Samiti i Bashkimit Evropian (BE) për Ballkanin Perëndimor që do të mbahet më 17 maj në Sofje, rrezikon të shndërrohet në një dështim të madh për bllokun, derisa shtetet anëtare diskutojnë rreth asaj nëse takimi duhet të rezultojë me një deklaratë të përbashkët apo diçka më të vogël.

Drafti i parë i të ashtuquajturës “Deklarata e Samitit të Sofjes”, i krijuar nga 28 shtetet anëtare të Bashkimit Evropian dhe që është parë nga “Radio Evropa e Lirë”, ka qenë temë e diskutimit për ambasadorët evropianë fillimisht në fund të muajit mars.

Ndonëse deri më tash në draftin prej 13 paragrafëve ka shumë pak përmbajtje politike, është e qartë se pritjet nuk do të jenë të mëdha kur udhëheqësit evropianë të takohen me homologët e tyre nga Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia, në takimin e tyre në kryeqytetin bullgar, pasi kanë kaluar më shumë se 15 vjet prej herës së fundit kur është mbajtur një samit i tillë.

Njëra prej pikave kryesore është prezenca e Kosovës në tavolinë, e cila përbën temë të diskutimit për pesë shtete të BE-së, siç janë, Qiproja, Greqia, Rumania, Sllovakia dhe Spanja, të cilat nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës.

Dokumenti iu referohet vendeve të BE-së si shtete, ndërsa gjashtë të tjera si “partnere të Ballkanit Perëndimor”.

Bazuar në një diplomat të familjarizuar me bisedimet por që nuk ka pasur mundësi të flasë, është thënë se Spanja ashtu sikurse Qiproja, Greqia dhe Rumania nuk dëshirojnë që dokumentin ta cilësojnë si deklaratë dhe do të preferonin që të njëjten ta quajnë “Përfundimet e presidencës bullgare”, apo që vetëm të konsiderohet si deklaratë e nënshkruar nga shtetet e BE-së.

Kryeministri spanjoll, Mariano Rajoy, ka dhënë shenja se mund të anashkalojë samitin me të gjitha palët në mënyrë të mos jetë pjesë e tavolinës së njëjtë ku do të jenë edhe përfaqësuesit e Kosovës.

Qasja e ashpër e Spanjës vjen si pasojë e referendumit në rajonin e Spanjës, Katalonisë në tetor të vitit 2017, të cilin Madridi e ka deklaruar joligjor.

Disa nga mosnjohësit janë po ashtu të pakënaqur me gjuhën e BE-së për zgjerim në këtë draft, në të cilin ceket se “BE-ja konfirmon mbështetjen e qartë për perspektivën evropiane të Ballkanit Perëndimor. Rruga evropiane mbetet e bazuar në kritere dhe merita individuale”, duke pretenduar se takimi i muajit maj nuk do të jetë për zgjerimin e BE-së.

Shtetet e tjera që kanë më shumë prirje për atë që shtetet e Ballkanit Perëndimor t’i bashkohen BE-së, sikurse Austria, Kroacia dhe Italia, janë duke shtyrë përpara gjuhën ambicioze për të ruajtur deklaratat e samitit të Ballkanit Perëndimor të mbajtur në Thessaloniki më 2013, ku është thënë se të gjitha shtetet në rajon një ditë do të bëhen anëtare të BE-së.

Në paragrafë të tjerë të draftit përfshihen pjesë ashtu që “vendet partnere të Ballkanit Perëndimor njohin rëndësinë primare të demokracisë, sundimit të ligjit dhe respektimit të të drejtave të njeriut dhe të atyre që u përkasin minoriteteve. Zbatimi efektiv i këtyre reformave e ka bazën në këto parime”.

Duke përmendur disa çështje bilaterale në rajon, në dokument theksohet se të gjashtë shtetet “zotohen për përmirësimin e marrëdhënieve ndërfqinjësore, stabilitet rajonal dhe bashkëpunim.

Pavarësisht asaj se asnjë nga shtet nuk përmendet në tekst, duket se krijohet një referencë për Rusinë dhe Turqinë duke thënë se, “ne kemi vendosur për të luftuar së bashku tentimet e jashtme për dezinfomata, përmes një komunimimi strategjik e kibernetik”.

Një aneks i deklaratës është i bazuar në propozimin konkret për të rritur lidhjet në mes të Ballkanit Perëndimor dhe BE-së.

Në mesin e sugjerimeve përmendet edhe kompletimi i rrjetit rajonal të energjisë elektrike në tërë Ballkanin Perëndimor, krijimi i strategjisë për hekurudha, lansimi i një agjende digjitale për Ballkanin Perëndimor që përfshin uljen e shpenzimeve të romingut dhe dyfishimin e financimit të programit Erasmus+, për shkëmbimin e studentëve.

Në këtë draft është përmendur mbështetja për projektin që lidh zonat bregdetare të Kroacisë, Malit të Zi dhe Shqipërisë dhe projektin Autostrada e Paqes që lidh Nishin me Prishtinën.