Shkruar nga: Kittisak Wongmahesak

Fakulteti i Shkencave Politike, Universiteti North Bangkok, Tajlandë; Studiues, Universiteti Shinawatra, Tajlandë; Profesor hulumtues, Universitas Muhammadiyah Sidenreng Rappang, Indonezi.

Rreth Autorit

Shkëlqesia e tij Profesor Ass. Dr. Sabri Kiçmari është ambasador i Republikës së Kosovës në Japoni dhe ka qenë intelektual i shquar publik në vendin e tij për shumë vite. Para këtij roli, ai ka pasur qenë ambasadori i parë i Kosovës në Austri (2008-2013) dhe Australi (2013-2018). Përpos kësaj, Kiçmari është një autor i njohur, që ka botuar gjashtë libra, duke përfshirë veprën e tij të fundit, “Historia vazhdon – Tre modele të vazhdimit të historisë”, botuar nga Palgrave Macmillan në vitin 2022. Ai ka përfunduar doktoraturën në shkencën politike dhe sociologji nga Instituti i Shkencës Politike dhe Sociologjisë dhe u diplomua në Rheinische-Friedrich-Wilhelms-Universitet në Bonn, Gjermani.

Rreth Librit

Libri “Hyrje në diplomaci”, i autorit Kiçmari, është pjesë e serisë “Kontribute në marrëdhëniet ndërkombëtare”. Është krijuar si një tekst hyrës për studentët, diplomatët dhe këdo që është i interesuar në këtë fushë. Autori ndërthur njohuritë teorike me përvojën praktike të fituar mbi tridhjetë vjet në politikën e jashtme dhe diplomacinë, duke përfshirë role të rëndësishme si ambasador.

Libri është i strukturuar në njëmbëdhjetë kapituj:

Kapitulli 1 i “Hyrje në diplomaci” i librit të Kiçmarit trajton sfidën e definimit të diplomacisë, duke theksuar mungesën e një përkufizimi të pranuar gjithanshëm. Ai eksploron definime nga mendimtarë kritikë si Grotius, Nicolson dhe Schubert, duke zbuluar natyrën e shumëanshme të diplomacisë dhe vendos theksin në aspekte të tilla si negocimi, komunikimi dhe përfaqësimi i interesave kombëtare. Kapitulli shmang një përkufizim të veçantë, të ngurtë, duke njohur përshtatshmërinë e diplomacisë ndaj ndryshimit të konteksteve gjeopolitike. Analiza e Kiçmarit zbulon evolucionin e të kuptuarit në lidhje me diplomacinë dhe kufizimet e përpjekjeve të mëparshme për përkufizim të saktë. Në vend të kësaj, ai propozon një përkufizim funksional: diplomacia si një aktivitet komunikativ i fokusuar në përfaqësimin dhe mbrojtjen e interesave të një shteti, kombi ose qytetarëve të tij. Kjo përfshin komunikim dhe negocim të gjerë brenda sistemit ndërkombëtar për të ndikuar tek aktorët dhe për të arritur rezultate të dobishme. Kapitulli nënvizon karakterin dinamik dhe të varur nga konteksti i diplomacisë, duke vendosur terrenin për një eksplorim të nuancuar në pjesën tjetër të librit. Ai thekson kompleksitetin e përcaktimit të një praktike të ndikuar thellësisht nga realitetet globale në zhvillim.

