“Rrjedhje në NATO dhe plani Bravo – Minus”. Me këtë titull nis artikulli i datës 18 korrik 1999 i mediumit prestigjioz britanik “The Guardian”, në të cilën bëhej publik plani i britanikëve për pushtimin tokësor të ish-Jugosllavisë.

“Bravo – Minus”, kështu ishte koduar operacioni sekret për ndërhyrjen tokësore në ish-Jugosllavi.

Plani Bravo – Minus parashihte 350.000 trupa dhe Wesley Clark për këtë ndërhyrje e kishte mbështetjen e plotë nga ana e Britanisë së Madhe.

The Guardian e cilësonte gjeneralin Wesley Clark si skifter që njihej për këmbëngulësinë e tij, por që po përballej me rezistencë të ashpër nga Sekretari i Mbrojtjes, William Cohen, si dhe Këshilltari i Sigurisë Kombëtare, Sandy Berger, të cilët kishin kundërshtuar planin për ndërhyrjen tokësore në ish-Jugosllavi.

Shkrimi i plotë / Rrjedhje në NATO dhe plani Bravo – Minus

Dituria e Solanes siguroi që jo vetëm që aleanca nuk do të ndahej për çështjen e trupave tokësore, por Millosheviqi e dinte se ajo po shqyrtonte opsionet tokësore me konsensus politik. Por, e panjohur për botën, ajo që Millosheviqi kishte më shumë frikë ishte tashmë në përgatitje: perspektiva serioze e një pushtimi tokësor.

Puna kishte filluar në fshehtësi të madhe në selinë ushtarake të NATO-s në Mons të Belgjikës. Për javë të tëra, komandanti suprem i NATO-s, gjenerali Wesley Clark kishte kryer planifikim privat për një pushtim tokësor. Ekipi që drejtonte lojërat e luftës në Mons njihej me shumë ngjyra si Kalorësit Jedi – ‘djemtë e mirë’ në Star Wars.

Clark, megjithatë, po përballej me rezistencë të ashpër nga Sekretari i Mbrojtjes, William Cohen, si dhe Këshilltarja e Sigurisë Kombëtare, Sandy Berger, të cilët kishin kundërshtuar prej kohësh çdo nocion të një fushate tokësore, veçanërisht atë që përfshinte ndonjë trup amerikane, siç kishin kërkuar ta bënin shumë të qartë që në fillim.

Por, Clark njihet për këmbënguljen e tij. Në video-konferencat e mbajtura çdo ditë, ai zhvilloi luftën e tij të shkatërrimit kundër pëllumbave të Uashingtonit, duke argumentuar me forcë se fushata ajrore mund të mos funksiononte dhe se plane emergjente për një pushtim masiv tokësor ishin të nevojshme.

Në këtë, Clark kishte mbështetjen e Britanisë – ku nuk kishte ndarje të tilla mbi domosdoshmërinë e planifikimit të luftës në terren. Në vend të kësaj, oficerët britanikë kishin harxhuar tani gati një vit duke hartuar plane të tilla, duke filluar nga një pushtim i plotë i Serbisë – Plan Bravo – që kërkonte 300,000 trupa, deri te një forcë paqeruajtëse shumë më modeste.

Më 20 maj, Clark fluturoi për në Uashington. Në konferencat në Pentagon, ai argumentoi se NATO duhej të përgatitej për të rritur madhësinë e forcës së planifikuar K-For në mes 45,000-50,000 trupa, një dyfishim efektiv i numrit të trupave në kufirin shqiptar dhe maqedonas. Britania do të kontribuonte me 15,000 trupa në forcën e krijuar për të hyrë pasi të ishte rënë dakord një marrëveshje paqeje me Millosheviqin.

U ra dakord që plani i emërtuar K-For Plus, duhet të vihet për miratim në një takim të ambasadorëve të NATO-s më 25 maj. NATO do të përdorte të ashtuquajturën procedurë të heshtur, sipas së cilës një kurs veprimi konsiderohet të jetë rënë dakord për sa kohë që askush nuk ngre një kundërshtim.

Rritja u justifikua publikisht me pretendimin se programi i rindërtimit civil do të ishte më i madh se sa ishte parashikuar fillimisht. Në kohën e këtij njoftimi, zëdhënësit e NATO-s mohuan ashpër rritjen e madhësisë së forcës që nënkuptonte se po përgatitej një pushtim tokësor i llojit të koduar prej kohësh B – ose Bravo – Minus.

Air Marshal Day tani pranon: ‘Vendimi për të rritur K-For plus ishte ushtarakisht i drejtë në vetvete, por ishte gjithashtu një formë e frymëmarrjes së rëndë për Millosheviqin dhe një mënyrë delikate për të kaluar në B Minus duke mbajtur koalicionin të bashkuar. Lëvizja pati gjithashtu efektin e shkurtimit të afateve tona kohore për B Minus. Është e vërtetë që forcat që po përgatiteshin për K-For Plus ishin elementët thelbësorë të asaj që atëherë do të bëhej B Minus, pushtimi i plotë tokësor.’

