Proza poetike nga Sali Bashota
Intriga e mrekullueshme
– E dashur, në orën sa duhet ta mbyllim rrëfimin për ëndrrat e bukura. Në orën sa, fiks?
Më dukej se ishte një sens humori, pikërisht në pjesën e dytë të mendimit, sepse aty fiksohej orari i saktë i ritualit të mallëngjimit për gjërat e bukura të cilat tashmë e kishin humbur kuptimin. Pastaj vazhdonte rrëfimi për zmadhimin e emocioneve, për temat që afirmonin vuajtjen e shpirtrave të dielave në mbrëmje, kur ndjesia e zemrave bëhej më e qartë në zbërthimin e realitetit.
Prapë e pyeti pothuajse me të njëjtin zë: – E dashur, në orën sa duhet ta mbyllim rrëfimin për ëndrrat e këqija?
Asnjëri nuk mund ta dallonte përmasën e zotërimit të shkakut pse shumica e të pranishmëve mendonte se dashuria është gjithmonë e bukur, si një nuse që u jep ujë dasmorëve të etur të cilët harrojnë ta dallojnë fantastiken nga realiteti apo çastin e përndezur nga ora e gjumit në ditët më të pazakonshme, kur sajohej përfytyrimi i saktë për gjërat e bukura.
Ikja e vuajtjes
Nuk do ta përfytyrojmë më botën tjetër, – tha kur filloi t’i mësonte përmendsh të gjitha vuajtjet e shpirtrave.
Vuajtja e parë kërkonte një studim të dyfishtë midis mëkatit dhe dashurisë.
Nuk dinin çka bënin. Vështronin. Nuk gjenin asnjë fjalë që ua ngacmonte ndjenjat e humbura. Vështronin dalldisjen e ngutshme të gishtërinjve për t’i prekur pjesët e marrosura të trupave. Rendi u vinte fjalëve: përpëlitje, rënkim, dridhje dhe ofshamë.
Vuajtja e dytë qe një përpjekje për ta shpëtuar zemërimin e Rrëfimtarit të çasteve të dehura.
Përnjëmend frymëmarrja e tyre ngjante me shpërthimin e të gjitha parandjenjave të grumbulluara përbrenda atij imazhi joshës i cili zbrazte magjinë e atyre ditëve të paharruara. Një luhatje e papritur e syve dukej si një dritë e ndezur në fund të dhomës.
Vuajtja e tretë qe shpërndarë në të gjitha pjesët e universit.
Vitet kalonin, ndërsa padurimi zmadhohej sa herë që vinte mërzitja, si terri i pafund i natës.
Çasti i trembur
Në ditët që pasuan Rrëfimtari i çasteve të dehura e pa Zanën duke i trembur pëllumbat e bardhë në sheshin e qytetit. Ajo kishte veshur një bluzë të kuqe deri në fund të shpinës, ndërsa lotët i rrëshqisnin teposhtë faqeve. Ishte ndrydhja e radhës në shpirtin e saj.
Për herë të parë e kuptoi se mpirja e shpirtit nuk kishte të bënte aspak me çastin e trembur të pëllumbave dhe asgjë nuk mund të priste më nga zemërimi i pakuptimtë me vetveten. Prandaj marrëdhëniet me iluzionet e shpërfytyruara tashmë i përjetonte si një dëshmi tjetër se gjahtarët e shpendëve mund të ishin edhe njerëz të mirë, edhe pse me gishtin e tyre tregues bënin mëkate.
Rrëfimtari i çasteve të dehura rrëfente krejtësisht ndryshe në tregimet e lumturisë. Në krye të listës aty ishin: fenomenet shpirtërore, ekzistenca e gjërave të shenjta të jetës, sakrifica e pritjes, dëshmia për nostalgjinë e vuajtjes dhe dorëshkrimi i kujtimeve të Gjimnazit të Kijevës.
Thurja e asaj vetmie ngjante me projeksionin e ngjarjeve reale, pa pasur ndonjë shpjegim shtesë nëse gjëja më interesante ishte pikërisht bluza e kuqe deri në fund të shpinës, ndoshta edhe një shikim i harlisur i asaj dite.
Kështu nuk kuptohej më asgjë deri në fund. Përveç shikimit.
Një sy gjumë
Atë natë mjaullima e një maceje ishte dhjetë herë më e madhe sesa të bërtiturat e shikuesve në stadiumin e qytetit. I dhembte shpirti vetëm pse nuk mund të pajtohej me këtë mjaullimë të përkryer. As me ndrydhjen e errësirës. As me frikën. As me përkatësinë e parëndomtë të mendimeve. Nuk kërkonte shkaqe të tjera, me aq shumë shembuj të magjepsur, ndonëse flaka i dilte shpirtit.
Tingujt që dolën nga veshët e tij sikur ishin shndërruar në trumbetë vetmie. Në vend të jastëkut, pretendimi i kokës tapë tashmë ishte shtrirë mbi dy libra të trashë. Pikërisht aty i gjente fjalët më të duhura për ta kuptuar domethënien e vetmisë apo ndonjë gabim në thurjen e ëndrrave. Çdo përfytyrim tjetër ishte i pabesueshëm, kur realja dhe fantastikja shndërroheshin në diçka që valëzohej si shkumë e bardhë me gjithfarëlloj parandjenjash.
– O Zot i Madh, sa mirë që je vetëm merakli i ëndrrave dhe jo edhe i gjumit!, – tha Piktori duke tundur kokën në shenjë habie.
Përmallimi
Vajza u nis me e taku Djalin e me çu fjalën n’vend. Atë ditë nuk dashti me ia pa sytë. E le ma me ia puth buzët. Asnjanin sy. As faqet, As buzët. As mjekrën. As mollëzat. As gushën. Ajo atë ditë ishte në dyluftim me vetveten. N’shpirtin e saj kishte vetëm lot e ofshamë.
Mandej u kujtua e u kujtua dhe i ra ndërmend me kurdisë orën. Me u çu kur çohen zogjtë e malit, herët nadje. M’i la sytë. M’i kapërcy ato mure t’nalta. Me u ba Zanë e bukur e vullnetit fisnik t’dashnisë. Me mbërri me kohë n’gjumin e Djalit. Me iu ndihmu andrrave të tij. Me përpi puthjen e ngujueme n’shpirtin e vet.
Çastin e dashnisë me e marrë me vete. Me u përpjekë me synin e shkruem. Me mbajtë mend hanën si shndrit në natën e lumnueme. Mandej si zgjatet e zgjatet dashnia e fshehtë në ato shtigje që ngjajnë me ndonjë pikturë surrealiste.
Apo ashtu me shpirt të përvluem me pyet prapë vetveten se kur vjen përmallimi.