Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

Këto terma përshkruajnë disa fenomene psikologjike dhe shoqërore:

1.Narcizizmi: Narcizizmi është një karakteristikë ose çrregullim i personalitetit ku individi ka një ndjenjë të tepruar të rëndësisë së tij, kërkon admirim të vazhdueshëm dhe mungesë empatie për të tjerët. Këta individë shpesh kanë një ndjenjë të tepruar të të drejtës dhe mund të shfaqin sjellje manipuluese.

2.Populizmi: Populizmi është një qasje politike që synon të apelojë te “populli” kundër elitave të supozuara korruptuara ose të larguara. Kjo lëvizje shpesh përfshin retorikë të thjeshtëzuar dhe emocionale për të mobilizuar mbështetjen masive dhe mund të jetë kundër institucioneve tradicionale dhe të përfaqësuara.

3.Njëmendësia: Njëmendësia është një filozofi ose qasje që vendos theksin në faktet dhe realitetin objektiv, duke shmangur spekulimet dhe abstraksionet. Një person njëmendësh mund të përpiqet të jetë praktik dhe realist në qasjen ndaj jetës dhe problemeve.

4.Teket:Teket janë dëshira ose veprime të papritura dhe të paqëndrueshme që mund të ndryshojnë shpejt dhe shpesh janë të bazuara në emocione të momentit më shumë se në mendime të menduara mirë. Këto veprime mund të jenë impulsive dhe të paarsyeshme. Këto fenomene shpesh ndikojnë në sjelljet dhe vendimet e individëve dhe grupeve në kontekste të ndryshme sociale dhe politike.

Rrënjët Psikologjike dhe Sociologjike: Psikologjia e Liderëve Narcisoidë: Shumë liderë narcisoidë shfaqin karakteristika të çrregullimit të personalitetit narcistik, duke përfshirë një ndjenjë të madhe të rëndësisë së vetes, një nevojë të theksuar për admirimin e të tjerëve dhe mungesë empatie. Këto tipare shpesh i çojnë ata drejt sjelljeve autoritare dhe manipulative.

Konteksti Sociologjik:

Qeveritë narcisoide shpesh lulëzojnë në mjedise ku institucionet demokratike janë të dobëta, dhe ku media dhe sistemi i drejtësisë janë të kontrolluara ose të ndikuara nga qeveria. Kjo lejon që lidershipi narcisoid të veprojë pa shumë pengesa.

Përkeqësimi i Demokracisë:

Qeveritë narcisoide shpesh minojnë parimet demokratike duke kufizuar lirinë e fjalës, duke manipuluar zgjedhjet dhe duke ndëshkuar kundërshtarët politikë. Kjo mund të çojë në një regresion demokratik dhe në krijimin e një regjimi autokratik.

Polarizimi Social:

Qeveritë narcisoide shpesh përdorin taktika të ndarjes dhe përçarjes për të ruajtur pushtetin e tyre. Kjo mund të çojë në polarizim të shoqërisë, duke krijuar tensione dhe konflikte mes grupeve të ndryshme sociale dhe etnike.

Korrupsioni dhe Keq menaxhimi Ekonomik:

Përqendrimi i pushtetit në duart e një grupi të vogël ose të një individi mund të çojë në rritjen e korrupsionit dhe keq menaxhimin e burimeve ekonomike. Kjo shpesh rezulton në varfëri të shtuar dhe pabarazi ekonomike.

Shembuj Historikë dhe Modernë:

Adolf Hitler dhe Nazizmi:

Regjimi i Hitlerit është një shembull klasik i një qeverie narcisoide, ku propaganda, kulti i personalitetit dhe mungesa e llogaridhënies çuan në një katastrofë globale dhe gjenocid.

Vladimir Putin në Rusi:

Regjimi i Putin është shpesh i përshkruar si një qeveri narcisoide, me një kontroll të rreptë mbi mediat dhe një prirje për të eliminuar kundërshtarët politikë. Politikat e tij kanë çuar në përkeqësimin e demokracisë dhe të drejtave të njeriut në Rusi. Njëmendësia Teke Rrënjët Ideologjike dhe Psikologjike: Ideologjia e Dogmës: Njëmendësia teke shpesh mbështetet në ideologji dogmatike që nuk tolerojnë kundërshtime ose variacione. Këto ideologji mund të jenë politike, fetare ose kulturore dhe shpesh përçohen nga udhëheqës karizmatikë, ku simulojnë që dinë atë që s’e dinë, kur të tjerët e dinë që këto qeveri janë sterile, dekorative dhe deklarative përkatësisht jofunksionale. Po këso lloj regjimesh janë  të shfaqura siç është aj i Moselinit, Stalinit, Millosheviqit, Vuçiqit etj

Psikologjia e Grupit:

Njëmendësia teke mund të nxisë një mentalitet grupi ku individët ndihen të detyruar të përputhen me mendimet dhe sjelljet e grupit për të shmangur përjashtimin ose ndëshkimin.

