dhe aktivistëve për të drejtat e njeriut e që pastaj disi kjo çështje u la anash sikur të mos ekzistonte fare. Sipas Kushtetutës së Kosovës, presidenti i Kosovës, që e ka emrin Hashim, ka mandat të amnistojë persona të dënuar për vepra të ndryshme penale, përjashtuar këtu ato vepra që përjashtohen me Kushtetutë siç janë: krimet e luftës, krimet kundër njerëzimit, gjenocidi si dhe rrezikimi i tërësisë territoriale të Kosovës dhe disa vepra të tjera.

Të gjithë presidentët e Kosovës e shfrytëzuan këtë të drejtë kushtetuese për të falur të dënuar, në disa raste edhe duke e keqpërdorur këtë të drejtë, mirëpo Kosova deri më tani nuk pati amnisti sepse nuk kishte ligj për amnisti. Ishte një amnisti e përmasave më të gjëra për dorëzim të armëve që mbaheshin ilegalisht e që nuk përfundoi me një rezultat të pritshëm sikur që ishte një amnisti me të cilën faleshin strukturat kriminale në veri të Kosovës (ishte një falje e imponuar politikisht) e cila gjithashtu nuk pati përfundim të pritur, madje lirisht mund të thuhet se pati efekt të kundërt nga ajo që e planifikuan apo që e dëshiruan vendorët, të kushtëzuar nga ndërkombëtarët.

Në vend se ilegalët të integrohen duke u bërë qytetarë lojalë të Kosovës, ata u integruan si qytetarë të Kosovës dhe Metohisë dhe 100 % lojalë dhe në shërbim të Serbisë. Në vend se të zhbëhen strukturat kriminale paralele, u legalizua krimi individual, tash si krim i organizuar institucional. Sot veriu i Kosovës paraqet kubëzën më ekstreme të shovinizmit në mozaikun e Serbisë shoviniste. Madje, për nga ekstremi nacional – socialist, kriminelët e veriut ia kalojnë edhe Kishës Ortodokse të Serbisë. Ndërkaq që budallenjtë tanë “politikë” flasin për integrimin e suksesshëm të veriut.

Kur flitet për të vërtetën dhe pajtimin, si shembull merret Afrika e Jugut e që nuk është shembull i mirë e lëre më të përdoret si model suksesi. Pas arritjes së Marrëveshjes për Paqe në Afrikën e Jugut që, për më shumë se 200 vjet u sundua mizorisht nga një pakicë absolute, nga Burët që kishin prejardhje nga Holanda dhe ishin të bardhë, filloi një përpjekje për ta vendosur paqen përmes ballafaqimit me të kaluarën për ta gjetur të vërtetën, të siguronte drejtësi për viktimat, të kalohej përmes reparacionit në mënyrë që të sigurohej mospërsëritja e krimeve e që për qëndrim final do ta kishte pajtimin. Shumë mirë dhe qartë e menduar dhe projektuar, por bukur vështirë e që doli të jetë edhe e pamundur për t’u realizuar. Pse ndodhi kështu, është në interes edhe për ne në Kosovë që po na imponohet një model i ngjashëm, që nga kryeadministratori Bernard Kushner, përmes Adem Demaçit e deri te balerina Frederika Moderini, përmes valltarit Hashim Thaçi.

De Klerku i Afrikës së Jugut, si kryetar i të bardhëve kolonistë kishte koç… sepse kërkonte mosndjekje dhe amnisti për të gjithë kolonistët që e kishin lëkurën e bardhë pavarësisht se kishin bërë krime të tmerrshme kundër të drejtave të njeriut, kurse Mendela që i kishte koç… shumëfish më të mëdha se Uliam de Klerk kërkonte të mos bëhej asnjë kompromis, kërkonte ndjekje dhe dënim për të gjithë kolonistët burë që kishin bërë krime apo që kishin kontribuar në një mënyrë apo tjetër, por nuk e kërkonte të njëjtën gjë edhe për zezakët që kishin bërë luftë për liri, luftë të drejtë, por që edhe kishin bërë krime lufte, në emër të luftës. Në këtë situatë pat, pa dalje, kërkohej një kompromis midis dy skajeve që e përjashtonin njëra-tjetrën, midis Mendelës dhe De Klerkut.