Kapitulli 2: “Një histori e shkurtër e diplomacisë”, në librin e Kiçmarit, argumenton se rrënjët e diplomacisë shtrihen shumë përtej historisë së regjistruar zyrtarisht, duke filluar te nevoja e shoqërive të hershme njerëzore për zgjidhjen e konflikteve dhe ndërtimin e komunitetit. Kapitulli gjurmon evolucionin e praktikave diplomatike, duke theksuar zhvillimin gradual nga ndërmjetësimi informal në sistemet e formalizuara të përfaqësimit dhe negocimit. Kiçmari vë në dukje shfaqjen e ambasadave në shekullin e 13-të dhe rëndësinë e shtuar të të dërguarve diplomatikë gjatë periudhës mesjetare. Ai thekson Kongresin e Vjenës të vitit 1815 si një moment kyç, duke zyrtarizuar diplomacinë si profesion dhe duke vendosur një sistem rregullash dhe gradash për diplomatët. Kjo periudhë karakterizohet me shfaqjen e normave dhe praktikave të kodifikuara diplomatike. Kapitulli përfundon me një trajtim të Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike (1961) dhe Konventës së Vjenës për Marrëdhëniet Konsullore (1963), të cilat ofrojnë kuadrin bashkëkohor për ndërveprimet diplomatike ndërkombëtare. Këto konventa kodifikojnë në mënyrë gjithëpërfshirëse funksionet, imunitetet, privilegjet dhe gradat diplomatike. Kapitulli 2 paraqet një narrativë të zhvillimit të diplomacisë, duke theksuar transformimin e saj nga mekanizmat rudimentar të zgjidhjes së konflikteve në sistemin e sofistikuar dhe të formalizuar të pranishëm në marrëdhëniet ndërkombëtare moderne. Ai thekson evolucionin e vazhdueshëm të praktikës diplomatike brenda një peisazhi global në ndryshim.

Kapitulli 3, “Klasikët e Diplomacisë”, profilizon gjashtë figura me ndikim që kanë formësuar në mënyrë të konsiderueshme teorinë dhe praktikën e diplomacisë. Kiçmari paraqet biografi të përmbledhura krahas analizave të kontributeve të tyre kritike në këtë fushë. Kapitulli synon të ofrojë një kontekst historik për të kuptuar qasjet bashkëkohore diplomatike. Qasja pragmatike e Niccolo Machiavelli-t, duke theksuar përdorimin e pushtetit dhe mashtrimin për të realizuar interesat shtetërore, është në kontrast me theksin e Hugo Grotius-it mbi të drejtën ndërkombëtare dhe rëndësinë e konsideratave etike në diplomaci. Theksohet fokusi i Ernest Satow në aftësitë praktike dhe rregullat e mirësjelljes për diplomatët, ndërsa hulumtohet analiza e thellë e Harold Nicolson për komunikimin diplomatik dhe negocimin. Trajtohetgjithashtu perspektiva real-politike e Henry Kissinger dhe theksi i Geoff Berridge mbi rolin në zhvillim të diplomacisë në epokën moderne. Kapitulli nuk i paraqet këta autorë si përfaqësues tënjë shkolle të unifikuar mendimi, por ata ofrojnë këndvështrime të ndryshme dhe ndonjëherë të kundërta mbi parimet dhe metodat thelbësore të diplomacisë. Duke shqyrtuar idetë e tyre, Kiçmari u jep lexuesve një shpjegim të pasur të evolucionit historik të teorisë dhe praktikës diplomatike dhe se si këto perspektiva të së kaluarës vazhdojnë të ndikojnë qasjet moderne. Kapitulli shërben si një bazë për eksplorimin e mëtejshëm të kompleksitetit dhe sfidave të qenësishme në marrëdhëniet ndërkombëtare.

Kapitulli 4, “Teoritë e Marrëdhënieve Ndërkombëtare”, ofron një pasqyrë të perspektivave kryesore teorike që trajtojnë të kuptuarit e diplomacisë. Kiçmari fokusohet në katër paradigma kritike: realizëm, liberalizëm, institucionalizëm neoliberal dhe konstruktivizëm. Ndërsa pranon ekzistencën e qasjeve të tjera, kapitulli i jep përparësi këtyre katër paradigmave për shkak të ndikimit të tyre të rëndësishëm në studimin e çështjeve ndërkombëtare dhe, rrjedhimisht, në diplomacinë. Kapitulli përmbledh parimet thelbësore të secilës teori, duke theksuar dallimet dhe ngjashmëritë kryesore. Realizmi, duke theksuar fuqinë shtetërore dhe interesin vetjak, është në kontrast me fokusin e liberalizmit në bashkëpunim, institucione ndërkombëtare dhe promovimin e vlerave të përbashkëta. Institucionalizmi neoliberal ndërtohet mbi idetë liberale, duke theksuar rolin e institucioneve ndërkombëtare në zbutjen e konfliktit dhe lehtësimin e bashkëpunimit. Konstruktivizmi, në të kundërt, thekson rolin e ideve, normave dhe identiteteve në formësimin e sjelljes së shtetit në marrëdhëniet ndërkombëtare. Kapitulli nuk thellohet në një analizë të detajuar të secilës teori, por prezanton shkurtimisht konceptet e saj themelore dhe përfaqësuesit kritikë. Kjo përmbledhje ofron një sfond për të kuptuar se si drejtime të ndryshme teorike formojnë interpretime të veprimeve dhe rezultateve diplomatike. Ai nënvizon rëndësinë e kornizave teorike në analizimin e kompleksitetit të politikës ndërkombëtare dhe rolit të diplomacisë brenda kësaj kornize. Autori shmang në mënyrë strategjike zhytjen e thellë në këto teori komplekse për të mbajtur fokusin në temën thelbësore të diplomacisë.

