Shkrim shoqërues për librin është bërë vështrim si i tillë, jo veç se përshkrimi i ngjarjeve që po ndriçojmë si rezistenca e armatosur frontale ndaj veprimeve maka ber të pushtuesit të serbo-bullgar (mbi 8000 të vrarë e të masakruar në vatrat e tyre shekullore, e pjesës juglindore të Luginës dhe Anamoravës prej të cilëve dhjetëra pleq, gra dhe fëmijë), të cilët vazhdon edhe në përmasa më të mëdha . Aq edhe sa për ta tërhequr simetrinë ndaj veprimeve në të kaluarën, të cilat edhe pse sipërfaqësisht janë trajtuar këtu:(“Gjilani – Kosova juglindore 1941-51”) si vazhdimësi e rrugës së gjatë por të sigurt, për lirinë, pavarësinë etnike përball një pushtimi të egër kolonial serb. Ka ndodh në Kosovë, juglindje të saj, që ka tërhequr vëmendjen e faktorit ndërkombëtar për të ven në veprim mekanizmat përkatëse, si fronti antifashist (ad hoc),Konferenca e Jaltës dhe e Tehranit, qershor 1945, (Britania e Madhe, Franca, Rusia, SHBA,..), por jo edhe të mjaftueshëm në parandalimin e asaj, tragjedie përmasat e së cilës janë të njohura , jo vetëm këtu sa edhe shtrirja në hapësirën ballkanike.

Zoti deshi që Shqipëria mbet shtet, por mjerisht në bllokun lindor, por edhe më keq u bë për shpirtrat e atyre që duan larinë e pjesës lindore të Kosovës.

Me hyrje është sjellë “Notesi Historik”, ku ofrohet një letërnjoftim për Kosovën dhe Shqiptarët , prej e deri në ditët e sotme.

Pjesë “Shtegtim në histori – I – (1941-51)” është pasqyruar e drejta për vetëvendosje si nga ndarja e coptimi i trojeve shqiptare si pre e Luftë Dytë Botërore, pushtimi gjerman-italian dhe bullgar i evropiane dhe ballkanike. Më tej në “Shtegtimi në histori –I- ”, janë vënë në dukje me gojën e tyre , të gjitha mizoritë përmes shtypit të kohës dhe drejtuesve të saj lufte , si dhe dënimi i për veprimet të. “Shtegtimet… ” janë memoriet gjatë LDB më në kontekst me Kosovën pjesën e saj verilindor deri më sot, si dhe janë “prezantuar “ LDB-të e Shqipërisë dhe luftë partizane antifashiste të Bllokut euro perëndimor dhe lindor para dhe pas LDB, rreshtimi dhe tilla rirreshtimi i Shqiptarëve të Kosovës dhe pjesa jug-lindor në kontest me ngjarjet e kohës, personalitetet dhe çështja nacionale ( si e drejtë e ligjshme për çlirim me të drejtë të vetëvendosjes dhe bashkim kombëtar).

Ky publikim, falë syrit të mprehtë të një autori e një vrojtues profesionisti që përditë ka në dorë një monografi a vepër tjetër, sikur kjo formë shkrimi ka përvijuar me trendët aktuale të një kronikani të kohës, të cilat janë përcjellë brezë pas brezi, duke u fokusuar në dy shekujt e fundit 1842-2012, që botohet në 108 vjetorin e pavarësisë së Shqipërisë dhe 12 vjetorin e shtetit të Kosovës, sikur edhe të lëvizjeve pozitive në viset tjera të Kosovës lindore dhe të Maqedonisë, ku jetojnë shqiptarët dhe familjarët e tyre. “Monografia.. “Shtegtim në histori. I “ është përplot histori e që duhet edhe të jetë, por, është e populluar me ngjarje historike, shpesh herë të shtrira gjithë andej etnisë, të cilat janë paraqiteshin edhe me mënyra tjera si p.sh: foto, pjesë foljore, artikujve të dokumentuara referenciale dhe enciklopedike të njerëzve që i kanë ecur e provuar ngjarjet dhe janë pjesëmarrës të tyre, forma vizuale në CD-rom apo formë digjitale të cilat e kanë pasuruar me bibliografinë e botimeve etj.

Monografia dokumentare publicistike: “Shtegtim në histori” (pjesa I) (1941- 51), ky libër publicistik historike, ku si lëndë hyn në grupin e posaçëm të veprave që kanë përshkrim të posaçëm bibliografik, të bibliotekave / bibliografët internacional si ISBD(M) dhe do të thotë: (Standardi Ndërkombëtar i Përshkrimit Bibliografik për botimin e librit “Shtegtim në histori” – I – (1941-1951 ) pra, libri është vepër serioze publike e botueshme e cila eksplicivisht dhe gjithanshëm trajton problemin e kokave dhe kohës edhe hapësirës në të cilat jetuan ata, çështje ose lëndën, duke e trajtuar edhe një regjion sikur është Trekëndëshi i Karadakut të Shkupit dhe të Kosovës lindore, qyteteve, jetës dhe veprave të veprimtarëve a shkrimtari, artisti, mjeku, luftëtari, dëshmori, politikani dhe krahas kësaj vlerësohet jo vetëm puna e tyre, por edhe periudhat ose drejtimet e veçanta politiko-shoqërore që i ka takuar. Pra, kjo formë dokumentare, publicistike dhe monografike e trajton në mënyre të detajuar një temë atdhetare të posaçme e cila është në vazhdim e sipër.

