Analisti politik dhe ish-zyrtari i lartë i Kosovës Azem Vllasi ishte një nga objektivat e para të liderit serb Sllobodan Millosheviq. Sot, dekada më vonë, në një intervistë për Vijesti.ba, ai thotë se asgjë nuk ka ndryshuar në Serbi që nga koha e të paditurit për krime lufte Sllobodan Millosheviq.

Si e komentoni veprimtarinë fyese politike të Milorad Dodikut, shkëputja është thjesht një ‘dordolec politik’ apo një lëvizje e caktuar e autoriteteve në Banja Luka?

VLLASI: Dodik është një lojtar i porositur nga Moska që, me ndihmën e Beogradit, të punojë për të shkatërruar Bosnjën dhe Hercegovinën si një shtet integral dhe sovran dhe për të ruajtur tensionet në rajon për të larguar vëmendjen nga agresioni rus kundër Ukrainës. Ai përdor entitetin Republika Srpska si lodër dhe bën një karikaturë prej saj. Ai po ndjek vazhdimisht rrugën e paraardhësve të tij, të cilët më 9 janar 1992 hartuan një plan gjashtëpikësh për shpërbërjen e Bosnjës. Në zbatimin e atij projekti ata kryen krime të tmerrshme dhe gjenocid ndaj boshnjakëve. Dhe ne e dimë se si përfunduan. Kjo është arsyeja pse Dodikut i pëlqen shumë ajo datë, edhe pse të gjitha këto po i bën në dëm të serbëve të Bosnjës. Mendoj se as të bardhët nuk i interesojnë, se edhe ata duan një jetë normale në bashkëpunim me të tjerët në Bosnje. Por, ndryshe nga paraardhësit e tij që përfunduan me dënime dhe burgje ndërkombëtare, ai e bën atë në paqe, sipas udhëzimeve të të ligut të famshëm “babai i kombit” Dobrica Cosiq, sipas Memorandumit të tij 2, pra me mjete paqësore, politika, diplomacia dhe lobimi dhe mjete të tjera. Në të njëjtën kohë ai përballet me faktin se Bosnja nuk do të shpërbëhet dhe nuk mund të shpërbëhet as në mënyrë paqësore dhe as në asnjë mënyrë, prandaj mburret, kërcënon, shan, pështyn, shan. Këto janë shenja të përfundimit të tij të afërt politik, për të cilin edhe ai është i vetëdijshëm. Bosnja do të mbrohet gjithmonë, si tridhjetë vjet më parë, nga ata për të cilët është i vetmi atdhe, sepse nuk kanë asnjë tjetër, të lirë. Dodik ka dy rezerva, dhe RS nuk është atdheu i tij, sipas projektit të Dejtonit, ajo është vetëm një entitet brenda shtetit të pavarur, sovran, të njohur ndërkombëtarisht të Bosnjë-Hercegovinës. Ky është i vetmi realitet, sado që thotë se e urren atë vend të njohur ndërkombëtarisht për të cilin kandidon për poste të larta dhe lufton me të gjitha mjetet.

Duke qenë se ende nuk ka shkaktuar viktima të reja me pretendime dhe politika të tilla, ai nuk do të marrë një dënim të lartë për atë që gjykohet. Ai as që duhet të shkojë në burg për këtë. Megjithatë, Dodik ka një shans të mirë për të përfunduar në Moskë si një azilkërkues i merituar rus. Duke marrë parasysh që siç thonë në popull e ka ‘thithur’ në kurriz të RS-së, gjëja më e mirë që mund t’i ndodhë është ta kalojë jetën rehat atje bashkë me familjen. Në atë rast, Bosnja do të marrë frymë lehtësuese, serbët e Bosnjës dhe të gjithë qytetarët e Bosnjë-Hercegovinës do të marrin frymë të lehtësuar. Në këtë mënyrë ata mund të jetonin normalisht, duke bashkëpunuar dhe duke mos e shikuar njëri-tjetrin në pikëpyetje. I mjaftoi një Karaxhiq për të gjithë rajonin dhe Bosnjën dhe të gjithëve iu mjaftua Dodik, i cili ua bën të pamundur qytetarëve të jetojnë normalisht në vendin e tyre.

Si e shihni faktin që Serbia mori pjesë aktive në festën e 9 janarit, duke organizuar fishekzjarre në Beograd dhe duke dërguar një delegacion të lartë në festën në Banja Llukë?