Zgjidhja e kompromisit u gjet në personalitetin e një prifti, Desmond Tutu i cili, për angazhimin që e pati, e fitoi Çmimin Nobel për Paqe. Nuk u arrit pajtimi i dëshiruar e që nuk është arritur as sot e kësaj dite, por u pengua hakmarrja në masë e zezakëve ndaj të bardhëve.

Në Kosovën e pasluftës, baca Adem Demaçi i tregoi në mënyrë të butë dhe me argumente Kushnerit se cilat kushte duhej të plotësoheshin nga Serbia për të filluar procesi i së vërtetës dhe pajtimit. Ishte kërkimfalja nga ana e Serbisë për krime në Kosovë, si akt fillestar simbolik, lirimi i pengjeve të luftës dhe të dënuarve politikë, dhënia e informatave për personat e pagjetur, kthimi i mbetjeve mortore, dorëzimi i të dyshuarve për krime lufte në Kosovë, kompensimi apo dëmshpërblimi për të gjitha shkatërrimet në Kosovë si dhe për të vrarët, kthimi i arkivave dhe kadastrës që ishte vjedhur nga Serbia, kthimi i Fondit Pensional të plaçkitur nga Serbia, kthimi i kursimeve të qytetarëve të Kosovës të depozituara në banka të ndryshme të ish-Jugosllavisë dhe mosndërhyrja e Serbisë në punët e brendshme të Kosovës. Realisht, këto kushte ishin krejtësisht të papranueshme për Serbinë sikur edhe për bashkësinë ndërkombëtare që në Kosovë përfaqësohej nga Bernard Kushneri, imperator i Kosovës që shtirej si humanist, por që e kishte për qejf mishin e zogëzave të organizatave joqeveritare të Kosovës të cilat pastaj bënë dhe po bëjnë karrierë edhe sot në këtë fushë.

Pas këtij refuzimi funksional që ia bëri Baca Kushnerit, rrugët e tyre u ndanë për t’u mos takuar kurrë për këtë çështje. Të gjithë presidentët e Kosovës e që njiheshin si presidentë të ligjshëm (pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës në vitin 2008) flisnin për normalizim të marrëdhënieve me Serbinë dhe pajtim, ndonëse Serbia, me ndihmën e ndërkombëtarëve dhe vetë këtyre presidentëve që nuk kishin fare koç…, një rast e arsyeton anatomia për mungesë të koç…, ua fuste nga të gjitha këndet dhe në të gjitha mënyrat, ndërsa këta e merrnin si bisedime për normalizim të marrëdhënieve.

Ibrahim Rugova, kur ishte president, nuk e kishte faturën presidenciale por vetëm profakturën për faktin se Kosova nuk ishte pranuar ndërkombëtarisht si shtet, prandaj edhe përgjegjësinë nuk e ka si këta të tjerët. Adem Demaçi ishte president shpirtëror i lirisë dhe pavarësisë së Kosovës, por se nuk e lanë kurrë të bëhej president me letra, as ndërkombëtarët e as Hashim Thaçi e as Albin Kurti. Hashimi deshi ta bëjë Begj Pacollin president dhe e bëri, ndërsa Albini e kushtëzoi votën për Bacën vetëm nëse Baca ka projekt për ta shkarkuar Hashimin e që Baca nuk e pranoi prandaj, as Baca nuk u bë president e as që Albini e rrëzoi Hashimin. Atëherë, mendoj se, përjashtuar disa raste individuale, PDK-ja nuk do ta mbështeste Bacën për president, kurse AAK-ja do ta mbështeste ndonëse nuk pajtoheshin me Bacën për disa çështje politike. Duket absurde por, në atë kohë një pjesë e LDK-së ka qenë e gatshme ta përkrahë Bacën Adem për president, në kundërshtim të Pacollit, kurse PDK-ja e ka mbështetur Pacollin për president.

