Shkruan: Prof. Dr. Fejzulla Berisha

Kontributi i Shqipërisë në mbështetjen e Kosovës në arenën ndërkombëtare ka qenë vazhdimisht i rëndësishëm dhe i qëndrueshëm, veçanërisht në periudhën pas shpërbërjes së ish-Jugosllavisë. Në përputhje me parimet e së drejtës ndërkombëtare dhe në respektim të instrumenteve të njohura, si Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut dhe Karta e Kombeve të Bashkuara, Shqipëria ka ndërmarrë një sërë veprimesh diplomatike për sensibilizimin e komunitetit ndërkombëtar lidhur me situatën në Kosovë dhe të drejtat e popullit shqiptar. Gjatë krizës së shpërbërjes së Jugosllavisë dhe përshkallëzimit të konflikteve në Kosovë, diplomacia shqiptare ka pasur një rol të rëndësishëm në denoncimin e shkeljeve të rënda dhe sistematike të të drejtave të njeriut nga regjimi serb, në përputhje me obligimet ndërkombëtare të shteteve për respektimin e Konventave Ndërkombëtare për të Drejtat e Njeriut. Këto përpjekje kanë qenë të kombinuara me angazhime të tjera që synonin ndërkombëtarizimin e çështjes së Kosovës në organizma ndërkombëtarë. Gjatë luftës në Kosovë, Shqipëria u shfaq si një partner strategjik për sigurinë rajonale, duke ofruar mbështetje logjistike dhe humanitare në përputhje me normat e të drejtës ndërkombëtare humanitare. Kjo mbështetje përfshinte jo vetëm ndihmë për Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK), por edhe sigurimin e mbrojtjes dhe kujdesit për qindra mijëra kosovarë të larguar me dhunë, në përputhje me detyrimet që rrjedhin nga Konventat e Gjenevës dhe Protokollet e tyre shtesë. Roli i Shqipërisë ka qenë po ashtu i qenësishëm edhe në periudhën pas përfundimit të luftës, në proceset diplomatike që synonin njohjen e pavarësisë së Kosovës dhe anëtarësimin e saj në organizatat ndërkombëtare.

Në diplomaci, heshtja është një mjet kompleks që shpesh përdoret si pjesë e një strategjie të përllogaritur për të arritur objektiva afatgjata ose për të shmangur përshkallëzimin e situatave të ndjeshme. Shqipëria, si një vend i vogël, por i rëndësishëm në kontekstin e Ballkanit, dhe si një aleat i fuqishëm i Perëndimit, shpesh ndjek një qasje të kujdesshme në forume ndërkombëtare si Kombet e Bashkuara, veçanërisht kur përballet me çështje që përfshijnë tensione të ndjeshme, si marrëdhëniet me Serbinë dhe rolin e saj në rajon.

Shqipëria dhe diplomacia ndërkombëtare në OKB. Në forume ndërkombëtare, veçanërisht në Kombet e Bashkuara, ku pjesëmarrja diplomatike është thelbësore, Shqipëria ka një angazhim aktiv për të promovuar interesat e saj dhe të rajonit, përfshirë edhe mbrojtjen e Kosovës. Megjithatë, OKB-ja është një arenë komplekse ku vendet duhet të peshojnë me kujdes çdo reagim dhe të mbajnë një ekuilibër delikat mes qëndrimeve të tyre dhe aleancave ndërkombëtare. Në çështjet që lidhen me Kosovën dhe Serbinë, Shqipëria ka një interes të veçantë për shkak të lidhjeve të ngushta etnike, historike dhe politike me Kosovën. Sidoqoftë, diplomacia e drejtpërdrejtë ndaj Serbisë në skenën ndërkombëtare, veçanërisht në OKB, mund të jetë e kufizuar për disa arsye:

– Forca e Aleancave të Mëdha: Shqipëria është një aleat i fortë i SHBA-së dhe Bashkimit Evropian. Për këtë arsye, ajo mund të zgjedhë të veprojë në koordinim me këto fuqi për të mbështetur përpjekjet e Kosovës për njohje ndërkombëtare dhe për të kundërshtuar retorikën serbe, por pa bërë ndërhyrje të drejtpërdrejta të cilat mund të jenë kundërproduktive. SHBA-ja dhe BE-ja kanë peshë më të madhe në skenën ndërkombëtare, dhe Shqipëria mund të mbështetet tek ato për të kryer rolin kryesor në ballafaqimin me Serbinë dhe për të penguar diskreditimin e rolit perëndimor në Kosovë.

– Dialogu Kosovë-Serbi i ndërmjetësuar nga BE-ja: Në dekadat e fundit, dialogu mes Kosovës dhe Serbisë është udhëhequr dhe ndërmjetësuar nga Bashkimi Evropian, me mbështetjen e fuqive perëndimore, përfshirë SHBA-në. Shqipëria mund të ketë zgjedhur të mbështesë këtë dialog dhe të punojë me BE-në për të nxitur arritjen e një marrëveshjeje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Një angazhim publik shumë i ashpër i Shqipërisë kundër Serbisë në forume ndërkombëtare mund të shkatërrojë përpjekjet diplomatike të bëra në kuadër të këtij dialogu.