Kapitulli 5, “Funksionet e Diplomacisë”, përshkruan rolet dhe përgjegjësitë kryesore të aktorëve diplomatikë, duke u mbështetur kryesisht në Konventën e Vjenës për Marrëdhëniet Diplomatike (1961). Kiçmari paraqet një këndvështrim praktik mbi veprimtarinë diplomatike, duke shkuar përtej kornizave teorike për të ilustruar se si funksionon diplomacia në botën reale. Kapitulli identifikon disa funksione thelbësore: përfaqësimi i shtetit dërgues në shtetin pranues; mbrojtjen e interesave të shtetit dërgues dhe të qytetarëve të tij brenda kufijve të së drejtës ndërkombëtare; negocimin me qeverinë e shtetit pritës; mbledhja e informacionit dhe raportimi në shtetin dërgues; dhe nxitjen e marrëdhënieve pozitive mes dy shteteve. Kjo përfshin kultivimin e lidhjeve ekonomike, kulturore dhe shkencore. Kiçmari thekson rëndësinë e këtyre funksioneve në ruajtjen e rendit ndërkombëtar dhe lehtësimin e bashkëpunimit paqësor. Ai thekson natyrën e shumëanshme të punës diplomatike, duke u kërkuar diplomatëve të balancojnë interesa dhe prioritete të ndryshme. Kapitulli nënvizon zbatimin praktik të parimeve diplomatike, duke treguar se si këto role janë jetike për arritjen e objektivave të politikës së jashtme të një shteti dhe menaxhimin efektiv të marrëdhënieve ndërkombëtare. Fokusi mbetet në aspektet praktike të diplomacisë, të bazuara në kornizat ekzistuese ligjore dhe konvencionale që rregullojnë ndërveprimet ndërkombëtare.

Kapitulli 6, “Protokolli Diplomatik”, eksploron rregullat dhe zakonet që rregullojnë sjelljen dhe ndërveprimet e diplomatëve. Kiçmari thekson rolin e protokollit në lehtësimin e marrëdhënieve të qeta dhe të respektueshme diplomatike, duke theksuar rëndësinë e tij në ndërveprimet ndërkombëtare. Kapitulli detajon sistemin e përparësisë ndërmjet përfaqësuesve diplomatikë, duke theksuar se protokolli pasqyron parimin e respektit të barabartë midis shteteve, pavarësisht nga madhësia, historia ose sistemi politik. Autori shpjegon se si protokolli dikton rendin e përparësisë bazuar në kronologjinë e akreditimit, duke detajuar sistemin e renditjes për ambasadorët dhe personelin tjetër diplomatik. Përtej rendit formal të përparësisë, kapitulli thellohet gjithashtu në etiketën e pritur nga diplomatët në mjedise të ndryshme, nga takimet formale deri te ngjarjet shoqërore. Ai shqyrton rëndësinë e sjelljes së duhur, komunikimit të respektueshëm dhe shmangies së veprimeve që mund të dëmtojnë marrëdhëniet. Kiçmari trajton më tej situatat që kërkojnë ndërhyrje protokollare, si skandalet e personelit diplomatik apo shpallja e personave non grata. Kapitulli përdor shembuj nga vende të ndryshme, duke përfshirë SHBA, MB, Japoni, Gjermani, Australi, Francë, Kinë dhe Kosovë, për të ilustruar zbatimin praktik të protokollit në kontekste të ndryshme diplomatike. Qëllimi është të demonstrohet roli i protokollit në ruajtjen e rregullit, lehtësimin e komunikimit efektiv diplomatik, parandalimin e keqkuptimeve dhe nxitjen e respektit të ndërsjellë në ndërveprimet ndërkombëtare.