Pasojat Sociale dhe Ekonomike: Shtypja e Diversitetit:

Njëmendësia teke shpesh çon në shtypjen e mendimeve dhe qasjeve alternative. Kjo mund të rezultojë në një mungesë inovacioni dhe kreativiteti në shoqëri dhe ekonomi. Diskriminimi dhe Persekutimi: Ata që nuk përputhen me ideologjinë dominuese shpesh përballen me diskriminim, persekutim dhe dhunë. Kjo mund të krijojë një atmosferë frike dhe të shtypë të drejtat e njeriut. Ekstremizmi dhe Radikalizimi: Njëmendësia teke mund të çojë në ekstremizëm dhe radikalizim, duke shkaktuar dhunë dhe konflikte të brendshme. Kjo shpesh ndodh në shoqëritë ku grupet ekstreme marrin kontrollin dhe përjashtojnë çdo formë të moderuar ose të ndryshme të mendimit. Shembuj Historikë dhe Modernë: –

Regjimi i Pol Potit në Kamboxhia: Njëmendësia teke e Pol Potit dhe Kmerëve të Kuq çoi në një nga gjenocidet më të mëdha të shekullit XX, me përpjekjen për të krijuar një shoqëri të pastër komuniste që rezultoi në vdekjen e miliona njerëzve.

-Regjimi i Kim Jong-un në Korenë e Veriut:

Kjo qeveri është një shembull ekstrem i njëmendësisë teke, ku vetëm ideologjia e shtetit është e lejuar dhe çdo formë e kundërshtimit trajtohet me dënime të ashpra. Lidhja Midis Qeverive Narcisoide dhe Njëmendësisë Teke Në shumë raste, qeveritë narcisoide dhe njëmendësia teke shkojnë dorë për dore. Një lider narcisoid shpesh promovon një ideologji të njëmendësisë teke për të konsoliduar pushtetin dhe për të eliminuar konkurrencën dhe opozitën. Kjo krijon një rreth vicioz ku liria dhe pluralizmi politik dhe social janë shtypur, duke çuar në një shoqëri më pak të drejtë dhe më pak të qëndrueshme.

Shembull Modern: – Xi Jinping në Kinë: Politikat e Xi Jinping kanë përqendruar pushtetin në duart e tij dhe kanë promovuar një ideologji të njëmendësisë teke për Partinë Komuniste Kineze. Kjo ka çuar në shtypjen e të drejtave të njeriut, sidomos në rajonet si Xinjiang dhe Hong Kong, dhe në kontroll të rreptë mbi informatat dhe lirinë e shprehjes.

Populizmi dhe narcizizmi janë dy koncepte të dallueshme, por që shpesh lidhen në kontekste politike dhe sociale. Populizmi është një stil politik që pretendon të përfaqësojë “popullin e zakonshëm” kundër elitave të korruptuara. Karakteristikat kryesore të populizmit përfshijnë:

1.Anti-elitarizmi: Kritika ndaj elitave politike, ekonomike dhe kulturore.

2.Appeli ndaj masave: Theksi në nevojat dhe kërkesat e popullit të zakonshëm.

3.Lideri karizmatik: Shpesh përfshin një lider karizmatik që pretendon të ketë një lidhje të drejtpërdrejtë me popullin.

4.Retorika e thjeshtë: Përdorimi i një gjuhe të qartë dhe të thjeshtë për të komunikuar mesazhet.

Narcizizmi, nga ana tjetër, është një term psikologjik që përshkruan një individ me një ndjenjë të lartë të vetëvlerësimit dhe një dëshirë të theksuar për admirim.

Karakteristikat e një personi narcizist përfshijnë: 1. Ndjenja e rëndësisë së vetes:

1.Një ndjenjë e ekzagjeruar e rëndësisë dhe rëndësisë së vet.

2.Kërkesa për admirim: Nevoja e vazhdueshme për admirim dhe vëmendje.

3.Empatia e ulët: Mungesa e empatisë dhe interesit për ndjenjat dhe nevojat e të tjerëve.

4.Manipulimi dhe shfrytëzimi i të tjerëve: Përdorimi i të tjerëve për të arritur qëllimet e veta personale.

Ndërlidhja mes Populizmit dhe Narcizizmit Në politikë, liderët populistë shpesh shfaqin tipare narciziste. Kjo përfshin:

1.Ndërthurja e vetëvlerësimit të lartë dhe retorikës populiste: Liderët populistë shpesh e shohin veten si shpëtimtarët e popullit dhe si të vetmit që mund të sjellin ndryshime pozitive.

2.Manipulimi i perceptimeve të publikut: Duke shfrytëzuar emocionet dhe pakënaqësitë e popullit, liderët populistë manipulojnë për të fituar mbështetje.

3.Fokusimi në imazhin personal: Shumë liderë populistë promovojnë imazhin e tyre personal dhe kërkojnë vazhdimisht vëmendje dhe admirim nga mbështetësit e tyre. Kombinimi i këtyre dy elementeve mund të çojë në një stil lidershipi që është tepër i fokusuar në personalitetin dhe karizmën e liderit, shpesh duke anashkaluar proceset dhe institucionet demokratike.

Përfundim

Kritikat ndaj qeverive narcisoide dhe njëmendësisë teke janë thelbësore për mbrojtjen e demokracisë, të drejtave të njeriut dhe stabilitetit shoqëror. Një shoqëri e shëndetshme duhet të mbështetet në pluralizëm, llogaridhënie dhe respekt për diversitetin e mendimeve dhe ideve! Qeveritë duhet të zhvillojnë politika në konsultim me personalitete të shquara në fushat e jurisprudencës, ekonomisë, diplomacisë, politikave krahasuese, etj., nga vendet me demokraci të konsoliduara.