Shkruan: Bardhyl Mahmuti

Betimi i Hipokratit dhe fytyra e hipokritit

Në vend të hyrjes

Mbi bazën e asaj që njihet si “Betimi i Hipokratit”, themeluesit të mjekësisë si shkencë e pavarur, 25 shekuj më vonë, në shtator të vitit 1948, në Gjenevë të Zvicrës, Asambleja e Përgjithshme e Asociacionit Botëror të Mjekësisë miratoi një variant modern të “Betimit të Hipokratit”, të përshtatur për kohën tonë. Për shkak të vendit ku u miratua, ky dokument njihet si “Deklarata e Gjenevës”. Që nga viti 1948 e deri në mbledhjen e Asamblesë së Përgjithshme të mbajtur në Çikago të SHBA-së në tetor të vitit 2017, “Betimi modern i Hipokratit” ka pësuar korrigjime të vogla dhe tashmë ka përmbajtjen e paraqitur në foto.

Ministria e Shëndetësisë e Republikës së Kosovës përpiloi “Kodin e Etikës dhe Deontologjisë Mjekësore”, të cilin, më 5 maj 2014 e nënshkruan ministri i Shëndetësisë i asaj kohe, Ferid Agani dhe Zylfije Hundozi, kryetare e Odës së Mjekëve të Kosovës. Duke u mbështetur në “Deklaratën e Gjenevës”,në hyrje të këtij kodi, madje edhe para preambulës, u vu teksti i betimit, “i vlefshëm për çdo mjek”.

Teksti i betimit në “Kodin e Etikës dhe Deontologjisë Mjekësore” të Kosovës është një sakatim i çoroditur i betimit të miratuar nga Asociacioni Botëror i Mjekësisë. Ata që kanë mundësi të bëjnë krahasimin e dy teksteve, do të binden për nivelin e ulët etik që përmban teksti i betimit, që sipas kodit të lartpërmendur, është obligues për çdo individ që ka përfunduar studimet për mjekësi dhe që dëshiron të ushtojë profesionin e mjekut.

Nuk do të bëjmë krahasimin e tërësishëm të teksteve dhe nuk do të përmendim tërësinë e parimeve që nuk janë përfshirë në tekstin shqip të betimit. Do të ndalemi vetëm në ato që na duken thelbësore në lidhje me temën që do të trajtojmë më poshtë.

Siç mund ta vërejë çdo lexues, në tekstin shqip janë hequr dy parime thelbësore të betimit të mjekut që parasheh “Deklarata e Gjenevës”:

Krahas mospërfshirjes së parimeve të lartpërmendura, teksti në gjuhën shqipe përmban një paradoks të llojit të vet, që nuk mund të gjendet në kodin e asnjë gjuhe tjetër në botë: Mjeku i Kosovës duhet të betohet që “të ruajë të gjitha fshehtësitë që i janë besuar, edhe mbi vdekjen e pacientit”!!!

Kush i hoqi këto parime nga teksti i betimit për mjekët e Kosovës? Kujt iu duk i parëndësishëm obligimi moral, që të respektohet kuadri pedagogjik, kolegët dhe studentët? Cilit nuk i pëlqeu parimi që mjeku të dëshmojë vendosmëri dhe integritet profesional karshi ndikimeve që vijnë nga sferat, që nuk kanë asgjë të përbashkët me mjekësinë. Kush e hoqi nga “Kodi i Etikës dhe Deontologjisë Mjekësore” të Kosovës detyrimin profesional, që “as në kushtet e kërcënimit të mos pranohet shfrytëzimi i njohurive mjekësore për të cenuar të drejtat e njeriut dhe liritë qytetare”?

Ministria e Shëndetësisë e Republikës së Kosovës ka BordinEtik Profesional dhe Bordin për Edukim të Vazhdueshëm Profesional, ndërsa Fakulteti i Mjekësisë, në Universitetin e Prishtinës, ka Komitetin Etik. Cili anëtar i këtyre bordeve përpiloi tekstin e betimit që u përfshi në “Kodin e  Etikës dhe Deontologjisë Mjekësore” të Kosovës? Apo kjo u bë nga ndonjë anëtar i Odës së Mjekëve të Kosovës? Të gjitha këto pyetje mbetet të sqarohen, për të mos i hyrë në hak askujt. Madje, as ministrit të atëhershëm të Shëndetësisë e as kryetares së Odës së Mjekëve të Kosovës.

Ajo që më nxiti të bëj gjithë këtë sqarim lidhet me Flamur Blakajn, njërin nga anëtarët e komisionit mjekësor të Kosovës, që kreu autopsinë e Astrit Deharit dhe që kishte përpiluar raportin e kësaj autopsie.