Kapitulli 7, “Diplomacia dhe gjuha”, shqyrton rolin vendimtar të gjuhës në ndërveprimet diplomatike. Kiçmari nënvizon rëndësinë e gjuhës si mjet komunikimi dhe negocimi në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke gjurmuar evolucionin e saj historik në diplomaci. Ai vë në dukje dominimin e francezëve në diplomaci gjatë shekujve 17 dhe 18, të ndjekur nga ngritja e anglezëve krahas francezëve dhe përfundimisht, dominimi pothuajse universal i anglezëve në gjysmën e dytë të shekullit të 20-të. Kapitulli trajton ndikimin e rivalitetit gjuhësor, veçanërisht konkurrencën midis frëngjishtes dhe anglishtes gjatë shekullit të 20-të. Ky kapitull nxjerr në pah dinamikën e fuqisë së natyrshme në përzgjedhjen e gjuhës dhe ndikimin e saj në diskursin diplomatik. Kiçmari pranon rëndësinë e shumëgjuhësisë në diplomacinë moderne, duke pranuar se shumë organizata ndërkombëtare përdorin shumë gjuhë. Megjithatë, ai nënvizon dominimin e vazhdueshëm të anglishtes në shumë mjedise ndërkombëtare, veçanërisht brenda organizatave dhe negociatave ndërkombëtare. Kapitulli argumenton se pavarësisht rritjes së shumëgjuhësisë, përdorimi i gjerë i anglishtes ndikon ndjeshëm në dinamikën e komunikimit ndërkombëtar, duke krijuar potencialisht sfida për anglishtfolësit që nuk e kanë gjuhë amtare anglishten. Ai thekson rëndësinë që diplomatët të zotërojnë gjuhë të shumta, por gjithashtu pranon rëndësinë e vazhdueshme të anglishtes në formësimin e peizazhit të komunikimit dhe negociatave ndërkombëtare.

Kapitulli 8, “Diplomacia Publike”, eksploron rolin në zhvillim të komunikimit publik në marrëdhëniet ndërkombëtare. Kiçmari nënvizon ndikimin e rëndësishëm të zhvillimeve të medias gjatë dy dekadave të fundit, veçanërisht rritjen e internetit dhe ciklet e lajmeve 24 orëshe, në mënyrën se si qeveritë e drejtojnë diplomacinë. Ai argumenton se rritja e aksesit të informacionit e bën pothuajse të pamundur fshehjen e veprimeve të politikës së jashtme ose ngjarjeve të rëndësishme ndërkombëtare nga publiku. Kapitulli thekson se shtrirja e përhapur e medias kërkon një qasje të re ndaj diplomacisë, duke u bërë thirrje qeverive dhe diplomatëve që të angazhohen në diplomacinë publike në mënyrë aktive. Kjo përfshin hartimin dhe shpërndarjen e mesazheve për publikun e huaj për të formuar perceptime dhe për të ndikuar në opinionet rreth politikave dhe veprimeve të një shteti. Kiçmari diskuton sfidat dhe mundësitë që paraqet ky ndryshim, duke përfshirë nevojën për transparencë dhe reagim ndaj opinionit publik, krahas rreziqeve të keqkomunikimit dhe manipulimit. Fuqia e shtuar e organizatave mediatike si CNN, BBC dhe DW, si dhe përhapja e mediave sociale, theksohet si një faktor kritik që nxit domosdoshmërinë e diplomacisë publike. Kapitulli nënvizon se diplomacia publike efektive kërkon një qasje strategjike ndaj komunikimit, duke përafruar mesazhet publike me veprimet diplomatike për të ruajtur besueshmërinë dhe për të nxitur mirëkuptimin ndërkombëtar. Ai argumenton në mënyrë efektive se diplomacia publike nuk është më opsionale, por një element thelbësor i marrëdhënieve moderne ndërkombëtare.

