Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

1. Pavarësia

Pavarësia është themelore për ekzistencën e një shteti si subjekt të pavarur në arenën ndërkombëtare. Një shtet i pavarur ka të drejtën të vendosë për politikat e tij të brendshme dhe të jashtme pa ndërhyrje nga entitete të jashtme. Ajo nënkupton se shteti është i lirë nga çdo kontroll i huaj dhe gëzon njohje dhe ekzistencë të qëndrueshme ndërkombëtarisht.

Shpallja e Pavarësisë së Kosovës (17 Shkurt 2008): Ky moment historik e pozicionoi Kosovën si shtet të ri dhe të pavarur. Megjithatë, njohja ndërkombëtare e Kosovës është ende e kufizuar, pasi disa shtete të fuqishme si Rusia dhe Kina nuk e kanë njohur ende.

Pavarësia e Shqipërisë (1912): Ndërkohë që procesi i pavarësisë së Shqipërisë ka ndodhur në një periudhë tjetër, Kosova ka kaluar nëpër një kontekst të ndryshëm, ku ndërhyrja ndërkombëtare dhe prania e organizatave ndërkombëtare si UNMIK dhe EULEX kanë pasur ndikim të konsiderueshëm në sovranitetin e saj të brendshëm.

2. Sovraniteti i brendshëm

Sovraniteti i brendshëm i shtetit ka të bëjë me autoritetin e këtij shteti për të ushtruar kontroll të plotë dhe për të marrë vendime në brendësi të kufijve të tij. Ky sovranitet pasqyrohet në aftësinë për të miratuar dhe zbatuar ligje, për të siguruar rendin publik dhe për të mbrojtur të drejtat e qytetarëve të tij.

Prania e Misioneve Ndërkombëtare: Misionet si UNMIK dhe EULEX kanë luajtur një rol të rëndësishëm në administratën e Kosovës, duke ndikuar në sovranitetin e saj. EULEX ka mbikëqyrur sektorët e drejtësisë dhe sigurisë, duke kufizuar autoritetin e plotë të qeverisë kosovare.

Decentralizimi dhe Pakicat: Komunat serbe, veçanërisht ato në veri të Kosovës (Mitrovica Veriore), kanë shfaqur një qëndrim destruktiv, duke kufizuar veprimet e qeverisë për të ushtruar sovranitet të plotë mbi gjithë territorin.

3. Sovraniteti i jashtëm

Sovraniteti i jashtëm i referohet aftësisë së një shteti për të vepruar në mënyrë të pavarur në skenën ndërkombëtare, për të ndjekur dhe mbrojtur interesat e tij ndaj shteteve të tjera. Njohja ndërkombëtare është një komponent kyç për realizimin e sovranitetit të plotë të jashtëm.

Pengesa për anëtarësim në OKB: Për shkak të mosnjohjes nga Rusia dhe Kina, Kosova nuk është ende anëtare e OKB-së, një kufizim që pengon sovranitetin e saj të jashtëm.

Marrëveshjet e Dialogut të Ndërmjetësuar nga BE: Disa marrëveshje të arritura me Serbinë, të ndërmjetësuara nga BE, kanë kërkuar kompromise që ndonjëherë kanë kufizuar politikën e jashtme të Kosovës. Për shembull, Marrëveshja për Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe ka ngjallur debate të mëdha për ndikimin e saj në sovranitetin e Kosovës.

4. Kufizimi i sovranitetit të brendshëm dhe të jashtëm të Kosovës nga faktori ndërkombëtar

4.1. Prania e institucioneve ndërkombëtare

Pas përfundimit të luftës në Kosovë (1999), administrata ndërkombëtare, përmes UNMIK dhe më pas EULEX, ka mbikëqyrur institucionet kryesore të shtetit, duke kufizuar autoritetin e qeverisë kosovare në fusha të tilla si drejtësia dhe siguria.

4.2. Dialogu Kosovë-Serbi

Dialogu i ndërmjetësuar nga BE ka pasur një ndikim të rëndësishëm në strukturën e brendshme të Kosovës, duke përfshirë një rezistencë të theksuar nga komunat serbe, veçanërisht në pjesën veriore të Kosovës. Në disa raste, këto marrëveshje janë interpretuar si të favorizuara për Serbinë, duke kufizuar sovranitetin e Kosovës.

4.3. Kufizimet nga njohja e kufizuar ndërkombëtare

Kosova ka pasur dhe ka vështirësi për t’u anëtarësuar në organizata ndërkombëtare, si OKB, UNESCO dhe INTERPOL, çka ka pasur një ndikim negativ në ushtrimin e sovranitetit të jashtëm të saj.

Marrëveshjet për Energjinë dhe Telekomunikacionin: Disa marrëveshje të arritura në kuadër të dialogut Kosovë-Serbi kanë pasur ndikim në sovranitetin e Kosovës mbi burimet e saj natyrore.

5. Kufizime të ekonomisë dhe politikës së jashtme

Varësia nga Ndihma Ndërkombëtare: Kosova, që nga shpallja e pavarësisë, ka mbetur e varur nga ndihmat e BE dhe SHBA. Shumë reforma në sektorin ekonomik janë diktuar nga kushtet e vendosura nga Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN).

Ndikimi i BE-së në Politikat e Brendshme: Në kuadër të integrimit evropian, Kosova është e detyruar të zbatojë reforma që shpesh kufizojnë autonominë e saj politike dhe ekonomike.

6. Reagimi dhe strategjitë për rritjen e sovranitetit të Kosovës

Forcimi i Institucioneve të Brendshme: Qeveria e Kosovës duhet të forcojë sundimin e ligjit dhe të sigurojë që institucionet e saj të funksionojnë në mënyrë të pavarur.

Rritja e Mbështetjes Ndërkombëtare: Për të rritur njohjen ndërkombëtare, Kosova duhet të thellojë bashkëpunimin me partnerët ndërkombëtarë dhe të lobojë më fuqishëm.

Njohjet e Reja: Kosova ka arritur të sigurojë njohjen nga mbi 100 shtete, përfshirë shumicën e vendeve anëtare të BE-së dhe NATO-s.

Anëtarësimi në Organizatë Ndërkombëtare: Kosova është anëtare e Bankës Botërore dhe Fondit Monetar Ndërkombëtar.

Rasti i Kosovës është një shembull kompleks i sfidave që has një shtet i ri në konsolidimin e sovranitetit të brendshëm dhe të jashtëm. Megjithëse ka bërë përparime të konsiderueshme që nga shpallja e pavarësisë, kufizimet e vazhdueshme nga faktorët ndërkombëtarë dhe të brendshëm janë ende pengesa të rëndësishme për një shtet plotësisht të pavarur dhe sovran.