PËRMBLEDHJE E REKOMANDIMEVE TË UNWTO-së PËR SEKTORIN E TURIZMIT DHE TË UDHËTIMEVE GJATË DHE PAS PANDEMISË COVID-19.

Shkruan: Erzen Gjonbalaj

“Ata vet do të krijojnë viruse dhe vet do ua u shesin ilaçet”, kështu iu ishte drejtuar gjatë fjalimit të tij Muammar Gadafit në vitin 2009, anëtarëve në Këshillin e Sigurimit të KB-së.

Terrorizmi, katastrofat natyrore, rreziku nga  sëmundjet të rrezikshme dhe infektive si është rasti i pandemisë Covid-19, rritja e çmimeve të naftës në tregun botëror, luhatjet e shpeshta të kursit devizor, pasiguria politike dhe ekonomike …, ishin disa nga faktorët negativë me të cilët u përball dhe po përballet turizmi botëror në dekadat e para të shekullit XXI. Sulmet terroriste në Shtetet e Bashkuara në Shtator 2001 dhe pasojat e tyre të menjëhershme shënuan fillimin e një periudhe të pafavorshme për lëvizjet turistike.

Kriza ekonomike globale, e cila filloi në fund të vitit 2008, çoi në një rënie të ndjeshme të treguesve sasiorë të zhvillimit të turizmit në vitin 2009, në të cilin ardhjet e turistëve ndërkombëtarë ranë me 4% krahasuar me vitin 2008 (www.unwto.org). Viti 2015 ishte shumë i trazuar dhe ai përshkohej nga ndikime të ndryshme pozitive dhe negative në trendet turistike: p.sh. Ndryshimet e papritura në marrëdhëniet e valutave në tregjet financiare, pastaj rënia e çmimeve të naftës dhe derivateve të naftës, të cilat ndikuan pozitivisht në fuqinë blerëse të turistëve nga vendet importuese dhe negativisht në fuqinë blerëse të turistëve nga vendet eksportuese, kriza e emigrantëve në Evropa, lufta në Lindjen e Mesme dhe një rritje e numrit të sulmeve terroriste, e cila ka krijuar një ndjenjë të pasigurisë së përgjithshme në të gjithë botën.

Pavarësisht nga sa më sipër, turizmi botëror, në përgjithësi, është karakterizuar nga rritje pothuajse e vazhdueshme në pothuajse 7 dekadat e fundit, me goditje dhe rënie të herëpashershme dhe afatshkurtra, të cilat treguan këtë forcë, qëndrueshmëri dhe përshtatshmëri: ardhjet turistike ndërkombëtare në botë u rritën nga 25 milion në 1950, së shpejti 700 milion në 2000, ose 1.4 miliard në 2018. Në atë vit, numri i mbërritjeve turistike ndërkombëtare u rrit me 4.4%, që është 1.0% më shumë se norma vjetore e rritjes ekonomike globale (www.unwto.org)

Këshilli Botëror i Udhëtimit dhe Turizmit (WTTC), shoqata më e rëndësishme ndërkombëtare e bizneseve të turizmit, vlerëson se pandemia aktuale  shkaktojë humbjen / mbylljen e rreth 100 milion vendeve të punës në sektorin e turizmit në të gjithë botën, me rreth 3/4 e këtyre vendeve të punës për vendet anëtare të G20 (përbëhet nga 19 vende me ekonomitë më të zhvilluara në botë dhe BE si një anëtare e veçantë). Nëse mbajmë parasysh faktin se gjatë pesë viteve të fundit, një nga katër vendet e reja të punës në botë u krijua në sektorin e turizmit, është e qartë se një rënie e ndjeshme e punësimit në fushën e turizmit do të zvogëlojë ndjeshëm punësimin global. Duhet të kihet parasysh se para shpërthimit të pandemisë, rreth 330 milion njerëz ishin të punësuar në sektorin e turizmit, që është rreth 10% e punësimit në botë (https://wttc.org).

Është vlerësuar gjithashtu se efektet negative të pandemisë në turizëm do të manifestohen në uljen e produktit të brendshëm bruto global me 2.7 trilion dollarë amerikanë, gjë që do të ndikojë më shumë në ekonomitë e Azisë, Evropës dhe Amerikës së Veriut, si zona kryesore emetuese dhe pritëse në turizmin ndërkombëtar gjegjësisht në qarqet globale.

