Shkruan: Bujar Dugolli

Dje, Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, njoftoi vendosjen e masave të reciprocitetit tregtar ndaj të gjitha vendeve që bëjnë tregti me Shtetet e Bashkuara.

Në Kosovë, ky vendim u prit me reagime të ndryshme. Disa u shqetësuan, ndërsa të tjerë u gëzuan që SHBA-ja aplikoi një tarifë tregtare prej vetëm 10% për Kosovën. Disa e panë këtë si një lajm pozitiv, duke marrë parasysh tarifat më të larta që SHBA-ja vendosi ndaj vendeve të tjera të rajonit dhe më gjerë, pa e analizuar në thelb se si dhe pse u vendosën ato për secilin shtet veç e veç.

Para se të analizojmë këtë masë, duhet të pranojmë se politika tregtare e Kosovës ndaj SHBA-së pas pavarësisë ka qenë e gabuar.

Historia e Politikave Tarifore të Kosovës

Sistemi tarifor tregtar i Kosovës u vendos për herë të parë më 3 shtator 1999 nga Misioni i Administratës së Përkohshme të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK). UNMIK krijoi një zyrë tregtare dhe një administratë doganore për të mbledhur të ardhura për buxhetin e konsoliduar të Kosovës dhe për të lehtësuar administrimin. Në atë kohë, u aplikua një tarifë uniforme prej 10% për të gjitha importet. Që nga ajo kohë, kanë kaluar 26 vjet dhe kjo masë ndaj mallrave amerikane nuk është hequr.

Pas krijimit të institucioneve vendore nga viti 2001 e në vijim, Kosova nënshkroi disa marrëveshje të tregtisë së lirë që ndikuan në sistemin tarifor dhe zhvillimin ekonomik të vendit:

1. Marrëveshjet me vendet fqinje (2004-2006) – Kosova arriti marrëveshje të tregtisë së lirë me Shqipërinë, Kroacinë, Maqedoninë e Veriut dhe Bosnje-Hercegovinën, duke eliminuar gradualisht tarifat për mallrat e importuara nga këto vende.

2. Anëtarësimi në CEFTA (2006) – Kosova u bë pjesë e Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore (CEFTA), me synimin për të krijuar një zonë tregtare pa tarifa doganore.

3. Marrëveshja e Stabilizim-Asociimit (MSA) me BE-në (2016) – Kjo marrëveshje eliminoi ose reduktoi tarifat për shumë produkte të importuara nga vendet anëtare të BE-së. Për më shumë se 1,040 produkte bujqësore dhe 480 produkte peshkimi, tarifat u eliminuan, ndërsa për produktet industriale pritet të eliminohen deri në vitin 2026.

4. Marrëveshja me Turqinë (2013) – Mundëson tarifa të reduktuara ose zero për shumicën e produkteve turke.

5. Marrëveshja me Shoqatën Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA) (2025) – Kosova nënshkroi një marrëveshje me EFTA-n, e cila përfshin Zvicrën, Islandën, Lihtenshtajnin dhe Norvegjinë, me synimin për heqjen e tarifave dhe lehtësimin e tregtisë.

Nga dhjetori 2008, Kosova përfitonte njëanshëm nga Programi i Preferencave të Përgjithshme Tregtare të SHBA-së (GSP), i cili lejonte eksportin e rreth 3,500 produkteve nga vende të ndryshme, përfshirë Kosovën, pa tarifa doganore.

Megjithatë, që nga viti 2008 e deri sot, nuk është ndërmarrë asnjë hap për nënshkrimin e një marrëveshjeje të tregtisë së lirë me SHBA-në. Kjo ka rezultuar në një dështim të vazhdueshëm të politikës së institucioneve të Republikës së Kosovës.

Pse edhe Kosova në Tarifën e SHBA-së?

Tani, kur administrata Trump vendosi masat reciproke tarifore, lind pyetja: pse edhe Kosova?

Pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës më 17 shkurt 2008, autoritetet e Republikës së Kosovës nuk u penguan nga askush për ta hequr tarifën tregtare prej 10% ndaj SHBA-së dhe për të nënshkruar një marrëveshje bilaterale ekonomike dhe tregtare.

Nëse Kosova do të ishte anëtare e OBT-së dhe do të kishte një marrëveshje të tregtisë së lirë me SHBA-në, efektet pozitive për zhvillimin ekonomik do të ishin shumë të mëdha.

Ndërsa tani, kur shumë vende të BE-së po ballafaqohen me tarifa të larta amerikane, Kosova mund të shihet si një vend atraktiv për zhvillimin e ekonomive prodhuese që synojnë tregjet e mëdha, përfshirë SHBA-në.

Nëse Kosova do të eliminonte taksën prej 10% për mallrat amerikane, atëherë masat e reciprocitetit me Kosovën nuk do të ekzistonin.

Kjo do të na bënte të ndiheshim krenarë që miku dhe aleati ynë i pazëvendësueshëm do të kishte tarifa zero për Kosovën.

Shpesh diskutohet se shqiptarët (Shqipëria dhe Kosova) janë shumë pro-amerikanë, gjë që është e vërtetë, por miqësia nuk mund të konsolidohet pa bashkëpunim dhe interesa të ndërsjella.

Është koha për reflektim tani, sepse nesër mund të jetë vonë!

#Kosova

#SHBA

#Tregtia

#Ekonomia

#PolitikaTregtare