Adem Gashi 

• Gu, guu, guuu! – ia bëri Pëllumbi bardhosh karshi dritares së tij.
• Ç’ke, ore? – i foli Njeriu nga brenda. – Ti ke një dert, o i uruar, po unë s’jam Hazreti Sulejmani të ta kuptoj gjuhën tënde!

Njeriu u sorollat një copë herë nëpër dhomën e tij që kundërmonte erë myku e athtësi lagështire. Më në fund e ndezi një cigare dhe fjollat e tymit të saj iu shtuan kaosit të përgjithshëm, kaosit të mendimeve të tij dhe kaosit të veprimeve metafizike brenda librave të zverdhur në njërën faqe të murit.

Përjashta në parmakun e dritares, çokiste Pëllumbi! Përbrenda ziente Njeriu. Pëllumbi dhe Njeriu. Midis tyre nderej materia e xhamtë, që i ndante dhe i bashkonte njëkohësisht. Në të vërtetë ajo ishte një ndarje çfarë e kishte bërë që më parë natyra, sipas llojit, sojit e sorollopit, po aq sa ishte edhe bashkim i mundshëm brenda biotopi të planetit, për t’u ngritur biocenoza e harmonisë së kundërshtimeve: “ Ti pëllumb je i bukur, je i mirë me bardhësinë tënde paqësore, je i dashur me gugatjen tënde të përmallshme dhe njeriu të mban e të ushqen, t’i vë përpara kokrrat e elbit e të grurit, të përkëdhel e të vë në supe, po një ditë mund të ta dredhë kokën, të të vërë në tigan. Kjo harmoni me mik-armikun tënd s’është ndonjë përjashtim. Të këtillë e ke edhe brenda vetë sojit tënd shpendor”.

Njeriu fiku cigaren në tavllë dhe hodhi mbushullimë ndjenjash me një drithërimë të babëzitur kur dëgjoi gu-gunë e tij që vinte si kumbim jashtë xhamit të dritares. Pa Pëllumbin ngeshëm.

• E kuptoj ore, e kuptoj, – foli Njeriu, – edhe pse s’jam Hazreti Sulejmani, e kuptoj se ti ke një hall. Po në paç uri, prit sa të vijë koha e drekës. Atëherë do të ha për vete dhe ty do t’i hedh thërrmijat e bukës. Aq sa do të më mbeten. Epo, uri ka kudo në botë, Pëllumb i dashur, mos kërko më shumë! Së paku e kalojmë edhe një ditë. Në mos na ardhtë zëri për këngë, punë e madhe! Mund të shtrihemi në fudullëkun tonë: ti andej dritares, unë këtej. Mjafton të mos na rebelohen zorrët. Apo s’është kështu!?

Pëllumbi për pak çaste u tulat në brengën e vet dhe nuk nxori zë. I mbylli sytë si të lëshohej në krahët e një ëndërrimi parajsor. Një vrushkull i rrezeve të diellit dimëror depërtoi nëpër cegmin e janarit dhe u mbështet në krahun e Pëllumbit. Mbase pëllumbat nuk ëndërrojnë, por sidoqoftë, u krijua parabola e mundshme e ëndërrimit, mashtrimi ngushëllues. Pëllumbi vërtet kishte ëndërruar, sepse pas pak u mblodh trembshëm dhe nisi një gugatje të shqetësuar. Vrushkullin e rrezeve e kishte kullufitur cegma.

• Pëllumb i dashur, – i foli Njeriu që tash kishte qëndruar karshi dritares, – ti ke edhe të ftohtë. Epo, ftohtë është edhe këtu brenda. Ja, e shikon, ka ngrirë edhe lulja në saksi. Po ti, së paku mund të lëvizësh ende, mund të fluturosh bashkë me elegjinë tënde në sqep, mund të fluturosh e të varësh fluturimin në një degë ulliri. Ç’po flas edhe unë? – bëri me vete pastaj sërish e shikoi Pëllumbin nëpër materien e xhamtë. – Po deshe edhe po ta hap dritaren. Hë për hë mund të rrimë e të kuvendojmë. Asgjë më tepër nuk të ofron enterieri i dhomës sime. Nëse të rrokë mërzia edhe këtu, çukit mbi rrashtën e Sokratit. Jo, Jo. Ajo është një kockë e lashtë, po më mirë dendu me trutë e Kafkës. Ah, orëliga! Po cili mund të ngopet me trutë e tij? As korbat. Pëllumb i dashur. As korbat më nuk i hanë. Pas syve të Homerit kanë harruar t’i hanë trutë. Që atëherë zuri fill përlotja shterpe e planetit.

