Sipas një punimi të botuar në Cell Chemical Biology, një nga revistat më të mira në këtë fushë, shkencëtarët nga institucioni prestigjioz kalifornian i kërkimit të kancerit – City of Hope, kanë prezantuar një studim paraklinik të një ilaçi të ri kundër kancerit, i cili vret të gjitha qelizat e tumoreve të ngurta, duke lënë qeliza të shëndetshme dhe të padëmtuara.

Ilaçi synon një version kancerogjen të proteinës PCNA që më parë konsiderohej “i paarritshëm” sepse varianti normal i proteinës është i rëndësishëm për riprodhimin e qelizave të shëndetshme.

Aktualisht po testohet tek një numër i vogël pacientësh në fazën e parë të një prove klinike.

Ilaçi është emëruar AOH1996 sipas vajzës së vogël Anna Olivia Healey, e cila lindi në vitin 1996 dhe vdiq nga neuroblastoma në moshën 9-vjeçare.

Profesoresha Linda Malkas, shkencëtare në Departamentin e Diagnostifikimit Molekular dhe Terapisë Eksperimentale në City of Hope, punoi për njëzet vjet në zhvillimin e këtij ilaçi.

AOH1996 është një formë kancerogjeni i proteinës i quajtur si antigjeni nuklear i proliferimit të qelizave (PCNA). PCNA merr pjesë në sintezën dhe riparimin e ADN-së, por forma e saj kancerogjene (caPCNA) mund të ndihmojë në stimulimin e rritjes së qelizave kancerogjene, gjë që e bën atë një objektiv interesant në luftën kundër kancerit.

“Të dhënat tregojnë se PCNA ndryshon në mënyrë unike në qelizat e kancerit dhe ky fakt na lejoi të krijonim një ilaç që synon vetëm formën e PCNA në qelizat kancerogjene – caPCNA. Tableti ynë është si një stuhi dëbore që mbyll një terminal kyç të aeroportit, duke ndaluar fluturimet e vetëm atyre aeroplanëve që mbajnë qeliza kancerogjene”, tha Malkas, autore kryesore e studimit të ri.

Pse është e rëndësishme PCNA dhe si funksionon ilaçi?

Proteina PCNA shumëfishon ADN-në kur dy qeliza formohen nga një qelizë, dhe gjithashtu merr pjesë në riparimin e dëmtimit të ADN-së.

Tre proteina PCNA bashkohen dhe rrethojnë molekulën e ADN-së si një unazë. Pjesa e jashtme e kësaj unaze ka vende lidhëse për proteina të tjerë, gjithashtu të përfshirë në replikimin dhe riparimin e ADN-së.

Për studimin e ri, konflikti themelor në jetën e qelizës, me të cilin është i lidhur PCNA, është veçanërisht i rëndësishëm. Përkatësisht, ADN-ja riprodhohet vazhdimisht në ARN, e cila më pas përkthehet në proteina ose përdoret për qëllime të tjera, dhe në këtë proces marrin pjesë një numër i madh i proteinave dhe procesesh.

Në anën tjetër, në qeliza ndodh vazhdimisht replikimi i ADN-së, i nevojshëm për ndarjen e qelizave. Ky është një proces krejt ndryshe, që gjithashtu përfshin një numër të madh proteinash që rrjedhin poshtë molekulës së ADN-së.

Këto dy mekanizma të lidhur me ADN-në ndonjëherë përplasen, gjë që njihet si konflikti përplasje-ripërsëritje, shkruan index.hr.

Janos Terziq, kreu i laboratorit të kërkimit të kancerit në Fakultetin e Mjekësisë në Split, thotë se proteina PCNA është bërë objektivi i një ilaçi të ri sepse luan një rol të rëndësishëm në zgjidhjen e asaj përplasjeje.

“Kur ndodh ndeshje me PCNA, makinëria që sintetizon mRNA, të njohur edhe si RNA polimeraza II, largohet. Kjo polimerazë përbëhet nga shumë proteina, me RPB1 që është protein me dimensionet më të mëdha. Kur RNA polimeraza II largohet, PCNA bën kontakt me RPB1 dhe më pas vazhdon me replikimin e ADN-së. Duket se pas kësaj vazhdon edhe sinteza e mRNA, por nuk dihet me saktësi se si ndodh kjo. Ilaçi i ri, i cili lidhet me kancerogjenët PCNA ose caPCNA, lidh përgjithmonë caPCNA dhe RPB1 dhe kjo është arsyeja pse caPCNA nuk mund të vazhdojë të marrë pjesë në replikimin e ADN-së dhe as sinteza e mARN-së nuk mund të vazhdojë, kështu që ADN-ja prishet në atë pikë dhe ndodhin dëmtime të tjera të ADN-së, gjë që është fatale për qelizën malinje. Ilaçi nuk vepron në PCNA-në normale dhe si rrjedhojë nuk prek qelizat normale, sepse është krijuar në mënyrë që të mund të lidh vetëm variantin caPCNA”, shpjegoi Terziq.

Shkencëtarët kanë testuar AOH1996 në më shumë se 70 linja qelizash të kancerit dhe disa qeliza kontrolli normale dhe kanë zbuluar se ajo selektivisht vret qelizat e kancerit duke ndërprerë ciklin e tyre normal riprodhues qelizor.

AOH1996 ishte efikas në qelizat e kultivuara në laborator nga lloje të ndryshme të kancerit, përfshirë kancerin e gjirit, prostatës, trurit, vezoreve dhe mushkërive.

Synimi i përplasjes

Hulumtimet kanë treguar se AOH1996 synon përplasjen e lartpërmendur midis transkriptimit dhe replikimit.

“Askush nuk e ka shënjestruar më parë PCNA si një objektiv terapeutik, sepse mendohej se ishte ‘i pazakonshëm’, por City of Hope ia ka arritur dukshëm të zhvillojë një ilaç shkencor për sfidimin e proteinave”, tha Dr. Long Gu, bashkëautor i studimit dhe asistent profesor në City of Hope.

“Ne zbuluam se PCNA është një nga shkaqet e mundshme të rritjes së gabimeve të replikimit të acidit nukleik në qelizat kancerogjene. Tani që e njohim zonën e problemit dhe mund ta frenojmë atë, do ta hetojmë çështjen më thellë për të kuptuar procesin dhe për të zhvilluar barna të personalizuara, që synojnë shkatërrimin e kancerit”, shtoi ai.