Qëllim ka përmbajtjen e dokumentar publicistikë të shënimeve të publikimit monografik “Shtegtim në histori –I -” ( 1941-1951), dhe i përcakton renditjen e elementeve dhe sistemin standard të inkorporimit në shënime. Zakonisht kur bëhet përshkrimi bibliografik i burimeve të saj, të dhënat ndahen zona përshkrimi. Duke e lexuar me kujdes, shihen materiale të cilat monografia, është mbare shtruar me shkrimet që bëhen për të këto ditë dhe mjaftë është perfektë, por ishte e domosdoshme për rajonin e të gjithandej etnisë sonë.

Libri ka një formë të bukur, ka edhe një botues dhe shtëpi botuese të respektuar e serioz siç është SHB “Rrjedha”, përveç materialit të brendshëm cilësor monografia gjithashtu sjell një radhitje integruese si në Karadakut, Kosova lindore, Gjilani me rrethinë dhe Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Juglindore:

Ja, përmbajtja e tërësia përmbajtës orë: Pushtimi i Mbretërisë shqiptare dhe vendosja e protektoratit italian mbi Shqipërinë etnike ( 13), LDB – Hapësira shqiptare Tokat e Liruara (14), Kufijtë marrëveshjes së Vjenës ( 21-22 prill 1941) ( fq.14). Vullnetarë shqiptarë (1942) në Tokat e Liruara, Nën protektoratin italian – Gjerman (1941- 1944) ( fq.22) II. Tokat e Liruara Shqiptare nënprefekt. Zona Italian/ Zonat jo të liruara gjerman –bullgare (30) Administrata civile dhe ushtarake në protektoratin italian (31) , Gjykatësit e Gjilanit- A. Remi (.f.32), Kolonel Fuad Dibra (1886 – 1944, (fq.11) administratës shqiptare kombëtare në jug-lindje të Kosovës Shtrirja e saj. III. Krahu Lidhja e Dytë e Prizrenit – Rezistenca e armatosur për mbrojtjen e tokave të liruara në LDB (f.37), Aradhja e parë,  fq.33) , LNÇ-ja Kosovës në rrethinën e Gjilanit deri më 1943-45 (fq. 34) shqiptare partizane e Kosovës (fq.38),Rezistenca në juglindje të Kosovës 1942/45, Sulmi i parë i armatosur në Llojanit, III. Rezistenca e armatosur për mbrojtjen e tokave të liruara në LDB dhe krahu Lidhja e Dytë e Prizrenit, (f.40), Mbrojtja e Kosovës Lindore 1941-51 (fq.42) , Beteja e Kikës (Velegllavës) (Fq.43)1)Gjilani – rezistenca kombëtare. IV.

Luftimet ne Ditën e Bajramit ( Në 18-19 shtator 1944 – Lufta e Beteja e Rekës së Raincës (fq.44), Beteja e Preshevës (fq. Preshevës ). 46), Beteja e Preshevës me rrethinë (48), Beteja e Karadakut, fq. 50. Lufta heroike për mbrojtjen e kufijve etnikë (fq. 51),

Rezistenca armatosur në verilindje (52), Beteja e Karadakut ( 54), terrorizmi serbo-bullgar lindor fq. (56), Fronti i juglindore si dhe betejës te Udha e Hekurit ( Frëngut), Gjilani me rrethinë vatër e rezistencës Luftimet në Luginë e fushëgropën e Mateqit, rezistenca e armatosur e Karadakut, Masakra e Gjilanit – (projekt I V.Popoviqit), Gjilani në rezistencë në lindje të Kosovës, Luftimet për të rimarr

Gjilanit me 23 dhjetorit 1944, fq.79.

Masakrat në fshatrat e Preshevës (pjesa I) fq.80 dhe Mbrojtja kombëtare Lindore – Masakrat në fshatrat e Karadakut të Kosovës Lindore, Lista e të vrarëve ekzekutuarve në dhjetor 1944, Shkrim me pompozitet negativ për masakrën 19.

Citate: Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare në Kosovën

Juglindore, Karadaku lindor dhe fushëgropa e Luginës, Masakra e Gjilanit, Lista kur gjatë Luftës së Dytë Botërore , të Gjilanit të vrarë.