Shkalla e angazhimit ishte e madhe. Britania do të siguronte 50,000 trupa, efektivisht të gjithë ushtrinë e saj dhe amerikanët 30-40,000. Do të kërkoheshin dislokime të mëdha nga francezët, gjermanët dhe spanjollët.

Guthrie pranon se kontributi i planifikuar britanik ishte i madh. “Ne do të ishim mbi 50,000. Do të na shkaktonte vështirësi të mëdha, por ne ishim në gjendje ta bënim.’

Por Klarkut i duhej edhe një mënyrë për të transportuar një pjesë të kësaj ushtrie në kufirin e Kosovës përmes Shqipërisë. E gjithë forca nuk mund të kalonte përmes Maqedonisë. Vështirësia e Clark ishte se ai nuk kishte batalionin e tij të plotë të inxhinierisë së rëndë të stacionuar në Evropë. Ai donte që Pentagoni të lëshonte pikërisht një brigadë të tillë për të forcuar dhe zgjeruar rrugën 145 milje nga Durrësi në Kukës në kufirin Shqipëri-Kosovë. Ushtarët italianë kishin zgjeruar tashmë rrugën për ta bërë atë më të kalueshme për autokolonat humanitare, por Clark donte që ajo të metalizohej dhe forcohej për të marrë tanket e tyre kryesore të betejës.

Të hënën më 31 maj, burimet e NATO-s raportojnë tani, tre ditë përpara se Millosheviq, më në fund Uashingtoni t’i jepte Clark-ut miratimin për të ndërtuar rrugën dhe për të përgatitur rrugën për pushtimin tokësor.

Downing Street ishte gjithashtu i bindur se Clinton tani ishte gati të merrte hapin. “Në fund Klinton i tha Tonit: “Nëse do të duhej të bëhej, do të bëhej”. Clinton do të takohej me shefat e tij të përbashkët të enjten për herë të parë që nga fillimi i luftës. Ai do t’u thoshte atyre një pushtim i plotë tani ishte i mundshëm.

Ushtria britanike ishte gjithashtu e sigurt se lojtarët e tjerë kryesorë të NATO-s ishin të gatshëm të bashkëpunonin. Dita e Marshallit të Ajrit thotë: ‘Në pikën kur Millosheviqi u dorëzua papritur, ne ishim brenda disa ditësh ose një jave të disa vendimeve mjaft të mëdha që duheshin marrë. Deri në javën e parë të qershorit, momenti nuk ishte aspak i duhuri për shumicën e kombeve në trupa tokësore, por jam i sigurt se nëse do të ishte kërkuar, do të ishte bërë dhe shumë vende do të kishin kontribuar, por ne kurrë nuk arritëm në atë fazë’.

Zyrtarët e NATO-s dhe George Robertson tani besojnë se Millosheviqi e dinte se ushtria amerikane kishte marrë privatisht vendimin për një pushtim tokësor. Një burim i mirë i NATO-s beson se Millosheviqi ishte plotësisht i informuar për të menduarit e NATO-s.

Ai shpjegoi: ‘Milosheviqi dinte më shumë për të menduarit tonë sesa ne donim. Në një luftë koalicioni, më shumë njerëzve u thuhen gjëra sesa duhet. Ne nuk mendojmë se kishte ndonjë agjent, thjesht mund të ishte inteligjencë e zgjuar serbe, por ai dinte më shumë seç duhej, e thënë kështu’.

Por Millosheviq mbeti enigmë deri në fund, edhe pse përgatiti dorëzimin e tij. Guthrie pranon se vlerësimi i dëmeve në fushën e betejës ka të ngjarë të tregojë se NATO ka shkaktuar më pak dëme sesa pretendonte, pavarësisht 30,000 sulmeve në një zonë jo më të madhe se M25. “Fushata ajrore e lëndoi atë. Nuk është një ushtrim aritmetik i tankeve të humbur apo ushtarëve të vrarë. Është shumë më tepër për përkuljen e vullnetit të njerëzve. Bëhet fjalë për të arritur në ngjitës, duke përfshirë sistemet e komunikimit.’

Millosheviqi, shton ai, ishte gjithashtu ‘shumë i zhgënjyer’ nga mungesa e mbështetjes nga rusët. “Mendova se akuzimi i tij si kriminel lufte do ta bënte atë edhe më të vendosur për të rezistuar, por nuk dukej se kishte atë efekt. Nuk jam i sigurt pse’.

Robertson beson se Millosheviqi më në fund mori mesazhin se nuk mund të fitonte. Trupat e tij ishin të palëvizur dhe të fshehur. “Serbia e trashëgoi dominimin e saj në Ballkan nga makina ushtarake e Titos. Ne po i shkaktonim asaj makineri shkatërrim të madh dhe të pakthyeshëm. Ai e dinte se askush nuk do ta ndihmonte ta rindërtonte atë. Kishte gjithashtu një shqetësim në rritje dhe korrekt në Beograd se një pushtim ishte i pashmangshëm me të cilin Serbia nuk do të ishte në gjendje ta përballonte’.

Artikulli në mediumin “The Guardian”: https://www.theguardian.com/world/1999/jul/18/balkans10