VLLASI: Asgjë nuk ka ndryshuar në Serbi që nga koha e Sllobodan Millosheviqit, i cili u padit për krime lufte në Hagë. Vetëm se ai nuk është më aty, si dhe se rrethanat kanë ndryshuar, kështu që Serbia nuk mund dhe nuk guxon të sulmojë askënd. Në kohën e Millosheviqit, ata u përpoqën për “Serbinë e Madhe” me fuqinë e armëve të APJ-së dhe krimet e tmerrshme. Gjithçka ishte e kotë, Serbia është ajo që ishte edhe më parë. Tani flasin për “botën serbe”, pra se Serbia është shteti i të gjithë serbëve, por nëse është e mundur edhe me mjete paqësore. Nuk ka asnjë nga këto. Ne, viktimat e mundshme të asaj ideje, boshnjakët, shqiptarët, malazezët… e kuptojmë këtë dhe jemi të kujdesshëm. Nuk do të jetë e mundur përmes vendeve tona. Nuk kemi asgjë kundër Serbisë, përndryshe gjysmë bosh, të jetë vendi i të gjithë serbëve, nëse të gjithë duan të jetojnë atje. Por ata serbë, jashtë Serbisë, në vendet tona, mund të jetojnë vetëm si qytetarë të barabartë me ne që nuk jemi serbë, me të tjerët. Një lloj shkëputjeje, duke sjellë pjesë të vendeve të tjera në Serbi, nuk mund të bëhet fjalë. Këto plane dhe aspirata krijojnë vetëm trazira në mjedis. Në vend që të jetojmë në bashkëpunim, në paqe, sa më mirë, normalisht si të gjithë në Evropë, ne fqinjët duhet të shqetësohemi për një Serbi të tillë. Dhe sigurisht ne mbrohemi.

Udhëheqësit në rajon po shfaqen gjithnjë e më shumë në publik me retorikë shumë militariste, blerje armësh dhe futjen e shërbimit ushtarak, etj. A është kjo një ngërç për bazën e votimit apo lëvdata e ekzagjeruar e forcave të armatosura të vendit të tyre?

VLLASI: Për fat të keq, ka më shumë frikë nga lufta nga agresioni rus kundër Ukrainës se sa flitet për paqe. Të gjitha vlerësimet serioze thonë se Rusia është e interesuar që përmes aleatit të saj Serbisë të shkaktojë trazira dhe destabilitet në rajonin tonë. Serbia nuk kërcënohet nga asnjë vend në rrethinën e saj, dhe Vuçiq mburret se Serbia po forcohet ushtarakisht, e vetëdijshme se NATO është gjithandej Serbisë. Mirëpo, ne në Kosovë, Bosnjë dhe Mal të Zi duhet të jemi vigjilentë që Serbia të mos na shfaqet nga brenda përmes serbëve ekstremë në vendet tona. Si rasti i Banjskës, ku pati një përpjekje të dukshme nga Serbia për të destabilizuar Kosovën dhe për të shkëputur pjesën veriore të saj. Fatmirësisht, veprimi efektiv i policisë sonë e shtypi atë sulm terrorist, kështu që supozoj se Serbia ka nxjerrë disa mësime prej tij. U bë e qartë se Kosova nuk është as një i ashtuquajtur, as i rremë, por një shtet i vërtetë i aftë për të mbrojtur veten. Historia e forcimit ushtarak të Serbisë i shërben edhe Vuçiqit për të konsoliduar pushtetin e tij. Ndjekësit e tij duan ta dëgjojnë atë dhe të mburren sesi të tjerët kanë frikë prej saj.

Si i perceptoni të gjitha ngjarjet e vitit të kaluar në Kosovë, nga seria e bllokadave, barrikadave, targave e deri te zgjedhjet dhe në fund ngjarjet në Banjskë?

VLLASI: Asgjë nga këto nuk është e papritur për ne. Serbia nuk po dorëzohet, po punon vazhdimisht dhe do të vazhdojë të punojë për shkaktimin e krizave dhe destabilitetit në Kosovë për të dëshmuar se Kosova nuk është shtet. Në mediat e Beogradit po përhapet propagandë e rrejshme se serbët në Kosovë janë të kërcënuar përgjithmonë dhe se vetëm Serbia mund t’i ndihmojë. Ata përhapën pikërisht një propagandë të tillë para se të shkelnin me dhunë 35 vjet më parë autonominë ligjore kushtetuese të Kosovës, e cila (shumë e kanë harruar) ishte një nga tetë njësitë federale sipas Kushtetutës së fundit ligjore të RSFJ-së të vitit 1974. Të gjitha situatat e tepruara, duke përfshirë sulmin terrorist në Banjska ata janë inskenuar nga Beogradi dhe i shërbejnë atij qëllimi, dhe për këtë përdorin grupe të serbëve ekstremë që marrin urdhra nga Beogradi për çdo procedurë. Për ta ankohen edhe serbët e Kosovës të frikësuar, ata qytetarë të etur për një jetë të qetë dhe normale.

