Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Një analizë e thelluar me raste konkrete

Përdorimi i termit “deluzional” nga zyrtarët amerikanë për Albin Kurtin nuk është një etiketim i rastësishëm, por një kritikë e bazuar në qasjen e tij ndaj politikës së brendshme dhe të jashtme, veçanërisht në raport me aleatët strategjikë si SHBA dhe BE. Kjo përcaktohet nga disa faktorë kryesorë:

1. Refuzimi për të zbatuar marrëveshjet e ndërmjetësuara nga SHBA

2. Përkeqësimi i marrëdhënieve me aleatët perëndimorë

3. Refuzimi i Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe dhe injorimi i presionit ndërkombëtar

4. Iluzioni se Kosova mund të ruajë mbështetjen e SHBA pa bërë kompromise strategjike

5. Mospërputhja mes retorikës dhe realitetit diplomatik

Këto faktorë kanë çuar në masa ndëshkuese nga SHBA dhe BE, si pezullimi i projekteve ndërkombëtare dhe izolimi diplomatik i Kosovës. Në vijim, analizojmë më gjerësisht secilin aspekt, me raste konkrete që tregojnë pse administrata amerikane e ka quajtur Kurtin “deluzional.”

1. Refuzimi për të zbatuar marrëveshjet e ndërmjetësuara nga SHBA

Një nga pikat kryesore të përplasjes mes Albin Kurtit dhe SHBA është refuzimi për të zbatuar marrëveshjet ndërkombëtare të arritura nga qeveritë e mëparshme të Kosovës me Serbinë, veçanërisht Marrëveshjen e Washingtonit të vitit 2020.

Marrëveshja e Washingtonit (2020)

Në shtator të vitit 2020, nën ndërmjetësimin e administratës Trump, kryeministri i atëhershëm i Kosovës, Avdullah Hoti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, nënshkruan një marrëveshje për normalizimin ekonomik.
Marrëveshja përfshinte ndaljen e fushatës së çnjohjeve nga Serbia dhe pauzimin nga Kosova në kërkesat për anëtarësim në organizata ndërkombëtare për një vit. Ajo gjithashtu parashikonte projekte infrastrukturore dhe marrëveshje për Ujmanin.

Kur Kurti mori pushtetin në vitin 2021, ai e refuzoi këtë marrëveshje, duke e quajtur të dëmshme për Kosovën dhe një produkt të imponuar nga administrata Trump.

Reagimi amerikan: Richard Grenell, ish-emisari i posaçëm për dialogun Kosovë-Serbi, e quajti Kurtin “deluzional” për refuzimin e një marrëveshjeje që kishte mbështetjen e fuqishme të SHBA-së. Ai argumentoi se Kurti po vepronte në mënyrë naive dhe po rrezikonte marrëdhëniet me Uashingtonin.

2. Përkeqësimi i marrëdhënieve me SHBA dhe BE

Qasja e Kurtit ndaj aleatëve ka sjellë përkeqësim të dukshëm të marrëdhënieve me Perëndimin, duke përfshirë masa ndëshkuese nga SHBA dhe BE kundër Kosovës.

Sanksionet amerikane ndaj Kosovës (2023)

Në maj 2023, Qeveria e Kosovës organizoi zgjedhje në komunat veriore me shumicë serbe, pavarësisht thirrjeve të SHBA-së dhe BE-së për të shtyrë procesin.

Pas zgjedhjeve, Kurti vendosi kryetarët shqiptarë në komunat veriore, megjithëse pjesëmarrja në votime ishte vetëm rreth 3-4%.

Vendimi shkaktoi përplasje të dhunshme midis protestuesve serbë dhe trupave të KFOR-it, ku u plagosën mbi 30 ushtarë ndërkombëtarë.

SHBA reagoi menjëherë duke vendosur masa ndëshkuese kundër Kosovës, duke pezulluar pjesëmarrjen në Partneritetin për Paqe të NATO-s dhe bllokuar fondet nga MCC (Millennium Challenge Corporation).

Reagimi amerikan: Ambasadori amerikan në Kosovë, Jeffrey Hovenier, e cilësoi veprimin e Kurtit si të pamatur dhe i kërkoi të tërhiqte njësitë speciale nga komunat veriore. Mosbindja e tij forcoi perceptimin se ai nuk është i gatshëm të bashkëpunojë me aleatët ndërkombëtarë, duke u parë si një lider që vepron sipas vizionit të tij personal, pa marrë parasysh realitetin diplomatik.

3. Refuzimi i Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe

Një nga pikat më të mëdha të përplasjes mes Kurtit dhe SHBA-së ka qenë refuzimi i tij për të krijuar Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe.

Marrëveshja e Brukselit dhe Ohrit (2013, 2015, 2023)

Në vitin 2013 dhe 2015, Kosova dhe Serbia nënshkruan marrëveshje për krijimin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe nën ndërmjetësimin e BE-së, të mbështetur nga SHBA.

Në mars 2023, në Ohër, Kurti pranoi marrëveshjen por më pas refuzoi ta zbatonte, duke argumentuar se nuk do të pranonte një model si “Republika Srpska” në Kosovë.

Reagimi amerikan: Ambasadori Hovenier deklaroi se SHBA “ka humbur durimin” dhe kërkoi nga Kurti të respektojë obligimet e Kosovës. Richard Grenell e quajti Kurtin “deluzional” sepse po i mashtronte qytetarët kosovarë duke pretenduar se mund të refuzojë Asociacionin pa pasoja diplomatike.

4. Iluzioni se Kosova mund të ruajë mbështetjen e SHBA pa kompromise strategjike

Kurti shpesh ka pretenduar se marrëdhëniet me SHBA janë të shkëlqyera, pavarësisht nga tensionet dhe masat ndëshkuese.

Dështimi në Këshillin e Evropës (2023)

Në vitin 2024, Kosova nuk arriti të bëhej anëtare e Këshillit të Evropës, pjesërisht për shkak të refuzimit të Kurtit për të bërë lëshime në lidhje me Asociacionin.

Reagimi amerikan dhe evropian: SHBA dhe BE e paralajmëruan se moszbatimi i marrëveshjeve do të kishte pasoja. Kurti, megjithatë, e quajti këtë një sukses diplomatik dhe hodhi fajin te faktorë të jashtëm, duke injoruar realitetin politik.

Termi “deluzional” i përdorur nga administrata amerikane ndaj Albin Kurtit nuk është thjesht një fyerje, por një vlerësim politik dhe diplomatik mbi mënyrën se si ai qeveris dhe menaxhon marrëdhëniet me Perëndimin. Kurti ka ndërtuar një politikë të brendshme dhe të jashtme të bazuar në konfrontim dhe populizëm, duke besuar se mund të injorojë kërkesat e SHBA dhe BE pa pasoja.

Në realitet, kjo qasje ka dëmtuar interesat e Kosovës, ka përkeqësuar marrëdhëniet me aleatët dhe ka rrezikuar të ardhmen euro-atlantike të vendit.