Ismajl Kurteshi

Kuvendi i Kosovës duhet t’i fillojë procedurat e shkarkimit të presidentit, i cili, në prag të fillimit të dialogut përfundimtar me Serbinë, deklaron se nuk ka nevojë për vija të kuqe në këtë dialog. Në platformën e Qeverisë të marsit 2011 thuhej: Sovraniteti dhe integriteti territorial është i pacenueshëm, i patjetërsueshëm dhe i pandashëm. Rregullimi i brendshëm i vendit është kompetencë sovrane e institucioneve shtetërore. Plani i Ahtisarit për rregullimin e të drejtave dhe garancive për komunitetet është i panegociueshëm.

Këto tri çështje ishin vija të kuqe për të cilat askush nuk kishte të drejtë të dialogojë. Në prag të fillimit të dialogut përmbyllës, në vitin 2018, presidenti i Kosovës deklaron se në këtë dialog nuk nevojiten vija të kuqe. Ky njeri nuk mund ta përfaqësojë Kosovën, prandaj Kuvendi duhet ta fillojë procedurën e shkarkimit të tij.
Në qoftë se analizohen me kujdes temat për të cilat Kosova ka dialogu me Serbinë, marrëveshjet e arritura dhe përfitimet nga ky dialog del se dialogu në mes të Kosovës dhe Serbisë që është zhvilluar nga viti 2011 u ka shërbyer ekskluzivisht interesave të Serbisë.

Edhe nga dialogu i ardhshëm në mes të Kosovës dhe Serbisë, që po pretendohet të jetë përmbyllëse, ka shumë gjasa të përfitojë Serbia në dy drejtime. Të integrohet në BE dhe ta legjitimojë ndërhyrjen në organizimin e brendshëm të Kosovës. Kurse Kosova si përherë po vazhdon të marrë pjesë në dialog pa platformë, pa konsensus politik e shoqëror dhe krejt e papërgatitur.

I. Më 10 mars 2011 Kuvendi i Kosovës pati miratuar Rezolutën përmes së cilës mbështeti “dialogun midis dy shteteve të pavarura dhe sovrane, Kosovës dhe Serbisë, për çështje praktike, në interes të përmirësimit të jetës së qytetarëve dhe avancimit të agjendës evropiane për të dy shtetet…”

1. Edhe pse Kuvendi i Kosovës mbështeti dialogun në mes të dy shteteve sovrane, ende nuk është e definuar kush me kënd po negocion? Shteti i pavarur i Kosovës me Serbinë, siç po deklaron pala e Kosovës, apo Serbia me Krahinën e saj jugore, si është e definuar në Kushtetutën e Serbisë.
Pa përcaktimin përfundimtar të kësaj çështjeje s’kanë si të definohen çështjet që janë objekt i marrëveshjeve, sepse marrëveshjet determinohen nga statusi i palëve në dialog.

2. Rezoluta e vitit 2011 e miratuar në Kuvend mbështeste dialogun në interes të përmirësimit të jetës së qytetarëve… por gjatë dialogut është biseduar vetëm për serbët e Kosovës dhe asnjëherë nuk është diskutuar për përmirësimin e jetës së qytetarëve shqiptarë, që jetojnë në trojet e tyre, në Luginën e Preshevës.

3. Kuvendi i Kosovës, përmes Rezolutës, i obligonte përfaqësuesit e Kosovës që përmes këtij dialogu të kontribuojnë në avancimin e agjendën evropiane për Kosovën. Derisa Serbia falë dialogut ka avancuar shumë në këtë drejtim, Kosova ka mbetur vendi i vetëm i izoluar në Evropë edhe për shkak të angazhimit të hapur të Serbisë për mospranimin e Kosovës në institucione të ndryshme ndërkombëtare.

4. Kuvendi përmes Rezolutës së lartpërmendur pati obliguar Qeverinë e Kosovës t’ia paraqiste Kuvendit dokumentin themelor mbi bazën e të cilit do të zhvillohet dialogu.

5. Në platformën e Qeveris të marsit 2011 vlen të veçohen këto elemente: Sovraniteti dhe integriteti territorial është i pacenueshëm, i patjetërsueshëm dhe i pandashëm. Rregullimi i brendshëm i vendit është kompetencë sovrane e institucioneve shtetërore. Plani i Ahtisarit për rregullimin e të drejtave dhe garancive për komunitetet është i panegociueshëm. Asnjëra nga këto elemente të Platformës së Qeverisë për dialog nuk u respektuan.

II. Duke pasur parasysh se nga dialogu teknik u kalua në dialog politik, Kuvendi i Kosovës më 18 tetor 2012 e autorizoi Qeverinë ta udhëheqë dialogun politik, me pjesëmarrjen e komisioneve relevante parlamentare. Po ashtu, u kërkua nga Qeveria të raportojë rregullisht mbi procesin e dialogut.