Nuk e di nëse mjeku ligjor Flamur Blakaj ka qenë i përfshirë në përpilimin e tekstit të betimit të lartpërmendur, meqenëse ka qenë anëtar i Komitetit Etik në Fakultetin e Mjekësisë në Universitetin e Prishtinës, anëtar i Bordit Etik Profesional dhe i Bordit për Edukim të Vazhdueshëm Profesional në Ministrinë e Shëndetësisë së Republikë së Kosovës. Sido që të jetë, veprimet e tij janë në përputhje të plotë me përmbajtjen e sakatuar të parimeve etike dhe deontologjike të mjekësisë.

T’i kthehemi rastit “Astrit Dehari” dhe të shohim zbatimin në praktikë të kodit të lartpërmendur.

Publikimi i raportit të Qendrës Universitare Romande e Mjekësisë Ligjore në Lozanë, në të cilin ekspertët zviceranë shprehin dyshimet e tyre sa u përket rrethanave të vdekjes sëAstrit Deharit dhe argumentuan në mënyrë shkencore se Astrit Dehari nuk ka mundur të bëjë vetëvrasje në mënyrën si pretendojnë ekspertët e Kosovës, e shtyu Flamur Blakajn, njërin nga tre anëtarët e Komisionit Mjekësor të Kosovës, që kryen autopsinë e Astrit Deharit dhe përpiluan raportin e kësaj autopsie të bëjë disa deklarata ne medie.

Në deklaratën e tij të shkurtër për “Gazetën Express”, të datës 29 tetor 2019, Flamur Blakaj tha: “Ju e keni raportin e autopsisë. Mjeku ligjor nuk del me deklarata. Ne në raport të autopsisë nuk kemi deklaru as që është vetëvrasje e as vrasje. Ne e kemi kry punën kur është dashur, në mënyrën më të mirë të mundshme. Mendimi i tyre dhe i yni përputhen në pjesën dërmuese”.

Deklarata e Flamur Blakajt përmban dy pohime, të cilat do të trajtohen në vijim të këtij shkrimi.

1. Pohimi i parë ka të bëjë me thënien se “mjeku ligjor nuk del me deklarata” dhe se në raportin e tyre të autopsisë nuk kanë deklaruar “as që është vetëvrasje e as vrasje”.

Po rikujtoj se në përfundim të raportit të autopsisë (MA16-286), të datës 7 nëntor 2016, në pjesën e titulluar “Shkaqet dhe mekanizmi i vdekjes”, komisioni mjekësor, me anëtarë Flamur Blakajn, Naim Halitin dhe Musa Gashin, përmend vetëm lëndimet që ishin përshkruar në pikën 1 dhe 2 të raportit të autopsisë (lëndimet në anën e djathtë të qafës dhe në pjesën e poshtme të brendshme të parakrahut  të dorës së  majtë) dhe i përkufizojnë si dëmtime, që me “besueshmëri janë dëmtime të vetëshkaktuara”.

Duke u mbështetur në këtë raport, kryeprokurori i Prokurorisë Themelore në Prizren, Sylë Hoxha, më 18 nëntor 2016, e shpalli vdekjen e Astrit Deharit “VETËVRASJE”!

Me të drejtë shtrohet pyetja: Pse para tri vitesh, në kohën kur kryeprokurori Sylë Hoxha shpalli “vetëvrasjen e Astrit Deharit” si rezultat të raportit të tyre, nuk reagoi as FlamurBlakaj dhe as ndonjëri nga anëtarët e komisionit mjekësor, qoftë me një deklaratë të shkurtër, që të informonin opinionin publik se në raportin e tyre të autopsisë nuk kishin konstatuar “as vetëvrasjen e as vrasjen” e Astrit Deharit? Por heshtën tërësisht. Dhe heshtja në këtë kontekst nuk mund të interpretohet ndryshe, pos si miratim në heshtje.

Nuk nxorën asnjë fjalë të vetme, as kur Dhurata Hoxha, ministre e Drejtësisë në qeverinë e atëhershme të Kosovës, kërkoi nga Kryeprokurori i Shtetit, Aleksandër Lumezi, “autorizimin e fillimit të hetimeve për z. Tomë Gashi, avokat;z. Besim Ymaj, ekspert i mjekësisë ligjore nga Shqipëria, si dhe Besim Latifaj, patolog në Londër”, për arsye se avokati i familjes Dehari, Tomë Gashi, kishin publikuar raportin e dy ekspertëve të mjekësisë ligjore, Besim Ymaj dhe Besim Latifaj.

Flamur Blakaj, Naim Haliti dhe Musa Gashi heshtën, sepse ekspertët mjeko-ligjorë nga Tirana dhe Londra kishin ardhur në konstatime diametralisht të kundërta me konstatimet e tyre. Besim Ymaj dhe Besim Latifaj kishin konstatuar se “lëndimet në kokë, në parakrahun e majtë dhe në faqen e jashtme të poshtme të parakrahut të dorës së djathtë, në anën e djathtë të qafës, në këndin e nofullës së poshtme janë shkaktuar me mjete të forta dhe këto klasifikohen si lëndime trupore të natyrës së vetëmbrojtjes”. Ata shprehën dyshimet e tyre rreth mundësisë, që asfiksia të jetë realizuar vetëm me anë të shishes plastike, sepse është vështirë të ndodhë “asfiksi mekanike e shkaktuara nga mbyllja e vrimës së gojës, pa mbyllur vrimat e hundës”. Prandaj përmendin “jastëkun me jargë që është gjetur në dyshemenë e dhomës”, ku i ishte zënë fryma Astrit Deharit, si mekanizëm shtesë që ka mundur “të kontribuojë në rezultatin përfundimtar të mënyrës dhe natyrës së kësaj asfiksie mekanike”.