Njeriu hapi njërin krah të dritares. Miqësia më s’pati nevojë të përshkohej nëpër materien e xhamtë. U fut drejtpërdrejt në lirinë e kafazit, duke i lënë lamtumirën lirisë së acarit.

Njeriu mbylli sërish krahun e dritares. Pëllumbi kërceu nga supi i tij drejt në dollap dhe që andej mbi Dhiatën e Vjetër, sepse iu duk më e trashë se librat e tjera. Shikimin gjithnjë e mbante drejt. Njeriu tashti po i mbante leksionin e parë për lirinë në kafaz. Dikur ndjeu një turbullim të brendshëm dhe i erdhi të bënte glasën, po zorrët e zbrazëta nuk nxorën veçse ca ujë të hollë.

• Ç’bëre kështu, të keqen!? – i bërtit Njeriu. Ai ndërpreu leksionin. E mori Pëllumbin dhe e vuri mbi librin e Anakreontit, pastaj e hap Dhiatën e Vjetër që të shihte se ç’skandal qe bërë në të. Uji i hollë, i verdhemët i Pëllumbit kishte vërshuar në një faqe të tërë, mu aty ku notonte Varka e Noes, varka e shpëtimit. Katastrofë në katastrofë.
• A o derëzi! – i foli Ai. – Ç’bëre kështu? E njollose fatin tënd mu në embrion. E shikon? Pikërisht kështu qe ngjizja e misionit tënd paqësor. E di sesi e prisnin gjithë gjallësorët kthimin tënd, lajmin për fundin e përmbytjes? Ta kishe derdhur atë ujë mbi Këngën e Këngëve, mbase Solomoni (Hazreti Sulejmani) do të merrej vesh me ty në gjuhën tënde dhe do të të mëshironte, po vetvetja nuk të mëshiron kurrë. Nejse, bëre ç’bëre, vetë e bëre. Tashti rri aty ku je dhe mos lëviz! Kam edhe unë punët e mia, edhe unë kam uri e të ftohtë si ti, edhe unë kam ditën e ngjizjes sime, po ja që nuk e njollos si ti. Pëllumbi ndjeu një çikë ngrohtësi, i puliti kapakët e syve dhe, si nëpër gjumë, ia bëri gu-guu! Njeriu u ul në një skaj të krevatit dhe ndezi një cigare tjetër. Në materien e xhamtë fatamorgana e acarit po i vizatonte ngeshëm gjethet e palmave të kokosit, ndërsa koha i ngarkonte me tension, tmerr e uri, njësitë e veta më të vogla deri te sekondat, minutat, orët e më tej, duke ua ndërruar vlerën dhe peshën e barrës. Qëllonte që një sekondë bëhej më e rëndë se java, ose një vit kalonte më shpejtë se ora. Hapësira, gjithnjë hapësirë, provonte të gjitha shfryrjet e kohës, të gjitha huqet e saja dhe për asgjë s’i bëhej vonë. Sa mbushte dimensionin e thellësisë së materies së vdekshme, shtrinte përmasën e gjerësisë. Kur qëllonte të mbushej edhe ky dimension me gjallësim, hapte përmasën e lartësisë dhe e shtrinte deri tek yjet. Pëllumbi mund të hidhej në të tri këto dimensione, si një atlet i ëndrrave të bardha, por kurrsesi nuk mund të kthehej para e prapa në kohë, kurrsesi nuk mund të rrinte në sekondën e vet, sepse një frymëmarrje dhe sekonda s’ishte më. Ishin, por, Pëllumbi dhe Njeriu.
• Gu, guu, gugu!

Njeriu çoi shikimin drejt librave.