Rëndësia ekonomike globale e sektorit të turizmit (nënkupton sektorin më të gjerë ekonomik të gjeneruar nga turizmi, i cili përveç hotelerisë, biznesit të agjencive të udhëtimit, përfshin aktivitete të tjera të rëndësishme për turizmin, të tilla si transporti, tregtia, industria e argëtimit, etj.), Ilustrohet nga të dhënat ku pjesa e saj në prodhimin e brendshëm bruto botëror në vitin 2019 ishte 10.3% (https://wttc.org).

Pandemia aktuale ka ndikuar veçanërisht në trafikun ajror, si dega e trafikut me pjesëmarrjen më të madhe në trendet ndërkombëtare të turizmit (58% në 2018), gjë që konfirmon faktin se në fillim të prillit të këtij viti, rreth 27% e destinacioneve turistike në botë (vende, rajone), tërësisht ose pjesërisht, pezulluan fluturimet ndërkombëtare. Prandaj, vlerësimet nga Shoqata Ndërkombëtare e Transportit Ajror (IATA) thonë se humbjet e linjave ajrore në trafikun e pasagjerëve në vitin 2020 ka arritur në rreth 314 miliardë dollarë amerikanë (www.iata.org). Kjo padyshim do të çojë në falimentimin ose mbylljen e një numri të linjave ajrore të vogla ose blerjen e tyre nga linjat e mëdha ajrore të cilat, për shkak të rëndësisë së tyre kombëtare dhe ekonomike, mund të mbështeten në ndihmë të gjerë financiare nga qeveritë kombëtare (qeveritë e Gjermanisë, Mbretërisë së Bashkuar dhe Francës) , p.sh. kanë alokuar tashmë burime të konsiderueshme financiare për të ndihmuar kompanitë e tyre ajrore.

Siç e kemi parë tashmë, turizmi është një nga degët më të prekura, por turizmi mund të rikuperohet më lehtë nga pasojat e një pandemie krahasuar me degët e tjera ekonomike. Me shpresën e lehtësimit të rrugës për rimëkëmbjen dhe rimëkëmbjen e plotë të turizmit e OBT-së ka nxjerr disa rekomandime për qeveritë dhe institucionet të cilat merren me aktivitetet turistike për periudhën në të cilën gjendemi dhe pas saj.

Këto rekomandimet  kanë për qëllim sigurimin e një kornize vepruese për të ndihmuar vendet të zbusin ndikimin e menjëhershëm të krizës në udhëtimet dhe turizmin; ofrojnë stimul për rimëkëmbjen dhe drejtojnë zhvillimin afatgjatë dhe qëndrueshmërinë e sektorit të turizmit.

Duke pasur parasysh ndikimin e larmishëm të COVID-19, si dhe realitetet e ndryshme dhe kornizat rregullatore të qeverive kombëtare dhe autoriteteve të turizmit për të ndërmarrë veprime, vlerësohet që këto rekomandime nuk janë të zbatueshme në të gjitha rastet. Sidoqoftë, ato synojnë të drejtojnë veprimet e politikave për të zbutur ndikimin e krizës dhe për të përshpejtuar rimëkëmbjen përmes turizmit.

Rekomandimet e mëposhtme ndahen në tre grupe, por idealisht duhet të trajtohen njëkohësisht dhe përmes bashkëpunimit dhe bashkëveprimit mes tyre pra midis të gjithë akterëve në sistem:

Grupi i parë i masave: Menaxhimi i krizës dhe zbulimi i ndikimit

1. Ruajtja- mbajtja e vendit të punës, mbështetja e të vetë-punësuarit dhe mbrojtja e grupeve më të rrezikuara
2. Mbështetni likuiditetin e kompanive
3. Rishikomi i taksave, tarifave dhe rregulloreve që ndikojnë në transportin dhe turizmin
4. Siguroni mbrojtjen dhe besimin e konsumatorit
5. Nxitni zhvillimin e aftësive, veçanërisht aftësitë dixhitale
6. Përfshirja e turizmit në paketat e emergjencave ekonomike kombëtare, rajonale dhe globale
7. Krijimi i mekanizmave dhe strategjive të menaxhimit të krizave