Kapitulli 9, “Sociologjia e Diplomacisë”, mbron krijimin e një nënfushe të veçantë sociologjike kushtuar studimit të diplomacisë. Kiçmari argumenton se ndërsa diplomacia trajtohet shpesh brenda kontekstit më të gjerë të sociologjisë politike, ajo meriton një analizë të specializuar sociologjike. Ai thekson nevojën për një shqyrtim më të fokusuar të aspekteve sociale të diplomacisë. Kapitulli thekson mungesën e një “sociologjie të diplomacisë” të dedikuar, duke sugjeruar se kjo mungesë pengon një kuptim të plotë të proceseve dhe dinamikës sociale të praktikës diplomatike. Kiçmari pohon se një qasje e veçantë sociologjike do të lejonte kërkime më të hollësishme dhe të nuancuara mbi sjelljen diplomatike, ndërveprimet dhe ndërtimin social të marrëdhënieve ndërkombëtare. Ai propozon që kjo fushë e re të përdorë metoda të ndryshme kërkimore, duke përfshirë studime empirike, për të analizuar praktikat diplomatike, modelet e komunikimit dhe ndikimet sociale që formojnë veprimet diplomatike. Sipas Kiçmarit, qëllimi përfundimtar është të sigurohet një kuadër teorik më gjithëpërfshirës dhe më i fortë për të kuptuar rolin e diplomacisë në formësimin e çështjeve globale. Kapitulli kërkon që një hulumtim më ndërdisiplinor dhe sociologjik të zbatohet në studimin e diplomacisë, duke pasuruar përfundimisht kërkimin dhe kuptimin e saj praktik.

Kapitulli 10, “Diplomacia dhe Etika”, eksploron ndërveprimin kompleks midis praktikave diplomatike dhe konsideratave etike. Kiçmari argumenton se ndërsa shtetet ndjekin natyrshëm interesat e tyre vetijake në marrëdhëniet ndërkombëtare, parimet etike mbeten thelbësore për diplomaci efektive dhe të qëndrueshme. Ai thekson se një shpërfillje e plotë e normave etike mund të çojë në veprime të pakontrolluara dhe potencialisht të destabilizojë rendin ndërkombëtar. Kapitulli shqyrton tensionin midis ndjekjes së interesave të një shteti dhe nevojës për të mbështetur standardet etike në marrëdhëniet e tij me kombet e tjera. Kiçmari nënvizon përfshirjen e shpeshtë të argumenteve dhe konsideratave morale në ligjërimin diplomatik, duke treguar se shqetësimet etike shpesh integrohen në strategjitë dhe veprimet diplomatike. Ai hulumton më tej sfidat e balancimit të interesave kombëtare me mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe promovimin e paqes dhe stabilitetit global. Kapitulli pranon konfliktet e mundshme që dalin nga këto prioritete konkurruese dhe thekson rëndësinë e vendimmarrjes së përgjegjshme në diplomacinë ndërkombëtare. Ai përfundon duke pohuar se konsideratat etike, ndonëse shpesh sfiduese për t’u zbatuar, janë përfundimisht të domosdoshme për suksesin afatgjatë në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe ruajtjen e bashkëjetesës paqësore globale.

Kapitulli 11, “Karakteristikat e Diplomatit Modern”, diskuton cilësitë dhe aftësitë e nevojshme për sukses në diplomacinë bashkëkohore. Kiçmari sfidon stereotipet negative mbizotëruese të diplomatëve, duke argumentuar se diplomatët e suksesshëm janë më shumë se thjesht negociatorë të aftë; ato kërkojnë aftësi të ndryshme. Ai thekson nevojën për besim dhe konfidencë, si nga shteti i tyre ashtu edhe nga shteti pritës. Kapitulli thekson rëndësinë e aftësive solide të komunikimit, taktit dhe ndërtimit të raporteve dhe besimit me individë të ndryshëm. Diplomatët me ndikim përshkruhen si posedues të aftësive të forta analitike, aftësi për t’u përshtatur me rrethanat në ndryshim dhe aftësi për të lundruar në peizazhe komplekse politike dhe sociale. Përtej këtyre aftësive thelbësore, Kiçmari nënvizon nevojën për sjellje etike dhe aftësinë për të përfaqësuar interesat e shtetit duke nxitur marrëdhënie pozitive. Duke iu referuar Satovit, autori thekson kombinimin e nevojshëm të aftësive intelektuale dhe atyre personale. Ai nënvizon rolin vendimtar të ndjeshmërisë dhe mirëkuptimit kulturor në lundrimin efektiv të marrëdhënieve ndërkombëtare. Në fund, kapitulli mbron një kuptim modern të diplomatit si një individ shumë i aftë dhe i adaptueshëm me një busull morali të fortë, i aftë për të përfaqësuar interesat e shtetit të tij duke nxitur bashkëpunimin dhe të mësuarit në një mjedis global kompleks dhe gjithnjë në ndryshim.

