Pretendimet e Serbisë dhe Rusisë për delegjitimimin e shtetësisë së Kosovës
Shkruar nga: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA
Gjykata Speciale për Kosovën, e njohur zyrtarisht si Dhomat e Specializuara dhe Zyra e Prokurorit të Specializuar në Hagë, është krijuar për të gjykuar krimet e pretenduara të pjesëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) gjatë dhe pas luftës së viteve 1998-1999. Pavarësisht qëllimit të saj të deklaruar për të ndjekur penalisht krime të rënda, ky institucion është perceptuar nga shumë kosovarë dhe analistë ndërkombëtarë si një mekanizëm që rrezikon të delegjitimojë luftën për liri të Kosovës dhe të dobësojë shtetësinë e saj.
Serbia dhe Rusia kanë luajtur një rol të rëndësishëm në formësimin e narrativës ndërkombëtare për Kosovën. Pretendimet që çuan në krijimin e Gjykatës Speciale buruan kryesisht nga raporti i Dick Martyt të vitit 2011, i miratuar nga Këshilli i Evropës, ku akuzat për “trafik organesh” dhe krime të tjera të supozuara u përdorën si bazë. Ky raport u mbështet fuqishëm nga Rusia dhe Serbia, që lobuan për përfshirjen e këtyre akuzave në forume ndërkombëtare, pavarësisht mungesës së provave konkrete.
– Raporti i Dick Martyt (2011): Ky raport, që u bazua kryesisht në burime serbe dhe ruse, akuzonte UÇK-në për krime të rënda, përfshirë trafikimin e organeve. Pavarësisht që një hetim i mëvonshëm i BE-së (2014) nuk gjeti prova për trafik organesh, akuzat vazhdojnë të përdoren si justifikim për ekzistencën e Gjykatës Speciale dhe për të dëmtuar imazhin ndërkombëtar të Kosovës.
Një nga kritikat më të mëdha ndaj Gjykatës Speciale është se ajo gjykon vetëm krimet e supozuara të ish-pjesëtarëve të UÇK-së, ndërkohë që krimet masive të kryera nga regjimi i Sllobodan Millosheviqit janë lënë plotësisht jashtë juridiksionit të saj. Ky standard i dyfishtë juridik krijon perceptimin se lufta çlirimtare e Kosovës po kriminalizohet.
– Aktakuzat Kundër Liderëve të UÇK-së (2020): Liderët kryesorë të UÇK-së, përfshirë ish-Presidentin Hashim Thaçi, Kadri Veselin, Jakup Krasniqin dhe Rexhep Selimin, u arrestuan dhe u transferuan në Hagë me akuza për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit. Ndërkohë, asnjë zyrtar i lartë serb nuk është ndjekur penalisht për masakrat masive në Kosovë, si ajo e Reçakut, Krushës, Mejes apo Izbicës, që janë të dokumentuara nga institucione ndërkombëtare si OSBE dhe OKB.
Gjykata është perceptuar si një instrument politik i kontrolluar nga faktorë të jashtëm. Serbia dhe Rusia përdorin proceset e Gjykatës për të promovuar qëndrimin e tyre se Kosova nuk është një shtet i pavarur, por një “krahinë separatiste” që mbështetet nga SHBA dhe BE për interesa gjeopolitike.
– Retorika e Sergei Lavrov (Ministri i Jashtëm i Rusisë): Lavrov ka deklaruar vazhdimisht se Gjykata Speciale është një dëshmi që “liderët e Kosovës janë kriminelë lufte”, duke sugjeruar se shteti i Kosovës është produkt i një “projekti të paligjshëm” të Perëndimit.
Duke ndjekur penalisht liderët historikë të Kosovës dhe duke kriminalizuar luftën e UÇK-së, Gjykata minon jo vetëm figurat individuale, por edhe legjitimitetin e shtetit të Kosovës. Arrestimi i liderëve të njohur ka krijuar vakum institucional dhe ka dobësuar imazhin ndërkombëtar të Kosovës.
– Aktakuzat gjatë Procesit të Dialogut Kosovë-Serbi: Disa nga aktakuzat kryesore u ngritën pikërisht kur dialogu Kosovë-Serbi po hynte në faza kritike, duke dobësuar pozitat negociuese të Kosovës. Arrestimi i Hashim Thaçit në nëntor 2020 ndodhi pak para zgjedhjeve presidenciale në SHBA dhe pritej që një marrëveshje historike të nënshkruhej me ndërmjetësimin amerikan.
Çfarë mund të bëjë Kosova për të kundërshtuar delegjitimimin?
1. Lobimi ndërkombëtar:
– Kosova duhet të angazhohet në një fushatë të fuqishme lobimi në SHBA dhe BE për të nxjerrë në pah padrejtësitë historike dhe juridike që lidhen me Gjykatën Speciale.
2. Dokumentimi dhe provat historike:
– Institucionet kosovare duhet të vazhdojnë të dokumentojnë dhe promovojnë prova të krimeve serbe gjatë luftës për të balancuar narrativën ndërkombëtare.
3. Diplomacia e koordinuar:
– Një diplomaci më e koordinuar dhe më e qëndrueshme me shtetet që e njohin pavarësinë e Kosovës mund të zbusë efektet negative të procesit gjyqësor.
4. Komunikimi publik:
– Institucionet duhet të komunikojnë më mirë me opinionin publik ndërkombëtar për të shpjeguar të vërtetën e luftës dhe sakrificave të popullit të Kosovës.
Si përfundim, Gjykata Speciale për Kosovën është shndërruar nga një mekanizëm drejtësie në një mjet që përdoret nga Serbia dhe Rusia për të delegjitimuar shtetësinë e Kosovës dhe për të kriminalizuar luftën e saj për liri. Kosova duhet të angazhohet fuqishëm në diplomaci, drejtësi ndërkombëtare dhe lobim politik për të mbrojtur të vërtetën historike dhe për të forcuar legjitimitetin e saj ndërkombëtar.