Nga Blerta Haxhiaj

Politika na ndihmon të kuptojmë ide të caktuara në kontekste të caktuara. Posedimi i përgjigjeve të përgjithshme për pyetje rreth politikës megjithëse ato janë të vlefshme vetëm për momentin në shkencat politike fiton avantazhe të caktuara. Çështja mund të refuzojë të japë një vëllim të të dhënave që turmat duke e mbajtur atë të jenë të parëndësishme ose të tepërta.

Në shkencat politike ndonjëherë ndodh që materialet që përdoren në kontekstin e saj janë të varfra me qëllimin për të qenë të pakufishme në kërkim të gjeneraliteteve. Politika sociologjike mundëson që t’i përdorim themelet sociale të politikës, të jepen një numër zgjidhjesh dhe ofron një kuptim thelbësor i të cilit është paraprak për studimin e mëtejshëm të sjelljeve politike, monitorim të institucioneve politike dhe revelon të drejtën publike.

Lidhjet me të dhënat që ruhen në kategori të cilat janë intelektuale të dobishme dhe të aftë për të mbajtur mend, mund të ruhet kundër rreziqeve të njëanshmërisë, mallkimit i ngushtë të stërvitur dhe formalisht të preokupuar. Analiza e burimeve të sjelljes politike në kombinim më politikën, ekonominë sociale dhe faktorët ideologjik pasqyrohet në teorinë e famshme të Max Weberi-t ku relacioni i religjionit me ekonominë është i diskutuar. Ideja e ‘njeriut ekonomik’ aq kontravers dhe joshës është i eksploruar dhe i delimituar.

Koncepti i elitës gjen materiale të reja për të zhvilluar dhe modifikuar përmes ekonomisë format qeverisëse brenda tre instancave: demokracia, aristokracia dhe tirania… mirëpo qeveritë reale i kanë tejkaluar këto forma qeverisëse ku klasa politike merr emra të shumta dhe multiforme.

Alternimi i demokratizimit të anëtarësimit i elitave në grupe të caktuara qeverisëse thërret efektin dakordues qe njihet nga vetë populli. Pika më komplekse pa zhvilluar padrejtësi është metoda se si duhet ndjekur një lider. Në çdo hap filozofi, sociologu, ekonomiku, psikologu, e të tjerë inderdeterminojnë dhe riforcojnë njëri-tjetrin. Aftësia për të menaxhuar materialet historike dhe sociologjike përmes fenomeneve kërkojnë një kulturë të pasur dhe realizem pa asnjë arrogance.

Roberto Michels qëndron si një besnik i idealeve demokratike ku ai shkruan se: “… demokracia e tanishme në histori përmbledh valet parardhëse. Ato thyhen në çdo pengesë. Ato duhet rinovohen. Spektri përfundimtar është i kurajuar vazhdimisht dhe në të njëjtën kohë i depresionuar. Kur demorkacia ka fituar stadin të zhvillimit, ajo i nënshtrohet një transformimit gradual duke adoptuar shpirtin aristokrat dhe në shumë raste forma aristokratike kundër asaj që e lufton me shumë vrull.

Tani akuzuesit e rinj ngrihen për të denoncuar këta tradhtarë, pas një kohe të artë luftimesh dhe pushteti i pamasë ata përfundojnë duke u përzier me klasën dominuese të vjetër. Sidoqoftë ata edhe njëherë janë të sulmuar nga kundërshtarë të rinj që apelojnë në emër të demokracisë. Kjo është e mundur nëse kjo lojë e egër vazhdon pa fund”.

Politika si një familje e madhe më konvergjencat e saj e bazuar mbi elementet qe janë të shtrënguara nga e kaluara, kompozojnë familje të reja që njohin dhe respektojnë vlerat kulturës politike dhe janë rritur brenda gjirit të tyre. Teoria e Michels-it përkujton një nga vlerat e mira të James Madison ku të dy e shikuan proçesin social si një kompeticion të vetë faktorëve të interesuar rreth atij procesi. Padyshim që është e vërtetë merita e Marksit dhe Engelsit, që kanë qenë të parët jo vetëm që kanë ngritur një sistem me pjesë të veçanta ku forcat prodhuese kanë luajtur në procesin historik por gjithashtu kanë lënë firmën e tyre, aty me krijimin e një filozofie të re duke zënë vendin e tyre në shkencë.

Këtë në fillim e bënë në manifestin komunist si një forme e vrazhde dhe vullnetshme duke thënë se historia botërore gjatë tërë zhvillimit të saj nuk është gjë tjetër veçse një luftë klasash dhe ai fenomen në rrafshin e aktivitetit e inkurajuar duhet kuptuar si një ‘superstrukturë’ e ndërtuar mbi baza ekonomike. Vilfredo Pareto, beson se materializmi historik ishte i aftë të bëjë një shërbim të shkëlqyer shkencës dhe vetë proletariatit. Duke u dakorduar me Pareto-n materializmi historik vesh elementet e jetës me një kriter aq sa kritik, shkencor dhe realistik nga pikëpamja e ambicies të rrjedhës Darviniane.