Vlerësim

“Hyrje në Diplomaci” ofron një kontribut të çmuar në këtë fushë, duke kapërcyer me sukses hendekun midis kuptimit teorik dhe zbatimit praktik. Forca e tij qëndron në stilin e tij të arritshëm dhe në këndvështrimin unik të autorit, duke kombinuar thellësinë akademike me përvojën e dorës së parë si një diplomat me përvojë.

Rëndësia akademike: Libri ofron një pasqyrë gjithëpërfshirëse të teorive kryesore në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke i vendosur ato brenda kontekstit të praktikës diplomatike. Kjo qasje e integruar është e vlefshme për studentët që kërkojnë një kuptim më të thellë se si kornizat teorike përkthehen në veprime diplomatike të botës reale. Eksplorimi i këndvështrimeve të ndryshme në përcaktimin e diplomacisë nxjerr në pah kompleksitetin e temës dhe shmang mbithjeshtimin. Përfshirja e kontekstit historik dhe skicave biografike të figurave kyçe pasuron vlerën akademike të veprës, duke ofruar një këndvështrim më të gjerë mbi evoluimin e mendimit dhe praktikës diplomatike.

Rëndësia profesionale: Përvoja e gjerë diplomatike e Kiçmarit shkëlqen, duke ofruar njohuri të vlefshme për realitetet praktike të profesionit. Diskutimet mbi protokollin diplomatik, diplomacinë publike dhe dimensionet etike të diplomacisë janë veçanërisht të rëndësishme për diplomatët aspirantë dhe praktikuesit e saj. Libri ofron një kuptim pragmatik të sfidave dhe nevojave të një karriere diplomacie, duke ndriçuar natyrën e shumëanshme të veprës përtej imazhit stereotip. Analiza e detajuar e funksioneve të diplomacisë ofron udhëzime praktike dhe kontekst për ata që lundrojnë në kompleksitetin e marrëdhënieve ndërkombëtare.

Pikat e forta:

1) Stili i aksesueshëm: Libri është shkruar qartë dhe në mënyrëtërheqëse, duke e bërë atë të arritshëm për audiencën e gjerë, jo vetëm për specialistët.

2) Qasje e integruar: Ai integron perspektiva teorike dhe praktike, duke ofruar një kuptim të shpejtë të diplomacisë.

3) Perspektiva unike: Përvojat personale të autorit sjellin autenticitet dhe rëndësinë e botës reale në diskutim.

4) Mbulim gjithëpërfshirës: Libri mbulon një gamë të gjerë temash që lidhen me diplomacinë, duke ofruar një kuptim gjithëpërfshirës të temës.

Kufizimet potenciale:

1) Thellësi e kufizuar: Edhe pse gjithëpërfshirëse në mbulimin e saj, disa fusha mund të përfitojnë nga analiza më e thelluar. Shkurtësia e pjesëve të caktuara mund t’i lërë disa lexues të dëshirojnë shpjegime më të hollësishme të teorive komplekse ose ngjarjeve historike.

2) Persoektiva eurocentrike: Ndërsa libri prek kontekste të ndryshme, një perspektivë më e qartë globale mund të rrisë shtrirjen dhe ndikimin e saj.

Si përmbledhje, “Hyrje në Diplomaci” është libër thelbësor për ata që studiojnë marrëdhëniet ndërkombëtare dhe diplomatët e ardhshëm. Stili i qartë, këndvështrimi holistik dhe reflektimet personale të librit e bëjnë atë të domosdoshëm për lexim për këdo që dëshiron një hyrje të plotë dhe magjepsëse në fushën e larmishme të diplomacisë. Është një pikënisje e shkëlqyer për hetim më të thellë në këtë zonë të ndërlikuar dhe intriguese.