Në fund të shkurtit, Vuçiq dhe kryeministri ynë Kurti arritën një marrëveshje në Bruksel për normalizimin e mëtejshëm të marrëdhënieve ndërshtetërore ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Në mars, në Ohër, ata përcaktuan udhërrëfyesin për zbatimin e asaj Marrëveshjeje. Sipas asaj Marrëveshjeje, Serbia de fakto e njeh pavarësinë e Kosovës, sepse ajo është marrëveshje ndërshtetërore si në kuptim ashtu edhe në fakt.

Vuçiq e pranoi për të fituar favorin e BE-së dhe SHBA-së, dhe më pas u frikësua nga opinioni vendas dhe shpejt nxitoi të ngrejë grupe të serbëve ekstremë nga veriu i Kosovës për të organizuar teprime, barrikada pa arsye, vetëm për të. largojnë vëmendjen nga ato marrëveshje.

Dhe ai vërtet ia doli me këtë. BE-ja dhe Uashingtoni e shohin këtë, por megjithatë e tolerojnë Vuçiqin, nuk do ta kërcënojnë pushtetin e tij sepse nuk shohin alternativë më të mirë në opozitë.

Para disa ditësh nga Beogradi në Bruksel ka mbërritur një njoftim me shkrim se Serbia nuk do të zbatojë atë që është marrë vesh në Bruksel. Jemi në pritje të provokimit të radhës të drejtuar nga Beogradi kundër Kosovës. Për fat të mirë, autoritetet tona janë të gatshme ta përballojnë atë.

​Në vijim të pyetjes së mëparshme, a do të ketë Kosova një vit paqësor në vitin 2024 dhe a mundemi ne të mësuar nga historia të themi se paqja në Kosovë është e barabartë me paqen në Ballkan?

VLLASI: Sa i përket synimeve të Serbisë, mund të jetë edhe një provokim ndaj Kosovës këtë vit. Por Kosova në çdo mënyrë është e aftë ta përballojë atë. Këtë e dëshmoi edhe konfrontimi i policisë sonë me grupin terrorist në Banjskë. Ekziston edhe një kontingjent i NATO-s që është i sigurt në Kosovë. Përveç kësaj, Kosova është e armatosur edhe me armë mbrojtëse. Vuçiq së fundmi ishte shumë i shqetësuar se Kosova do të blejë 260 raketa antitank nga SHBA-të, rreze veprimi i të cilave nuk është më larg se katër km, por ato janë shumë të sakta në shkatërrimin e çdo mjeti luftarak që mund të kalojë kufirin e Kosovës. Kosova kurrë më nuk do të jetë një objektiv i lehtë për Serbinë dhe një pre e lehtë pa mbrojtje adekuate.

Publiku në rajon u trondit nga arrestimi dhe keqpërdorimi i politikanit opozitar serb, Nikola Sanduloviq. Si e perceptoni rastin e përmendur ju si ish ‘i burgosur politik’, por edhe si avokat i respektuar?

VLLASI: Z. Nikolla Sanduloviq vizitoi varrezat e rreth pesëdhjetë anëtarëve të familjes Jashari në Prekaz, familje e cila u vra nga forcat serbe në mars të vitit 1999 në shtëpinë e tyre. Jo në fushën e betejës. Ai vendosi një lule në varrin e vajzës së vrarë shtatë vjeçare, Blerinës dhe shprehu keqardhjen për viktimat civile. Autoritetet serbe e arrestuan dhe e rrahën ashpër si një paralajmërim për këdo që mund të guxonte të pranonte krimet serbe të kryera në atë kohë në Kosovë dhe që guxonte të shprehte falje si hap drejt pajtimit. Në Serbi dhe nëpër shkolla mësohet se si Serbia e mbrojti Kosovën nga terroristët, por zuzarët e NATO-s e rrëmbyen atë dhe ia dorëzuan terroristëve. Përveç individëve të nderuar në Serbi, askush nuk mund të thotë se forcat dhe bandat e saj ushtarake kanë kryer ndonjë krim në Kosovë, Bosnje apo Kroaci. Sipas mediave të regjimit, në tekstet e historisë serbët vetëm u mbrojtën dhe ishin viktima, sepse të tjerët gjoja i urrejnë. Nuk ka fund, por ky le të jetë problemi i Serbisë. Le të na lënë të qetë.