Profesor Davor Boban, nga Fakulteti i Shkencave Politike në Zagreb, një nga ekspertët kryesorë për Rusinë dhe zonën post-sovjetike, foli për “Slobodna Bosnia” për qëllimet e Presidentit të Rusisë Vladimir Putin, ndikimin rus në rajon dhe rreziqet e mundhsme për Bosnjën dhe Hercegovinën kur bëhet fjalë për shpërthimin e konflikteve të reja.

Avdiivka ra, kritiku më i ashpër i Putinit, Navalny, vdiq në rrethana të dyshimta. Duke qenë se ju njiheni si një njohës i shkëlqyer i situatës në Rusi, por edhe në Ukrainë, mendoni se agresioni ndaj Ukrainës mund t’i jepet fund përmes negociatave, apo Putini do të shkojë “deri në fund”?

“Skenarët e ndryshëm janë të mundshëm, sepse ende nuk duket se Rusia është e rraskapitur ushtarakisht dhe nuk mund të bëjë më luftë. Nëse Putini do të shkonte “deri në fund”, pyetja është se çfarë do të thotë fundi për të në atë rast. Nuk ka gjasa që Rusia të jetë në gjendje të arrijë një fitore të plotë ushtarake me kapitullimin e Ukrainës, por gjithashtu nuk ka gjasa që Putini të pajtohet me këtë nëse nuk merr të paktën diçka për t’i dhënë fund luftës. Është e qartë se ai gjithashtu dëshiron territor, dhe jo vetëm për të rrëzuar qeverinë ukrainase dhe për të parandaluar anëtarësimin e Ukrainës në NATO”.

Rusia nën Putinin po vuan sanksione të tilla si të cilat nuk janë parë që nga Lufta e Dytë Botërore, por ende po këmbëngul në agresionin e saj kundër Ukrainës. A ka edhe një opsion politik në Rusi që mund të kërcënojë Putinin në zgjedhje apo do të sundojë deri në vdekje?

Opozita ruse është shtypur gradualisht në dy dekadat e fundit. Nuk ka asnjë parti politike përkatëse në parlament që do të kishte sukses të kundërshtonte Putinin dhe Rusinë e Bashkuar, gjë që e bën opozitën një forcë jashtëparlamentare dhe të organizuar keq. Kështu Putini arrin të stabilizojë pushtetin e tij, por jo ta konsolidojë atë, sepse nëse lufta për pushtet nuk mund të zhvillohet përmes zgjedhjeve të drejta dhe të lira, dhe diskutimi dhe mosmarrëveshja midis aktorëve politikë mund të shprehet në parlament dhe në publik, atëherë rreziku i protestave publike që synon përmbysjen e regjimit autoritar të rritet. Është e pamundur të parashikohet se sa do të sundojë Putini, por mendoj se ai do të përpiqet të jetë në pushtet edhe për shumë vite të tjera, ndoshta edhe deri në vdekjen e tij.

Grushti i shtetit u tentua, ose kështu mendohej nga lideri i grupit famëkeq mercenar Ëagner, i cili luftoi në anën e agresorëve edhe në BeH. Sidoqoftë, jo shumë kohë pas përpjekjes së dështuar të grushtit të shtetit, Prigozhin vdiq në një aksident avioni. Është interesante sesi Putini sillet me disidentët, nga Novichok, deri te rrëzimet e avionëve apo rënia “aksidentale” nga dritaret…

Disa analiza të sjelljes së Putinit kanë treguar tashmë se ai nuk e toleron pabesinë dhe e ndëshkon atë. Por nuk vuajnë vetëm individët jobesnikë, por edhe kundërshtarët politikë. Përveç shtypjes së opozitës, vrasjet e politikanëve dhe gazetarëve ndodhën edhe para shpërthimit të luftës në Ukrainë. Më e famshmja është vrasja e politikanit të opozitës rus Boris Nemtsov në vitin 2015, për të cilën u dënuan disa çeçenë, ndonëse dyshohet për përfshirje të autoriteteve ruse dhe tani ekziston dyshimi i justifikuar se është vrarë edhe Navalny. Pas shpërthimit të luftës, u regjistruan një sërë vdekjesh të dyshimta të individëve të shquar, si rënia e tyre nga dritarja.

Një orë larg Zagrebit, në Bosnje dhe Hercegovinë “Ujqërit e natës” të Putinit po parakalojnë në entitetin Republika Srpska dhe transmetimi i kanalit të ndaluar rus Russia Today do të fillojë së shpejti në atë ent. Dodik e nderoi Putinin dhe ai është i vetmi politikan nga Evropa, nëse nuk llogaritet Lukashenko, i cili udhëton herë pas here në Moskë. Sa i rrezikshëm është ndikimi rus në Ballkan dhe a duhet të shqetësohen qytetarët e Bosnjë-Hercegovinës për konflikte të reja të mundshme luftarake?

Evropa Juglindore, edhe pas përfundimit të luftërave të viteve 1990, mbeti një zonë potencialisht e rrezikshme e kontinentit. Për sa i përket sigurisë, është pjesa e butë e Evropës në të cilën disa nga këto vende janë ende të paqëndrueshme, plagët e luftës nga vitet 1990 nuk janë shëruar dhe demokracia liberale ende nuk është vendosur dhe konsoliduar. Përveç kësaj, Rusia ushtroi një ndikim politik në disa prej tyre që vështirë se mund ta ushtronte në vende të tjera jashtë hapësirës post-sovjetike. Përveç Serbisë dhe Republika Srpska, Rusia kishte një ndikim të fortë politik dhe ekonomik edhe në Bullgari, kështu që para hyrjes së saj në BE, ambasadori rus në BE e quajti atë kali i Trojës rus në atë organizatë. Megjithatë, me kalimin e viteve, ndikimi i BE-së në atë vend u bë më i fortë dhe kështu ndikimi rus u dobësua. Një nga treguesit e kësaj është ndryshimi i rolit të Bullgarisë në tregtinë e gazit rus me Evropën, e cila zhvillohet përmes territorit bullgar dhe ky ndryshim është veçanërisht i theksuar në dy vitet e fundit. Sa i përket Bosnjës dhe Hercegovinës, nuk ka një konsensus bazë të tre kombeve përbërëse të saj (gjithsesi askush nuk e pyet “të katërtin”) se si duhet të duket ai vend. Kjo është arsyeja pse ajo është e dobët dhe më pas është e vështirë të ndërtohet në të një demokraci liberale që garanton të drejtat politike dhe liritë civile për individët, grupet dhe komunitetet, një shtet të fortë ligjor dhe institucione dhe organe shtetërore efektive. Pasoja e kësaj është se ndikimi i jashtëm destabilizues mund të jetë më i fortë sesa nëse këto probleme nuk do të ekzistonin.