VII. Mbrojtjen e Tokave të Liruara Shqiptare verilindore, Karadakut fushë-gropa dhe Luginës .Lufta heroike për mbrojtjen e kufijve etnik, (fq.110), Kuvendi i III-të , l Gjon Sereqi- Kryetar i NDSH-së, kuvendi i Blinajës, Nacionalistët shqiptarë dhe forcave vullnetare të gjatë LDB,

Në luftë kundër pushtueseve të rinj serbo-bullgar. Fronti Kombëtar – organizimi i rezistencës lidhja për aleanca të reja me skenarë të vjetra, Lidhja për aleanca të reja me skenarë të vjetra, Rezistenca e armatosur me grupin e Hasan Alisë.

VIII. Grupi i fundit i armatosur në Kosovë gjatë-pas LDB-së 1944- 1. Përballja e mësuesit Mustafë Koka me UDB-në (Rrëfimi), V. Personalitete të Kohës: Mulla Idriz Gjilani:1.Mulla Idriz Gjilani, udhëheqësi krahut lindor. Veprimtari atdhetare Esat Ymer Berisha, Hali Orana,. Mark Gashi, Haki Efendi Sermaxhaj, Veprimtari atdhetare Ibrahim Kelmendi, LimanAsllan Stanec ,Hetë Koka, familja Rashiti – Koka , Mustafë H. Kokaj, Daut Xh.Koka, Abdullah Krashnica– Presheva (1917-1945). Xheladin Beqiri (Karadaku). Kadri Halimi Veprimtaria patriotike, Ramiz Cernica, jeta dhe veprimtaria patriotike (1903-1979., Hazir R. KOKA., Sulë Hotla, Hasan Alia – Remniku, . Sherif Maliqi – Malisheva – IX,. Të rënët, martirë dhe viktimat të Gjilanit me rrethinë në 1944-51.

Recensentë: NJË LIBER VLERASH KOMBËTARE: Autori sjell para lexuesve dhe studiuesve një botim të ri publicistikë historike, monografike (Gjilani qendër e rezistencës kombëtare në juglindje të Kosovës). Një vepër e përmasave të tilla gjithëpërfshirëse është një burim i pasur njohurish jo vetëm për familjarët e Kokajt, por edhe për një shkallë shumë më të gjerë, deri në përmasa gjithëkombëtare. Për nga fusha e studimeve ky shtegtim në histori “ Monografia për Gjilani qendër e rezistencës kombëtare në juglindje të Kosovës 1941-1951”, që përfshin është një arritje e mirëpritur nga etnologë, historianë, sociologë e gjuhëtarë për t’u njohur shumë më tepër se deri tani me misteret e rrethinave të maleve me ndikim dhe në zhvillimet tona kombëtare. Qëllimi i kësaj vepre nuk është pasqyrimi i thjeshtë i një si etni, në kufijtë e ish vilajetit të Kosovës *(1845-1945 sa janë lidhjet dhe ndikimet e ndërsjella të tij me pjesët tjera etnike, dhe qytete të rëndësishme të Veriut me një shtrirje prej brigjeve të Adriatikut deri në kufijtë në Kosovën Lindore (tashmë në Serbi).

Fjala hyrëse: Shtegtim ne histori I : Gjilani në rezistencën kombëtare në juglindje të Kosovës. Në pjesën e parë të librit “Gjilani qendër e rezistencës kombëtare në juglindje të Kosovës …”, Mbrojtja Kombëtare e Kosovës Lindore 1941-51. Formacionet e parë shqiptare në Kosovën juglindore, krahu i Lidhja e Dytë e Prizrenit rezistenca e armatosur për mbrojtjen e tokave të liruara në fund të LDB’, Beteja e Myqibabës, Kuvendin e Livadhit të Shehut te Karadaku lindor i Preshevës, Beteja e Preshevës me rrethinë, terrorizmi serbo bullgar dhe Fronti Lindor, Fronti i Kosovës lindore, rezistenca e armatosur me grupin e Hasan Alisë, Mustafe Koka , Përballja e mësuesit Mustafë Koka me UDB-në, Pastaj masakrat në fshatrat e Karadakut të Kosovës Lindore, Personalitete të Kohës: Mulla Idriz Gjilani, Mulla Idriz Gjilani udhëheqësi krahut lindor , Liman Staneci, Pionieri i gazetarisë shqiptare kosovare, Akt gjykimi: Një pjesë nga vendimi i gjyqit Gjilan, Ibrahim Kelmendi, Biografia, Veprimtaria, Shkollimi, Balli Kombëtar – organizimi i rezistencës, Beteja e Preshevës me rrethinë, Abdullah Krashnica– Presheva (1917-1945) ose i quajtur ndryshe Avdullah Presheva. Burimet: Udhërrëfyesit e rezistencës se armatosur në rrethinën e Gjilanit ne juglindje të Kosovës. Me të njëjtin vullnet janë vizituar edhe qytete, si: rezistencën kombëtare në juglindje të Kosovës, si dhe me qendrën orientuese nga Gjilani, gjithandej etnisë dhe diasporës etj. Vetëm mbi bazën e eksplorimeve kësisoji në vazhdimësi mund të arrihen botime të tilla dinjitoze si Karadaku… tash së fundi.  (Ma. Avni Maliqi, historian, botoi Sh.b ‘Rrjedha’ Gjilan )