Përkrahja e PDK-së ka qenë vendimtare për arritjen e majave politike të Behgjet Pacollit sikur që është edhe sot për ruajtjen dhe mirëqenien politike të Behgjet Pacollit i cili, në asnjë vend tjetër, nuk do ta fitonte këtë mundësi. Jam dëshmitar okular i këtyre ngjarjeve dhe vetëm sa po e hap grykën e thesit. E them me përgjegjësinë më të madhe se PDK-ja (Thaçi dhe kompania) dhe LV-ja (Albini me disa shokë dhe shoqe) e kanë penguar zgjedhjen e Bacës Adem për president të Kosovës. Ndërkaq, një pordhë e shkrepur nga Adem Demaçi në kazamatet dhe llogoret e ish-Jugosllavisë ka kontribuar më shumë për lirinë e Kosovës se “kontributet” e presidentëve me letra përjashtuar këtu Hashim Thaçin i cili në të kaluarën e ka ujitur me djersë dhe gjak lulen e lirisë së Kosovës, kurse tani po e bënë punën m…t në të katër anët!

Komisioni i së Vërtetës dhe Pajtimit: Kur ishte kryeministër i Kosovës, Hashim Thaçi e formoi një grup Ndërministror për Ballafaqim me të Kaluarën dhe Pajtim që përbëhej nga pjesa pasive (përfaqësuesit e institucioneve që nuk kishin përvojën e duhur për drejtësinë tranzicionale sikur edhe nga shoqëria civile që ishte pjesë aktive për faktin se kishte njohuri të mira për drejtësinë tranzicionale). Ky grup pastaj kaloi në duar të Isa Mustafës që u bë kryeministër, por që asnjëherë nuk e pati mbështetjen institucionale.

Ky grup u bë bisht i bisedimeve “teknike” – politike midis Beogradit dhe Prishtinës në Bruksel. Ndërkombëtarët nuk treguan ndonjë interes për këtë grup, përveç rasteve kur ata ishin përfitues materialë sikur që ishte UNDP-ja që merrte dhe menaxhonte fonde për punën e këtij grupi dhe, madje arriti të menaxhojë fonde edhe të buxhetit të Kosovës pasi nënshkroi një memorandum bashkëpunimi me Ministrinë e Drejtësisë duke u shndërruar në zhvatës të mjeteve të buxhetit të Kosovës. Në takimin e parë të këtij grupi, pasi u themelua, pata deklaruar se ky grup do të dështojë sepse politika është përcaktuese për funksionalitetin e këtij grupi. Ashtu doli, ndonëse shoqëria civile, pjesë e këtij grupi, ishte shumë kontribuuese ani pse punoi krejtësisht në baza vullnetare. Pa shoqërinë civile ky grup do të vdiste menjëherë.

Pasi Thaçi u bë president iu rritën apetitet – terapia për të kontrolluar tërë procesin e negociatave dhe doli me propozimin për ta formuar Komisionin e së Vërtetës dhe Pajtimit për çka organizoi disa konsultime me aktorë të huaj dhe të brendshëm që do të shërbente si bërthamë për komisionin e ardhshëm. Ndërkombëtarët përfaqësohen nga disa mercenarë që ngarendin pas parave në vende të krizës, ndërsa në Kosovë kryemercenari është një ish-Avokat i Popullit që nuk la asnjë gjurmë pozitive gjatë mandatit të vet si Avokat i Popullit të Kosovës, ndonëse është i huaj. Formimit të Komisionit për të Vërtetën dhe Pajtimin i paraprinë një grup teknik për hartimin e infrastrukturës ligjore për funksionimin e këtij Komisioni.

Ky grup teknik ka afat 12 + 6 muaj për ta hartuar dokumentacionin e nevojshëm pas të cilit e përfundojnë mandatin pa të drejtë të bëhen anëtarë të Komisionit për të Vërtetën dhe Pajtimin. Komisioni për të Vërtetën dhe Pajtimin do të përbëhej nga njohës të të drejtave të njeriut, përkatësisht drejtësisë tranzicionale, që gëzojnë autoritet dhe besueshmëri në popull, me integritet të lartë moral dhe profesional e që, të tillë, për mendjen time, nuk ka në Kosovë për shkak se këta kanë shkuar të gjithë në Gjykatën Kushtetuese të Kosovës.