– Politika rajonale e bashkëpunimit: Shqipëria ndjek një politikë të bashkëpunimit rajonal dhe mbështet integrimin e Ballkanit Perëndimor në Bashkimin Evropian. Pavarësisht konflikteve historike dhe tensioneve të vazhdueshme, një përkeqësim i marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe Serbisë mund të dëmtojë jo vetëm pozicionin diplomatik të Shqipërisë, por edhe proceset e integrimit rajonal që janë thelbësore për zhvillimin ekonomik dhe stabilitetin politik të Ballkanit.

Shqipëria ka një përgjegjësi të veçantë dhe historike në mbështetjen e Kosovës, dhe aktivizimi i saj në forumet ndërkombëtare është thelbësor për të avancuar çështjen e Kosovës në organizmat globalë. Duke marrë parasysh lidhjet e thella historike, kulturore dhe politike midis dy vendeve, Shqipëria duhet të shfrytëzojë pozitat e saj ndërkombëtare për të promovuar pranimin e Kosovës në organizata si Kombet e Bashkuara (OKB), Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë (OSBE), UNESCO, INTERPOL, dhe organizata të tjera rajonale e ndërkombëtare. Mënyrat kryesore ku Shqipëria mund të përforcojë rolin e saj janë:

– Diplomacia bilaterale dhe multilaterale: Shqipëria duhet të përdorë marrëdhëniet e saj me vendet e BE-së dhe NATO-s për të bindur më shumë shtete që të njohin Kosovën si shtet të pavarur dhe të mbështesin anëtarësimin e saj në organizata ndërkombëtare. Duke qenë anëtare e NATO-s dhe kandidate për në Bashkimin Evropian, Shqipëria ka akses të drejtpërdrejtë në këto institucione ku mund të promovojë fuqimisht interesat e Kosovës.

– Lobimi në OKB: Një nga sfidat më të mëdha për Kosovën mbetet anëtarësimi në OKB, pasi disa vende me veto, si Rusia dhe Kina, janë kundër njohjes së saj. Shqipëria mund të zhvillojë një diplomaci më agresive dhe të bashkërendojë përpjekjet me partnerët ndërkombëtarë për të ndikuar tek vendet që ende nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Kjo mund të përfshijë angazhimin e drejtpërdrejtë në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, ku vendimet nuk varen nga vetoja e Këshillit të Sigurimit.

– Shfrytëzimi i pozitave në organizata ndërkombëtare: Shqipëria mund të forcojë angazhimin e saj në organizata si Këshilli i Evropës, OSBE dhe organizata të tjera rajonale. Duke qenë një vend që përfaqëson Ballkanin në këto forume, ajo mund të marrë rol udhëheqës në promovimin e Kosovës dhe zbutjen e rezistencës nga vendet që ende hezitojnë ta njohin.

– Aktivizimi i diasporës shqiptare: Diaspora shqiptare, që është e pranishme në shumë vende me ndikim global, mund të luajë një rol të rëndësishëm në lobimin për njohjen e Kosovës dhe për pranimin e saj në organizatat ndërkombëtare. Shqipëria mund të koordinojë me diasporën në vende si SHBA, Gjermani, Zvicër, Mbretëria e Bashkuar dhe të tjera, për të bërë fushata lobimi të fuqishme që të bindin liderët politikë për të mbështetur Kosovën në këto çështje.

– Zhvillimi i një strategjie kombëtare dhe rajonale: Shqipëria duhet të bashkërendojë një strategji më të qartë dhe të unifikuar me Kosovën, për të lobuar së bashku në forume të ndryshme ndërkombëtare. Një strategji e tillë mund të përfshijë edhe mbështetjen për integrimin ekonomik të Kosovës në tregjet rajonale dhe në marrëveshje ndërkombëtare që i hapin rrugën anëtarësimit të saj në struktura globale.

Shqipëria, duke qenë një vend që aspiron anëtarësimin në BE, mund të përdorë këtë aspiratë për të forcuar mbështetjen evropiane për Kosovën, duke lobuar për të drejtat e qytetarëve të saj dhe për përfshirjen e saj në proceset integruese. Shqipëria, si një partner i rëndësishëm për Kosovën në rajon, ka potencialin për të ndihmuar në përforcimin e subjektivitetit ndërkombëtar të Kosovës. Përpjekjet më aktive në diplomacinë ndërkombëtare dhe në forumet globale do të ishin jo vetëm një hap përpara për Kosovën, por edhe për stabilitetin dhe bashkëpunimin rajonal në Ballkanin Perëndimor.