Flamur Blakaj, Naim Haliti dhe Musa Gashi heshtën edhe kur prokurori që kishte lëndën e Astrit Deharit, z. Metush Biraj, bëri të ditur se “kishte autorizuar policinë e Kosovës që t’i fillonte veprimet hetimore për mjekët Besim Ymaj dhe Besim Latifaj, si dhe për avokatin e familjes Dehari, Tomë Gashin”, për arsye se Besim Ymaj dhe Besim Latifaj kishin pasur mendim të kundërt lidhur me lëndimet sipërfaqësore, për të cilat Flamur Blakaj, Naim Haliti dhe Musa Gashi kishin deklaruar “me besueshmëri se janë dëmtime të vetëshkaktuara”.

Sa u përket “lëndimeve sipërfaqësore në trajtë gërvishtjeje vijore dhe shiriti të çrregullt në anën e djathtë të qafës dhe në  pjesën e përparme të shkaktuara me mjete prerëse”, Besim Ymaj dhe Besim Latifaj, të cilët kanë qenë të pranishëm gjatë autopsisë së Astrit Deharit, tërheqin vëmendjen rreth asaj se, “zakonisht, në vetëdëmtime plagët e qafës më shpesh lokalizohen në pjesën e përparme dhe anësore majtas, kur viktima ka aktive dorën e djathtë dhe anasjelltas, si dhe me drejtim nga lart-poshtë”. Astrit Dehari ka qenë aktiv me dorën e djathtë, ndërsa lëndimet janë në anën e djathtë e jo në anën e majtë, siç ndodh zakonisht, kur plagët ia shkakton vetes. Rrjedhimisht, hipoteza se këto lëndime Astritit mund t’ia ketë shkaktuar dikush tjetër, vë në dyshim besueshmërinë e ekipit mjeko-ligjor të Kosovës.

Kur sheh mënyrën si vepruan Flamur Blakaj, Naim Haliti dhe Musa Gashi karshi ballafaqimit të kolegëve të tyre me kërcënime nga Ministria e Drejtësisë, nga prokuroria dhe nga policia, për shkak të vlerësimeve të tyre profesionale, me të drejtë shtrohet pyetja nëse këta “ekspertë mjekoligjorë” kanë dhënë provimin ku përfshihet Kodi Etik dhe Deontologjik i sjelljes së mjekëve dhe nëse e kanë bërë “Betimin e Hipokratit”.

Në vend që të veprojnë në përputhje me nenin 49 të Kodit të Etikës dhe të Deontologjisë Mjekësore të Kosovës, të solidarizohen me kolegët e tyre dhe të marrin në mbrojtje Besim Ymajn dhe Besim Latifajn, që u akuzuan në mënyrë të padrejtë, ata parapëlqyen të heshtin. Kjo, në kontekstin konkret, nuk do të thotë asgjë tjetër, pos rreshtim në heshtje përkrah pushtetit, hetuesisë dhe policisë kundër kolegëve të tyre.

Duke pasur parasysh tërësinë e veprimeve të komisionit mjekësor, që lidhet me rastin “Astrit Dehari”, nuk duhet të habitemi pse nuk i morën në mbrojtje kolegët e tyre, Besim Ymajn dhe Besim Latifajn. Nga “ekspertët” e llojit të Flamur Blakajt dhe të atyre që hoqën nga betimi obligimin moral, që të respektohet kuadri pedagogjik, kolegët dhe studentët, mund të priten vetëm veprime të tilla.

Sa i përket kuadrit pedagogjik të Universitetit të Prishtinës, që ka edukuar dhe ka përgatitur profesionalisht gjenerata të tëra studentësh, në kushte të okupimit serb, ata kanë mirënjohjen e përjetshme të një populli të tërë dhe as që u nevojitet mirënjohja e atyre që veprojnë në kundërshtim të plotë me etikën profesionale të mjekut. Ndërsa veprimi në rastin “Astrit Dehari” dëshmon për kulmin e mungesës së respektit ndaj një studenti të mjekësisë dhe, para së gjithash, mungesa e respektit ndaj një njeriu.

Në vijim të shkrimit do të ndalemi në pretendimin e Flamur Blakajt, se komisioni mjekësor që bëri autopsinë dhe raportin e autopsisë së Astrit Deharit e paskësh “kryer punën në mënyrën më të mirë të mundshme” dhe se gjoja mendimi i ekspertëve zviceranë dhe i Komisionit Mjekësor të Kosovës “përputhen në pjesën dërmuese”.

(VIJON)