Andaj, kuadro të tillë, ose duhet t’i importojmë nga Kina, ose t’i marrim bijtë dhe bijat e ish-udhëheqësve shqipfolës të ish-Jugosllavisë dhe ish-Serbisë e që, pa asnjë problem, do të garantonin pajtimin me Serbinë sipas së vërtetës së Serbisë dhe të tyre që, fare pak ose aspak, nuk dallojnë. Kur e kam fjalën te Gjykata Kushtetuese e Kosovës, si konfirmuese apo mohuese e fundit e  marrëveshjeve ndërkombëtare e që, e tillë do të jetë edhe ajo

“historikja” midis Serbisë dhe Kosovës, nuk kam dyshim se me këtë përbërje dhe ndikim 100 % të politikës do ta përkrahë çdo marrëveshje, interpretimin e së cilës, sikur për rastin e Asociacionit ku shkelet Kushtetuta në 23 raste, por se duhet të vazhdohet me themelimin e këtij entiteti politik dhe etnik të Serbisë brenda Kosovës, do ta bëjnë ndërkombëtarët e që aminin do t’i këndojnë “gjykatësit” e kësaj gjykate. Gjykata Kushtetuese e Kosovës, sa i përket profesionalizmit, sot është nën nivelin e një Gjykate për Kundërvajtje dikur.

Këta sot nuk kanë kapacitet ta shkruajnë edhe as një vendim profesional juridik, pa ndihmën e ndërkombëtarëve. Këta analfabetë funksionalë juridikë janë të zgjedhur nga politika, që nga ditët e para e deri te këta të fundit, prandaj 100 % varen nga ndërkombëtarët dhe nga politika. Po të kishin ndershmëri njerëzore, disa prej tyre edhe po t’ua shtronin rrugën me dafina deri te karrigia e Gjykatës Kushtetuese nuk do ta pranonin. Por ndershmëria sot në Kosovë kryesisht është shprehje gjuhësore. Po të ishte për së mbari, z. Laban, si i dënuar për krim të organizuar në Serbi me një dënim të formës së prerë, jo që do të duhej të ishte në listën e kandidatëve për gjykatës të kësaj Gjykate, por se do të duhej t’i dorëzohej Serbisë në mënyrë që karrierën juridike ta vazhdojë në burgun e Nishit, Pozharevcit apo Sremska Kamenicës.

Në këtë mënyrë do ta shkarkonte nga barra e madhe presidentin Thaçi i cili nuk ka guxim ta shkarkojë, por se vetëm po e kërkon një mundësi, qoftë edhe ndonjë dëshmi të falsifikuar nga Serbia se ndaj tij nuk po zhvillohen hetime e që pastaj ta dekretojë për Gjykatës të Gjykatës Kushtetuese të Kosovës ku, ndonëse i dënuar, vazhdon të paguhet me një rrogë të majme nga buxheti i Kosovës. Nëse Komisioni i së Vërtetës dhe Pajtimit i përmbahet mandatit atëherë amnistia për krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid nuk mund të ndodhë në Kosovë sikur që nuk ka ndodhur në asnjë vend tjetër të botës. Jam i sigurt se po të kishte mundësi bashkësia ndërkombëtare që rastin e Kosovës përkatësisht amnistinë e përfolur për krime të luftës ta trajtojë si rast të izoluar, atëherë edhe do ta bënte këtë vetëm për ta arritur një marrëveshje midis Kosovës dhe Serbisë duke i amnistuar (sigurisht dhe vetëm përkohësisht kriminelët) krejtësisht në dëm të viktimave sikur që ka vepruar deri më tani. Kush është përgjigjur dhe dënuar për krime të shumta në Kosovë?!

Askush ose fare simbolikisht! Nuk mund të ketë amnisti për krime lufte në Kosovë sikur në asnjë vend tjetër të botës sepse në këtë mënyrë do të dhunohej e drejta ndërkombëtare dhe ligji për të drejtën humanitare sikur edhe do të shpërfillej parimi për vjetërsimin e krimeve të luftës që, në praktikat deri më sot, kurrë nuk janë vjetruar dhe të dyshuarit janë ndjekur deri në vdekje. Të gjitha gjykatat për krime lufte, përjashtuar Gjykatën e Nyrembergut që ka dënuar sipas përgjegjësisë vertikale (komanduese) dhe shtrirjes horizontale  (vepruese – zbatuese, të gjitha formacionet politike dhe ushtarake), janë pak a shumë politike sepse janë varur dhe kanë vepruar sipas interesave politike.

