Instituti për Politika Sociale “Musine Kokalari” ka prezentuar sot në një konferencë për media raportin “Hidrocentralet e profitit të privatit në dëm të mjedisit publik”.

Ky raport është publikuar në kuadër të projektit “Ndikimi social i hidrocentraleve në shoqerinë tonë”, si pjesë e Human Rightivism, mbështetur nga Fondi për Zhvillim Komunitar – CDF dhe financuar nga Agjencioni Suedez për Bashkëpunim në Zhvillim Ndërkombëtar – SIDA.

Koordinatori i projektit, Dardan Bujupi, njoftoi se studimi është fokusuar në Grykën e Deçanit me katër hidrocentralet dhe hidrocentralin e Radavcit si pikë krahasimore.

Ai paraqiti të gjeturat e hulumtumit, si shkeljen e të drejtave politike, apo vendimmarrjen dhe të drejtën për të qenë të informuar, respektivisht mungesën e diskutimit transparent publik.

Hulumtimi tregon se nga mjedisi si e mirë publike kemi kaluar në mjedis si mjet të ekonomisë së ofertës, ku ka dallim të dukshëm ndërmjet periudhës së parafizibilitetit dhe atë pas ndërtimit; në anën e investimeve nga ana e kompanisë ‘Kelkos Energy’, ashtu edhe në atë të fuqisë instaluese e potencialit hidrik.

Bujupi shpërfaqi dallimet në investime mes projektimeve dhe realizimeve të vetë kompanisë Kelkos, ku dallimi kap shumën prej 14,242,577 euro, përkatësisht 26% të vlerës së gjithmbarshme të investimeve të projektuara.

Koncesioni jotransparent në dëm të mjedisit, shkelja e e Ligjit për Ujërat dhe shfrytëzimi i tërë kapacitetit ujor,  shkatërrimi i vegjetacionit e habitatit natyror dhe dëmtimi i potencialit turistik dhe bujqësor, mbeten çështje tjera tejet problematike.

Për fund, Belgzim Kamberi, drejtor i Bordit i Institutit për Politika Sociale “Musine Kokalari”, paraqiti tetë rekomandimet, si rezultat i hulumtimit:

– Të specifikohen në menyrë më rigoroze detajet e mbajtjes së debatit publik

-Liçenca për ndërtimin e hidrocentraleve të jepet përmes procedurës së dhënies me koncesion me disa ofertues, e jo përmes lejes ujore e cila i jepet një kompanie të vetme.

-Leja nga ZRRE të jetë në përputhje me parimin bazë të ndërtimit të hidrocentraleve e që është ruajtja e minimumit ekologjik dhe të potencialit real hidrik të lumit (të parapara edhe në studimin e parafizibiletit), si dhe duke pasur parasysh prurjen e ujit e cila mund të përdoret për energji, pa e kompromituar rrjedhën e lumit, peisazhin, prurjen dhe habitatin e gjallesave në lum.

-Premtimet e investitorëve të përfshihen në kontratë, bashkë me nje klauzolë e cila parasheh mundësinë për shkëputjen e kontratës në rast të dështimit të mbajtjes së zotimeve nga ana e investitorëve.

-Të definohet më qartë minimumi ekologjik nëpërmjet një formule të krijuar nga ekspertë të fushës.

-Të bëhet vëzhgimi i vazhdueshëm i punës së hidrocentraleve nga ana e inspektoriatit përgjegjës

-Të vendoset një standard për materialet të cilat përdoren për ndërtimin e hidrove, në mënyrë që ato ndërtime të jenë në harmoni me ambientin.

-Në kuadër të studimit të parafizibiletit të bëhet edhe një studim mbi ndikimin social në komunitet të ndërtimit të hidrocentraleve.