Grupi i dytë i masave :Ofrimi i stimulimeve dhe rikuperimi nxitës

8. Sigurimi i stimulit financiar për investimet dhe operacionet e turizmit
9. Rishikoni taksat, tarifat dhe rregulloret që ndikojnë në udhëtimet dhe turizmin (e njëjta me masat nga grupi i parë i masave)
10. Lehtësimi i udhëtimit paraprak
11. Promovoni krijimin e vendeve të reja të punës dhe aftësive, veçanërisht ato digjitale
12. Qëndrueshmëria kryesore mjedisore në paketat stimuluese dhe rimëkëmbëse
13. Kuptimi i tregut dhe veprimi i shpejt për të rivendosur besimin dhe për të stimuluar kërkesën
14. Rritni marketingun, ngjarjet dhe takimet
15. Investoni në partneritete
16. Rrjedha kryesore e turizmit në programet kombëtare, rajonale dhe ndërkombëtare të rimëkëmbjes dhe në Asistencën e Zhvillimit

Grupi i tretë i masave: Përgatitja për nesër

17. Diversifikoni tregjet, produktet dhe shërbimet
18. Investoni në sistemet e inteligjencës së tregut dhe transformimin dixhital
19. Përforconi qeverisjen e turizmit në të gjitha nivelet
20. Përgatitja për krizë, ndërtimi i qëndrueshmërisë dhe sigurimi i turizmit është pjesë e mekanizmit dhe sistemeve kombëtare të emergjencës
21. Investoni në kapitalin njerëzor dhe zhvillimin e talenteve
22. Vendosni turizmin e qëndrueshëm në mënyrë të vendosur në agjendën kombëtare
23. Kalimi në ekonominë rrethore

Miliona njerëz sot në të gjithë botën varën drejtpërdrejt dhe në mënyrë indirekte nga udhëtimet dhe turizmi. Si të tilla, këto masa janë të domosdoshme dhe duhet të zbatohen menjëherë, veçanërisht ato që lidhen me sigurimin e një ndihme në kohë, të synuar dhe të përkohshme për njerëzit dhe firmat më të prekura për sa kohë që do të  zgjat urgjenca-pandemia.

UNWTO gjithashtu thekson rëndësinë e mbështetjes së biznesit ekonomikisht dhe fiskalisht dhe të rivendosjes së besimit në sektor. Mbi të gjitha, mbështetja duhet të jepet për të mbështetur vendet e punës. Aty ku kjo nuk është e mundur, duhet të bëhen të gjitha përpjekjet për të mbrojtur punëtorët dhe për të krijuar mundësi të reja, veçanërisht për grupet në nevojë.

Njëra nga masat më të nevojshme që duhet ndërmarrën  është mbajtja-ruajtja e vendit të punës, mbështetja e të vetë-punësuarve dhe mbrojtja e grupeve më të rrezikuara si dhe masat tjera si në vijim:

• Sigurimi i stimujve të veçantë dhe fondeve të ndihmës për kompanitë që mbajnë fuqinë e tyre të punës, duke përfshirë përjashtimin ose uljen e sigurimeve shoqërore dhe pagesa fiskale.
• Jepni subvencione të pagave njerëzve dhe firmave për të ndihmuar në frenimin e rënies dhe në dhënien e përkrahjes për ngritje.
• Zgjerimi dhe transferimi i përfitimeve sociale, veçanërisht për ata më të prekshmit. Këto mund të përfshijnë pagesa të përfitimeve të sigurimit të papunësisë dhe shtesave për punëkërkuesit.
• Zhvillimi i skemave të posaçme të mbështetjes për punëtorët e vetëpunësuar si përjashtime, vonesa ose ulje të sigurimeve shoqërore dhe pagesa fiskale.
• Siguroni mbështetje për punëtorët që qëndrojnë në shtëpi për t’u kujdesur për fëmijët dhe të moshuarit dhe siguroni procedura të lehta administrative për përfituesit.
• Promovoni stimuj për kompanitë që ofrojnë trajnime për individë të detyruar të ndalojnë punën.
• Krijoni mekanizma për papunësinë e pjesshme siç janë orari i reduktuar i punës
• Lironi rregullat për kompensimin e punës afatshkurtër, duke e bërë më të lehtë për kompanitë e prekura rëndë nga kriza aktuale të aplikojnë për ndihmë për të kompensuar pagat kur ata janë të detyruar të ndërpresin përkohësisht punën

. • Promovoni dialog efektiv midis kompanive dhe sindikatave të punëtorëve në përputhje me standardet ndërkombëtare të punës.