Megjithatë, nëse jo plotësisht, atëherë edhe simbolikisht kanë dënuar nga të gjithë palët ndërluftuese duke e vendosur një ekuilibrim të përgjegjësisë, në dëm të viktimave për të ndërtuar dhe mbajtur një paqe e cila, në disa raste si ajo në Afrikë (Ruanda), është përsëritur me një numër milionësh të viktimave të pafajshme. Apo rasti i Srebrenicës. Jemi dëshmitarë se, ndonëse disa shtete nga ish-Jugosllavia kanë vendosur marrëdhënie normale, gjuetia ndaj kriminelëve të luftës po vazhdon edhe sot e kësaj dite për faktin se është parim i pranuar juridik ndërkombëtar se krimet e luftës nuk mund të vjetrohen. Mund të ketë amnisti për pjesëmarrje në luftë, por për ata ndaj të cilëve dëshmohet se kanë kryer krime lufte kurrë nuk do të ketë amnisti. Do të përdoren për qëllime politike dhe pasi t’i kenë përfunduar, do të përfundojnë në burg. Pa asnjë dyshim.

Rudolf Hes, një ndër krerët nazist, i dënuar me burg të përjetshëm, thuaja afërsisht 30 vjet është mbajtur si i burgosur i vetëm në Burgun Shpandau deri në moshën 93-vjeçare kur edhe ka vdekur. Ky duhet të jetë shembull se si duhet të trajtohen kriminelët e luftës sipas së drejtës ndërkombëtare. As Kosova nuk duhet të bëjë përjashtim në këtë drejtim. Drejtësia tranzicionale, sipas së cilës formohet dhe funksionon Komisioni për të Vërtetën dhe Pajtimin apo me ndonjë emërtim tjetër, duhet t’u përmbahet katër shtyllave të saj: e drejta për t’i informuar, e drejta për drejtësi, e drejta për reparacion dhe e drejta për mospërsëritje.

Amnistia për krime lufte i mohon të gjitha këto katër shtylla mbi të cilat ndërtohet e drejta për viktima sikur që nuk siguron se krimet nuk do të përsëriten edhe në të ardhmen. Vuçiqi është i interesuar të amnistohen të gjithë serbët për krime lufte, madje ai thotë se serbët nuk kanë bërë krime të luftës sepse e kanë mbrojtur shtetin kurse Thaçi, për qëllime politike, ka interes të dënohen serbët për krime lufte në Kosovë, mos të dënohen shqiptarët (sidomos ata që e përkrahin Hashimin) apo, eventualisht, të dënohet ndonjë shqiptar, komandant lufte që është pengesë në rrugën e Hashimit. Drejtësia ndërkombëtare nuk falë krimet e luftës pavarësisht prej pozitës (rasti Millosheviq, Karaxhiuq, Mlladiq, Tuxhman, Izetbegoviq etj.). I përdorë, pastaj ua tregon derën… e burgut. Po të varej amnistia për krime lufte nga Hashim win – win -i dhe Bekim pinguini, pisk do t’i kishim punët!

Pse të shkruaj pasi po shkruajnë Begjeti dhe Hysniu: Sa po më rritet mendja se po shkruaj mirë (ashtu më thonë disa shokë që ua paguaj kafetë rregullisht, nuk e di pse), po del një shkrim që po më qetë në b..thë. Nëse e lexoni analizën e Begjet Pacollit për paqen atëherë duhet t’i hidhni të gjitha fletoret, lapsat, PC dhe analizat e tjera botërore për këtë lëmë. Ah, Mentor (Begjet), Mentor (Begjet), do të më marrësh në qafë duke ma humbur karrierën prej analisti! Pse, or vëlla, shqiptarë jemi, pse më nxjerrë nga loja me shkrimin tënd sikur dr. Xhekilli, me dy fytyra, shkruan si Mentor e nënshkruhesh si Begjet!

Hysni veterani, pajtohem 100 % me atë që ka dalë sot në gazetë me emrin tënd. Se kush e ka shkruar nuk e di, po se t’i nuk e ke shkruar vetë, jam i sigurt. Nuk ka asnjë dyshim, nëse gjërat shkojnë ashtu si po shkojnë, në Kosovë 100 % do të kemi një luftë të re. Për këtë, një herë tjetër!