Në raste të caktuara nuk dëshirohet kontestimi i vlerave të fatit, opinioneve dhe ndjenjave në zhvillimin e politikës dhe jetës njerëzore. Pareto i jep besueshmërinë Marksit për paraqitjen e parimeve të afirmuara ndërkohë që ato kanë qenë ide të ngatërruara dhe popularitetin e teorisë historike duke e shpjeguar si fakt të domosdoshëm për njeriun.

Me vëzhgimin e Benedetto Croce ndaj materializmit historik deprivon elementet e finalitetin të Utopise ku socializmi marksis kërkon ta konvertojë duke mos i dhënë suport socializmit apo ndonjë mënyrë tjetër të jetës saj. Koncepti ekonomik historik është një doktrinë që shpjegon arsyet, gjenezën mirëpo nuk ndihmon socializmin që është një vizion pozitiv për të ardhmen. Heshtja e jashtme e luftës që përgjohet përmes historisë kërkon që materializmi historik të jetë i ballafaqueshëm më të vërtetën historike dhe të verifikojë vendin e vet në shkencat politike.

Teoria e materializmit historik na mëson se një grup social ka një sjellje të caktuar ndaj një rrethanë të caktuar duke u dakorduar me motivimin ekonomik. Duke u referuar si njeriu ekonomik nuk mund të themi se relacioni me ekonominë janë shpeshherë të komplikuara.

Për ekonominë mënyra e jetës rrallë herë pranon të dallohet nga të tjerat dhe të qartësojë ndarjet nga rrugët tjera të jetës njerëzore. Përkatësia ndaj një grupi të caktuar social dhe pozicioni favorit që t’i përkasë një klase si race, kombi, shteti, religjioni, partia, familje, klubi apo nga shumë forma të paraqitura sociale që ndikojnë në mentalitetin dhe sjelljen e individit në formacionin heterogjen social të tij.

Idealizmi me konsiderata e tij emfazon qartësinë se në jetën reale të abstraksionin absolut të njeriut ekonomik që sundohet nga rregullat ekonomike nuk ekziston. Njeriu nuk është një llogaritar ekonomik. Jeta e tij është një luftë e vazhdueshme përgjatë domosdoshmërive ekonomike, një shtrese ekonomike që i përket një sferë tradicionale e interesave e detyrave që ai duhet t’i përmbushë. Impulset që njeriu zotëron e shtyjnë atë drejt shtresës materiale dhe pozitës sociale duke e divergjuar nga kursi ekonomik natyral për t’i dhënë aktivitetit të tij një drejtim utopik ekonomik.

Njeriu ekonomik i ngritur nga natyra e tij fizike për Corradon Gini në fakt mbi baza të statistikave të shumta dhe të shumë konsideratave të prokreimi njerëzor shpjegon se “Se sa larg nga e vërteta është hipoteza e njeriut ekonomik, qëkur njeriu realisht mund të veproje si një njeri ekonomik, kjo është ajo, mbi baza të fitimit të përllogaritur dhe jo të domimuar nga impulse ku numri i lindjeve duhet të reduktohet në masë”.

Njeriu është ekonomik në veprimet e tij dhe gjendja e tij ekonomike është në mëshirën jo vetëm të ndikimit fizik të koeficienteve ekstra-ekonomik por edhe të stabilitetit të faktorëve ekonomik. Nëse baza ekonomike nuk determinohet në vetvete nga direktivat politik e sociologjik të kombit atëherë çfarë forme politike shtetërorë determinon kursin e politikave ekonomike? Disiplinat ngulmuese të materializmit historik mund të thonë së gjeneza e shtetit edhe pse të krijuara nga asambletë diplomatike apo në mënyrë spontane, asnjëherë nuk reduktohen vetëm në nevoja ekonomike.

Mirëpo edhe pse kjo gjenezë është në kontrast me motivimin ekonomik na lejon që të shohim aspiratat ekonomike dhe dëshira për të përparuar ekonomikisht. Dëshira për të pasur gjithnjë e më shumë klientë të mëdhenj brenda sferës ekonomike zhvillohet një tregti e madhe dhe një industri e fuqishme që paraqet domosdoshmërinë e ekspansionit të shteteve të vogla ekonomikisht por nën tutelën e një konkurrencë të egër. Pjesa më e madhe më ndjenjën patriotike mbi mbetjet gjuhësore dhe aktivitete të imperativit kategorik ekonomik udhëhiqen nga ideja e nacionalizmit. Në luftërat moderne ku motivi ekonomik vepron dukshëm akoma veprojnë mbi faktorë të tjerë si sentimentalizimi i masave moderne edhe pse impulset ekonomike janë aty si shtytës primarë.

Vlerat edukative të tendencave për të qenë sa më shumë një njeri ekonomik në vete për vetvete vlen për ta bërë sidoqoftë në shpinë të kapitalit dhe jo si një objekt në vete. Kapitali si lëvizje shoqërore, aktivizimin e saj e kërkon përmes anëtarëve që janë pjesëmarrës, pra të gjithë janë pjesë e kapitalit dhe aktivizimi i tyre bën që kapitali të aktivizohet. Dikush pak, dikush shumë je pjesë e kapitalit. (Oiekonomia (gr. vjetër – si të të udhëhiqen punët shtëpiake – ekonomia)