• Vërtet je i parehatshëm! – i foli Ai Pëllumbit, që tashti ishte zhvendosur nga Anakreonti në veprën e Aristotelit.
• Por ç’t’u desh ky ndërrim? Eh Pëllumb i bardhë! Sekush do të dëshironte të ishte në vendin tënd. Vargjet e Anakreontit të shpien në kraharorët e ngrohtë të vashave të Lesbosit. Po ja që ty as aty nuk të pëlqen ta bësh gjumin e ngrohtë, të ëndërrosh pëllumbeshën e hirtë. Nejse, nejse. Punë për ty. Po ç’kërkove pikërisht tek Aristofani, or mjerush? Dhe të ishe futur brenda sojit tënd shpendër, të “Zogjtë”, por ke shkuar te “Paqja”. E ku do ta shpiesh atë? Ke harruar, Pëllumb i dashur, se zilia e perëndive është më e tmerrshme se e njerëzve. Edhe hakmarrja e tyre është më e tmerrshme. Prit edhe pak sa t’i mprehë Marsi shigjetat e rrufeve, pa nuk do të kesh kohë as për të bërë glasën. Prit sa të t’i lëshojë stuhitë Neptuni, atëherë do të shohësh. Ti albatros nuk je. Nuk do të kesh vend as në tokë, as në qiell. Paç veten më qafë! Njeriut i hipi mërzia në kokë. Uria dalëngadalë zuri t’ia gërryente zorrët dhe ftohma po ia fuste në trup mornicat drithëruese. U ngrit nga skaji i krevatit dhe iu qas Lules që kishte ngrirë. Preku një gjethe të saj, po ajo i mbeti në dorë si një kujtim i trishtueshëm. Preku edhe një tjetër, edhe një tjetër… derisa trishtimi i madh i kërcellit u shndërrua në kaktus. Shkoi edhe kjo, – mendoi Njeriu pikëllueshëm, – kjo që dikur përhapte aromën e mirë nëpër dhomë, tashti kundërmon kalbjen. Ishte, por s’është më. Tashti saksia ngjan në një arkivol të shëmtuar. Kështu u varrosën të katër stinët e Lules dhe unë, bashkë me këta miqtë e mi që më kanë zënë një anë të tërë të murit të dhomës, nuk gjetëm asnjë mënyrë t’i ndihmonim. Madje as Pëllumbi. Si duket kjo s’kishte nevojë për paqe.
• Si thua ti, Pëllumb, ti flamurmbajtës i paqes, kishte apo s’kishte nevojë për paqe Lulja?
• Guuu, gu! – ia bëri Pëllumbi.
• Eh, ti vetëm gugu di dhe asgjë tjetër! – iu kërcënua Njeriu, – unë të pyes dhe ti gugu! Të kishe qenë papagall, së paku do t’i përsëritje fjalët e mia dhe unë do të t’i vërja pranë kafazit Demostenin dhe Ciceronin. Atëherë do të bënit zhurmë. Ndoshta! Këtu më tepër ka nevojë për zhurmë sesa për qetësi. Qetësia dhe paqja po më mbysin. Pëllumb i dashur, atë janë futur në çdo kënd të kësaj dhome. A nuk e ndien se ky ajër i athët ka nevojë të trazohet? Ka nevojë të trazohet parahistoria, antika. Koha e Krishtit. Këtu ka rënë një paqe mortore, sterile. Nuk po më punon as imagjinata. E Kupton? As imagjinata,
• Guuu, guu! – bëri Pëllumbi
• Po, po. Ti vetëm gugu, – tha Njeriu që tashti i kaluan paksa mornicat drithëruese. – Më duket se edhe ty t’u neverit paqja e ftohtë. Duhet ta kapërcejmë disi këtë shekull mosdurimi. Ja, aty pranë teje është njeriu që ka mardhur në paqen e bardhë të Siberisë. Mbase ai na ngroh.

Njeriu mori nga dollapi njërin nga librat e trashë të Dostojevskit dhe iu afrua stufës. I shkoqi disa nga tabakët e librit sa t’i vinte flakën. Pastaj e futi të tërin. Stufa mori një bubullimë të lehtë si të ishin hapat e Raskolnikovit. Njeriu ndezi një cigare dhe ia ktheu shpinën stufës. Pëllumbi fluturoi në supin e tij. Pas pak gjethet e palmave në materien e xhamtë zunë të lotojnë. Pikëllimi i tyre po e vërshonte shkretëtirën boshe.

• Shpëtuam, Pëllumb, shpëtuam, – foli Njeriu që papritmas i erdhi ndër mend diçka, – tash vjen radha e “1001 netëve” dhe më nuk do ta ndiejmë ftohmën. Edhe po të marrë dhjetë net të Shehrazades një natë jona, ne do ta presim pranverën.

Hapat e Raskolnikovit tashmë qenë zhdukur. Priteshin hapat e mbretit Ibën Numan, Shah Kan e Kan Makan, priteshin marshimet e hordave e të kohortave të luftëtarëve. Të gjitha do t’i gëlltiste zjarri.

Njeriut i ishte zgjuar imagjinata dhe po e shpinte drejt neverisë, që tashti kishte zënë vendin e paqes. Pëllumbi kërceu nga supi i tij në dollap si t’i jepte shenjë se ç’libër kishte radhën e flijimit.