1. Dialogu në mes të Kosovës dhe Serbisë është karakterizuar me mungesë të konsultimeve, mungesë të platformës shtetërore, mungesë të përgatitjeve për dialog dhe mungesë të llogaridhënieve nga përfaqësuesit e Kosovës.
Kurse Komisionet Parlamentare nuk u bënë pjesë e delegacionit që dialogonte.
Dokumentet, si ai i 15 janarit 2015 të publikuar nga EditaTahiri, ku bëhet fjalë për shtyllat e procesit të dialogut, vijat e kuqe dhe transparencën, përveç të tjerash, thuhet se parim themelor është mosndërhyrja në sovranitetin e njëri-tjetrit, zhbërja e strukturave paralele, zgjidhja e çështjeve të reparacionit të luftës dhe suksesionit.
Koha ka dëshmuar se asgjë nga ajo që është thënë në këtë dokument nuk është realizuar.

2. Përkundër faktit se janë nënshkruar mbi 20 marrëveshje në mes të Kosovës dhe Serbisë, Serbia respekton vetëm marrëveshjet për vulat doganore, mbledhjen e të hyrave doganore për veriun dhe njohjen e polisave të automjeteve (pra vetëm ato marrëveshje që i duhen Serbisë).

3. Vlen të përmendet se tekstet e marrëveshjeve i karakterizon dykuptimësia e tyre që pastaj u mundëson palëve t’i interpretojnë marrëveshjet sipas interesave të tyre.

4. Serbët e Kosovës as nuk janë integruar, as nuk e njohin shtetin e Kosovës siç ndodh edhe me deputetët, ministrat dhe zyrtarët e tjerë serbë.

Serbia po e minon shtetësinë e Kosovës me të gjitha mjetet.
Kosova është vend i vetëm në Evropë pa një të ardhme të qartë të anëtarësimit në Bashkimin Evropian.

III. Faza e re e dialogut Kosovë – Serbi nuk ndryshon nga dialogu i mëhershëm në mes të dy vendeve.
Serbia nuk ka lëvizur nga qëndrimet e saj hegjemoniste karshi Kosovës.

Pala kosovare i ka filluar bisedimet, si përherë, pa një konsultim të gjerë politik apo shoqëror, pa platformë shtetërore, pa transparencë, pa i bërë të qarta synimet që do t’i arrijë në këtë proces.

Presidenti i vendit ka shkuar në Bruksel, si përherë, pa miratimin e Kuvendit dhe pa marrëveshje me partitë politike, pa platformë të bisedimeve, i papërgatitur dhe jotransparent. Ky president që deklaron se nuk duhet të ketë vija të kuqe në dialog me Serbinë nuk mund ta përfaqësojë Kosovën. Presidenti që bisedimet i quan të vështira dhe paralajmëron koncesione të reja nuk ka as vullnet, as dije dhe as guxim t’i mbrojë interesat e këtij vendi.

IV. Në lidhje me Platformën e Qeverisë së Kosovës për dialogun me Serbinë, Komisioni Parlamentar për Punë të Jashtme më 7 maj 2018 i rekomandoi Kuvendit të Kosovës të mos e miratojë Platformën Shtetërore për finalizimin e dialogut në mes të Kosovës dhe Serbisë për normalizimin e marrëdhënieve në mes të dy vendeve, në formën ekzistuese. Komisioni konstatoi se Kosova duhet ta ketë platformën shtetërore e cila do të jetë rezultat i konsensusit të gjerë ndërmjet partive parlamentare. Komisioni, po ashtu, rekomandoi që Kuvendi të organizojë një debat parlamentar nga i cili do të dalin rekomandimet për ndërtimin e platformës konsensuale të shtetit të Kosovës. Rekomandimet e Komisionit nuk u përfillën. Kuvendi, i cili, duhet ta ketë rolin mbikëqyrës, mbi të gjitha, procesin e dialogut, po injorohet.

Në fazën e re të dialogut duhet ta merrte parasysh edhe vlerësimin gjithëpërfshirës të dialogut të gjertanishëm dhe marrëveshjet e arritura. Rezultatet e këtij vlerësimi duhet të reflektojnë në fazën e re të dialogut që po pretendohet të jetë ligjërisht obligativ dhe përfundimtar.

Kosova ka përjetuar marrëveshje obligative, të cilat janë quajtur edhe përfundimtare, si ajo e vitit 1912, kur Kosova është ndarë me forcë nga trungu etnik dhe është robtuar nga Serbia. Në vitin 1945, kur pas Luftës së Dytë Botërore, Kosovës edhe një herë i imponohet vazhdimi i robërisë nën thundrën serbe, edhe në vitin 1989 kur Kosovës i mohohen të drejtat e garantuara me Kushtetutën e vitit 1974.

Marrëveshja përfundimtare dhe afatgjatë do të arrihet vetëm kur ajo është e drejtë, parimore dhe e pranueshme për qytetarët e Kosovës.
Marrëveshjet e fshehta të Presidentit të vetautorizuar nuk janë të Kosovës, por ato vetëm sa do ta komplikojnë situatën edhe ashtu të komplikuar në Ballkan.