• Njohin dhe zbutin rreziqet e punësimit dhe vështirësitë ekonomike me të cilat mund të përballen punëtorët gjatë dhe pas krizës.
• Futja e masave të veçanta të mbrojtjes për të siguruar që grupet tradicionalisht të pa favorizuara të mos preken negativisht, veçanërisht gratë, të rinjtë dhe komunitetet rurale. Diversifikoni tregjet, produktet dhe shërbimet
• Diversifikimi i turizmit për të shmangur varësinë nga një aktivitet i vetëm ose treg. Vizitorët e huaj janë eksporte me vlerë të lartë dhe duhet të konsiderohen si pjesë e programeve kombëtare të promovimit të eksportit. Në të njëjtën kohë, tregjet e brendshme shpesh janë shtylla kurrizore e sektorit.
• Puna për t’i bërë udhëtimet e brendshme dhe ato brenda rajoneve më konkurruese përmes lidhjes së zgjeruar dhe lehtësimit të udhëtimit.
• Adresimi i ndërrimet themelore të kërkesës. Kuptimi i ndryshimeve të mundshme në preferencat dhe sjelljen e konsumatorit pas krizës do të jetë kritik.
• Sigurimi i komuniteteve dhe grupeve më të cenueshme me kapacitet për të zhvilluar produkte të reja turistike që mbështesin rajonet rurale dhe komunitetet në nevojë.
• Lehtësimi dhe / ose rritja e skemave të Turizmit Social që synojnë të moshuarit, familjet, të rinjtë dhe personat me aftësi të kufizuara

Duke pasur parasysh kompleksi tetin e problemeve me të cilat përballet turizmi, Organizata Botërore e Turizmit e bazon zhvillimin e kësaj veprimtarie, të paktën në të ardhmen e afërt, në elementet vijuese (www.unwto.org);

• nevoja për bashkëpunim të ngushtë dhe koordinim të aktiviteteve me Organizatën Botërore të Shëndetësisë, si agjencia kryesore e KB-së që administron krizën e shkaktuar nga pandemia e virusit COVID-19;
• sigurimi i zbatimit të masave shëndetësore (gjithashtu në bashkëpunim me Organizatën Botërore të Shëndetësisë por edhe qeveritë kombëtare), përmes së cilës efektet negative të pandemisë në trendet ndërkombëtare të turizmit do të minimizohen;
• forcimi i solidaritetit me vendet veçanërisht të prekura nga kjo pandemi; dhe
• duke theksuar qëndrueshmërinë dhe përshtatshmërinë e turizmit ndaj krizave të ndryshme globale me të cilat është përballur në të kaluarën (megjithëse kjo është një krizë e paparë) dhe me të cilat do të përmallet në të ardhmen (krizat shëndetësore të cilat do të jenë po ashtu të paqarta paraprakisht dhe më efekte shkatërruese) .

Gjatë dy dekadave të fundit, vizione të ndryshme të zhvillimit të turizmit në botë për dekadat e ardhshme janë shfaqur në qarqet e ekspertëve, ka shumë ekspertë që deklarojnë se e ardhmja e turizmit do të jetë më një rritje jo aq të pritshme por do të jetë pjesërisht, do  varen nga veprimi i faktorëve të jashtëm – të tillë si ndryshimet mjedisore (kryesisht ndryshimi i klimës), gjendja shëndetësore (sëmundjet si janë aktualisht), kushtet socio-ekonomike dhe stilet e jetesës, dhe në një masë më të vogël do varen nga mekanizmi i menaxhimit i përdorur nga destinacionet turistike dhe bizneset. Pandemia e virusit COVID-19 duket se i konfirmon këto vlerësime me efektin e saj shkatërrues.

Autori është hulumtues i turizmit rural dhe erotik.