• Po, po. Tash po të kuptoj më mirë, o emisar i paqes! – mendoi Njeriu. Ti ia shpure çmimin NOBEL Kisinxherit. Për këtë çmim e propozove edhe Beginin. Tash të dolën fare të pabërat e të palarat. Nesër mund të shkosh bashkë me atë çmim në duart e Pinoçetit. E shikon që nuk të ka mbetur pikë bardhësie? Të është nxirë edhe dega e ullirit në sqep dhe, derisa figura jote e shndërruar në simbol, bredh andej e këtej, mua më mbytë uria dhe për t’u ngrohur një çikë më duhet ta kall gjithë urtinë e botës, më duhet ta kall më në fund edhe vjershën time që ta zbardh simbolin tënd. Dhe, ç’më mbete pastaj mua, Jan Husit, mua Jan Palahut, veçse t’i jap flakën vetvetes.
• Gu, guu! – ia bëri Pëllumbi si t’i thoshte me mospërfillje “asgjë s’po kuptoj”.

Njeriut i hipën nervat në kokë. Iu afrua dollapit, e mbërtheu Pëllumbin dhe ia drodhi kokën. Në stufë kishte shpërthyer tashmë Lufta e Parë Botërore. Kërcisnin figurat, kockat, sytë; pëlcisnin zemrat, pushkët, fishekzjarrët e shpresave. Ajri brenda dhomës kishte marrë një zjarrmi të brendshme. Jonet lëviznin me shpejtësi nga kalbëzimi i Lules në saksi deri te Pëllumbi i ngordhur, Nga Pëllumbi deri te hundët e Njeriut. Ky u ul sërish në skajin e krevatit, pastaj u kujtua se duhej të ndërmerrte diçka. U ngrit dhe iu afrua dollapit. Në një kënd i gjeti të palosura hartat sinoptike të dala nga përdorimi që ia kishte dhënë fqinji i tij, meteorologu. Mori njërën prej tyre dhe e ktheu së prapthi. Bardhësia e vizëllimit të letrës reflektonte një dritë të ftohtë. Kjo është shumë e përshtatshme për figurën e Pëllumbit, – mendoi Ai. Mori lapsin dhe shkroi “Pëllumbi i Paqes”. Pastaj u mendua. Ndjenja e fajit për vrasjen e Pëllumbit nisi ta trazonte. Ajo ia shkapërderdhi mendimet. Assesi ta organizonte vargun. Nuk i bindeshin fjalët, fjalitë… Njeriu e zuri lapsin me dhëmbë ndërsa me dorë kroi kokën. Mornicat drithëruese po hynin në qenien e tij. Pasta me një lëvizje të beftë bëri një rreth në letër. Imazhin e globit e qëndisi me dy degë ulliri dhe përmes i vuri një shigjetë. Mu në majën e shigjetës e vizatoi Pëllumbin, po në atë çast ndjenja i fajit ia shtoi dyfish mornicat. Lëre që e vrava Pëllumbin e gjallë, po as të ngordhur s’e lashë të qetë, – gjykoi vetveten. Për një çast e ktheu hartën së mbari. Ç’të shihte? Shigjeta të kaltra e të kuqe përshkonin meridianë e paralele dhe fundoseshin në Oqeanin Paqësor. Kuota, numra e rrathë. Të reshura, shira e ciklone. Si t’i zbërthente të gjitha këto shenja!? – u hamend Njeriu, – në ç’pinjollë janë fshehur flora e fauna? Se mos do të orientohej Pëllumbi i gjorë në gjithë këtë kaos? Mirë bëra që e vrava, – e ngushëlloi veten, – mirë bëra, se ndrysh, në vend se të ulej në degën e ullirit do të përfundonte në ndonjë kokë PERSHINGU a në ndonjë kryqëzor raketash.

Njeriu e bëri shukë hartën. Ndjenja e fajit po i kthehej me intensitet të shtuar. Nuk i kishte mbetur fuqi as ta përjetësonte figurën e Pëllumbit. Ishte përdhosur edhe vetë simboli. U nis me hapa të ndrojtur drejt këndit ku nderej Pëllumbi i përplasur. U ul ngadalë pranë tij si të gjunjëzohej para një shenjtërie. Vuri dorën mbi puplat e bardha, po e tërhoqi shpejt. Trupin e Pëllumbit e kishin vërshuar krimbat.

Njeriu u ngrit në këmbë. Ishte i tronditur. Ku, kuu, – i bënë veshët. S’ishte kjo guguja e Pëllumbit, por ishte mallkimi. Gërr-gërrrr! – i erdhi një tjetër zë. – Po, po, – bëri Njeriu më vete, – edhe stufa ka nisur të flasë me një gjuhë tjetër, gërrrr-guerrr-luftë…

______________________________

1988